Samenvattingen literatuur Complex Systems
Hoorcollege 1 en 2 ‘Mythe van het gemiddelde’ - Rose, 2016
Deel 1: het tijdperk van het gemiddelde
Inleiding
Elk systeem dat is gebaseerd op een gemiddelde persoon is gedoemd te mislukken. Deze uitspraak is
het hoofdthema van dit boek. Als we aan de hand van het gemiddelde iets over de individuele mens
willen zeggen leidt dit vrijwel altijd tot foutieve en misleidende conclusies. De stelling die aan dit boek
ten grondslag ligt, is dan ook een van bedrieglijke eenvoud: niemand is gemiddeld. Als je een
beslissing moet nemen over een individueel persoon, dan heb je niets aan een gemiddelde.
Daarnaast gaat het boek ook over een interessante, nieuwe interdisciplinaire tak van wetenschap: de
wetenschap van het individu. In dat vakgebied verwerpen we het gemiddelde als middel om
individuele personen te bestuderen en gaan we ervan uit dat we een persoon alleen kunnen begrijpen
als we de individuele kenmerken van die persoon in ogenschouw nemen.
Hoofdstuk 1: De uitvinding van het gemiddelde
Random effects model= wetenschappelijke term voor de methode om het gemiddelde te analyseren.
Todd Rose benoemt hier een voorbeeld van het analyseren van de gemiddelde hersenen. De
onderliggende gedachte was dat de gemiddelde hersenen model staan voor normale, doorsnee
hersenen, terwijl de individuele hersenen daar een variatie op zijn. Miller die dit destijds onderzocht
vergeleek alle individuele hersenscans met de gemiddelde hersenen. Uiteindelijk moest Miller hieruit
concluderen dat niemands hersenen leken op het gemiddelde.
Quetelet analyseerde in 1840 data uit een in Edinburgh gepubliceerd medisch tijdschrift waarin de
borstomvang van 5738 Schotse soldaten was gemeten. Quetelet telde alle metingen op en deelde het
totaal door het aantal soldaten. Hij kwam uit op iets meer dan 101 centimeter: de gemiddelde
borstomvang van de Schotse soldaat. Het was een van de eerste keren dat een wetenschapper het
gemiddelde van een menselijke eigenschap berekende. Quetelet gaf hierna nog antwoord op een
eenvoudig klinkende vraag: wat betekende dat gemiddelde nu precies? Quetelet haalde zijn inspiratie
voor de betekenis van het gemiddelde uit de astronomie, waaruit al was gebleken dat een gemiddelde
meting de werkelijke waarde (bijvoorbeeld de werkelijke snelheid van Saturnus) het dichtst benaderde.
Quetelet paste deze manier van denken ook toe op zijn interpretatie van de menselijke gemiddelden
en stelde dat de meting van een individueel persoon per definitie foutief was en dat de echte mens
werd vertegenwoordigd door de gemiddelde persoon. Quetelet kwam op basis van deze redenering
tot de conclusie dat de individuele borstomvang van iedere Schotse soldaat wel fout moest zijn, terwijl
de gemiddelde borstomvang, die van de ‘ware soldaat’ was. Voor Quetelet was de gemiddelde mens
het toonbeeld van perfectie, een ideaal waar de natuur altijd naar streefde en dat vrij was van
gebreken.
Nu beschouwen we de gemiddelde mens niet langer als het toonbeeld van perfectie, maar we denken
wel dat de gemiddelde persoon de oervorm van een groep of type vertegenwoordigd. De menselijke
geest neigt sterk naar veralgemeniseren en dicht groepen zoals juristen, daklozen en Mexicanen,
graag specifieke eigenschappen toe. Het onderzoek van Quetelet vormde de wetenschappelijke
rechtvaardiging voor deze impuls en het duurde niet lang voordat zijn visie door de sociale
wetenschappen werd omarmd. Sinds Quetelet’s idee van de gemiddelde mens, hebben
wetenschappers de kenmerken van heel veel ‘typen’ in kaart gebracht, zoals ‘neurotische typen’ of
‘leiderstypen’. De wetenschappers stelden dat je bruikbare voorspellingen kon doen over ieder
individueel lid van een groep, als je de eigenschappen van het gemiddelde lid ervan maar kende.
