Materiële rijkdom, accumulatie en
redistributie
(bladzijde 80-89)
● De kerk was in de loop der tijd ontzettend rijk geworden, en een deel van deze
rijkdom had zij te danken aan overname van de vermogens van heidense
heiligdommen, en aan schenkingen van vorsten en burgers. Vorsten deden deze
schenkingen om zo te ontsnappen aan de ´dreiging van de eeuwige vervloeking´,
want hiermee konden ze de armen onder de bevolking steunen. Helaas ging dit geld
niet naar de ´normale´ armen, maar naar de ´heilige´ armen: de monniken.
● De kerk kreeg door de rijkdom een belangrijke positie in de maatschappij en in de
herverdeling van inkomen: ze deden aan armen-, zieken-, weduwen- en wezenzorg.
Daarvoor werden bijvoorbeeld diaconieën gesticht (een plek waar armen bad en
brood konden krijgen).
● Hiermee kregen ze politieke macht, maar ook moreel gezag in de verschillende lagen
van de bevolking.
● De kerk had geen centrale schatkist. De rijkdom lag bij afzonderlijke instellingen, en
het geld hiervoor kwam van de aristocratie en de boeren in de vorm van tienden.
● De aristocratie ging uit eigen zak en op eigen terrein een kerk of klooster bouwen, en
zorgden zelf voor een aanstelling van een priester of abt. Dit heet het
‘eigenkerkensysteem’. Omdat de hoge kerkelijke functies vaak werden bekleed
door mensen van adel, wordt die kerken ook wel adelskerk genoemd. De adel deed
dit omdat ze zo verzekerd waren van hun zielenheil, omdat ze zo prestige/aanzien
kregen, omdat het voor inkomsten zorgde en omdat ze zo hun geld/bezittingen uit
handen van koningen konden houden.
● De boeren moesten een heffing op agrarische productie betalen, een soort belasting.
Dit heet ‘tienden’. (vanaf 9e/10e eeuw algemeen in Europa) Van die opbrengst ging
een vierde naar de bisschop, de rest was voor onderhoud van de geestelijken, de
lokale armen en de kerk. Tegen deze belastingen kwam verzet van boeren, maar
ook van geestelijken, die bang waren dat hierdoor het geloof onder de boeren zou
afnemen. De boeren hadden het immers al niet makkelijk.
Kerkelijke organisatie
De geestelijkheid en haar taken
● Toen in de vroege middeleeuwen een openbaar bestuur weg viel, bleef de
organisatie van de kerk overeind staan. Ze hadden een geordende geestelijkheid
met een duidelijke indeling van wijdingsgraden. Dat waren er 8, waarvan subdiaken,
diaken, priester en bisschop de hoogste waren. Alleen de bisschop had in eerste
instantie leergezag (dat je de kerkelijke leer mag uitleggen), en alleen de bisschop en
priester mochten de 7 sacramenten uitdelen, waarvan de belangrijkste de
eucharistie, doop en de biecht zijn. Eucharistie is de heilige mis, de viering van het
laatste avondmaal van Christus. Hierbij hoort de hosti. Bij de doop werd een
‘aspirant-gelovige’ een volwaardig lid van de christelijke gemeenschap. Het stelt de
wedergeboorte voor (en wast de erfzonde weg). De biecht is bekennen van schuld
door de zondaar waarna een boetedoening gedaan moet worden.
redistributie
(bladzijde 80-89)
● De kerk was in de loop der tijd ontzettend rijk geworden, en een deel van deze
rijkdom had zij te danken aan overname van de vermogens van heidense
heiligdommen, en aan schenkingen van vorsten en burgers. Vorsten deden deze
schenkingen om zo te ontsnappen aan de ´dreiging van de eeuwige vervloeking´,
want hiermee konden ze de armen onder de bevolking steunen. Helaas ging dit geld
niet naar de ´normale´ armen, maar naar de ´heilige´ armen: de monniken.
● De kerk kreeg door de rijkdom een belangrijke positie in de maatschappij en in de
herverdeling van inkomen: ze deden aan armen-, zieken-, weduwen- en wezenzorg.
Daarvoor werden bijvoorbeeld diaconieën gesticht (een plek waar armen bad en
brood konden krijgen).
● Hiermee kregen ze politieke macht, maar ook moreel gezag in de verschillende lagen
van de bevolking.
● De kerk had geen centrale schatkist. De rijkdom lag bij afzonderlijke instellingen, en
het geld hiervoor kwam van de aristocratie en de boeren in de vorm van tienden.
● De aristocratie ging uit eigen zak en op eigen terrein een kerk of klooster bouwen, en
zorgden zelf voor een aanstelling van een priester of abt. Dit heet het
‘eigenkerkensysteem’. Omdat de hoge kerkelijke functies vaak werden bekleed
door mensen van adel, wordt die kerken ook wel adelskerk genoemd. De adel deed
dit omdat ze zo verzekerd waren van hun zielenheil, omdat ze zo prestige/aanzien
kregen, omdat het voor inkomsten zorgde en omdat ze zo hun geld/bezittingen uit
handen van koningen konden houden.
● De boeren moesten een heffing op agrarische productie betalen, een soort belasting.
Dit heet ‘tienden’. (vanaf 9e/10e eeuw algemeen in Europa) Van die opbrengst ging
een vierde naar de bisschop, de rest was voor onderhoud van de geestelijken, de
lokale armen en de kerk. Tegen deze belastingen kwam verzet van boeren, maar
ook van geestelijken, die bang waren dat hierdoor het geloof onder de boeren zou
afnemen. De boeren hadden het immers al niet makkelijk.
Kerkelijke organisatie
De geestelijkheid en haar taken
● Toen in de vroege middeleeuwen een openbaar bestuur weg viel, bleef de
organisatie van de kerk overeind staan. Ze hadden een geordende geestelijkheid
met een duidelijke indeling van wijdingsgraden. Dat waren er 8, waarvan subdiaken,
diaken, priester en bisschop de hoogste waren. Alleen de bisschop had in eerste
instantie leergezag (dat je de kerkelijke leer mag uitleggen), en alleen de bisschop en
priester mochten de 7 sacramenten uitdelen, waarvan de belangrijkste de
eucharistie, doop en de biecht zijn. Eucharistie is de heilige mis, de viering van het
laatste avondmaal van Christus. Hierbij hoort de hosti. Bij de doop werd een
‘aspirant-gelovige’ een volwaardig lid van de christelijke gemeenschap. Het stelt de
wedergeboorte voor (en wast de erfzonde weg). De biecht is bekennen van schuld
door de zondaar waarna een boetedoening gedaan moet worden.