Dankzij Quetelets nieuwe wetenschap kon er orde geschapen worden in de chaos van data en werd
de drang bevredigd om mensen in stereotypen in te delen.
Francis Galton ging in 1890 nog een stapje verder op de visie van Quetelet door het gemiddelde in
een spectrum te plaatsen. Grootheden zoals Isaac Newton die ver boven het gemiddelde uitstegen
waren een duidelijk afgebakende klasse, die door Galton het etiket ‘eminent’ opgeplakt kregen. De
mensen aan de andere kant van het spectrum, ver beneden het gemiddelde, werden door Galton
‘imbiciel’ genoemd. Daarmee verwierp Galton de stelling dat mensen die van het gemiddelde afweken
‘gebrekkig’ waren. Kort samengevat was Galton voor Quetelet’s idee dat het gemiddelde lid van een
groep het groepstype vertegenwoordigde, maar verwierp hij het idee dat afwijkingen gelijkstonden aan
fouten. Een afwijking van het gemiddelde werd door Galton, niet als ‘fout’ beschouwd, maar als ‘een
bepaalde rangorde’. Voor Quetelet maakte het niet uit of je nu 50% sneller of langzamer was dan de
gemiddelde persoon. In beide gevallen week je af van de perfectie van het gemiddelde. Galton zag
1
Hoorcollege 1 en 2 ‘Mythe van het gemiddelde’ - Rose, 2016
Deel 1: het tijdperk van het gemiddelde
Inleiding
Elk systeem dat is gebaseerd op een gemiddelde persoon is gedoemd te mislukken. Deze uitspraak is
het hoofdthema van dit boek. Als we aan de hand van het gemiddelde iets over de individuele mens
willen zeggen leidt dit vrijwel altijd tot foutieve en misleidende conclusies. De stelling die aan dit boek
ten grondslag ligt, is dan ook een van bedrieglijke eenvoud: niemand is gemiddeld. Als je een
beslissing moet nemen over een individueel persoon, dan heb je niets aan een gemiddelde.
Daarnaast gaat het boek ook over een interessante, nieuwe interdisciplinaire tak van wetenschap: de
wetenschap van het individu. In dat vakgebied verwerpen we het gemiddelde als middel om
individuele personen te bestuderen en gaan we ervan uit dat we een persoon alleen kunnen begrijpen
als we de individuele kenmerken van die persoon in ogenschouw nemen.
Hoofdstuk 1: De uitvinding van het gemiddelde
Random effects model= wetenschappelijke term voor de methode om het gemiddelde te analyseren.
Todd Rose benoemt hier een voorbeeld van het analyseren van de gemiddelde hersenen. De
onderliggende gedachte was dat de gemiddelde hersenen model staan voor normale, doorsnee
hersenen, terwijl de individuele hersenen daar een variatie op zijn. Miller die dit destijds onderzocht
vergeleek alle individuele hersenscans met de gemiddelde hersenen. Uiteindelijk moest Miller hieruit
concluderen dat niemands hersenen leken op het gemiddelde.
Quetelet analyseerde in 1840 data uit een in Edinburgh gepubliceerd medisch tijdschrift waarin de
borstomvang van 5738 Schotse soldaten was gemeten. Quetelet telde alle metingen op en deelde het
totaal door het aantal soldaten. Hij kwam uit op iets meer dan 101 centimeter: de gemiddelde
borstomvang van de Schotse soldaat. Het was een van de eerste keren dat een wetenschapper het
gemiddelde van een menselijke eigenschap berekende. Quetelet gaf hierna nog antwoord op een
eenvoudig klinkende vraag: wat betekende dat gemiddelde nu precies? Quetelet haalde zijn inspiratie
voor de betekenis van het gemiddelde uit de astronomie, waaruit al was gebleken dat een gemiddelde
meting de werkelijke waarde (bijvoorbeeld de werkelijke snelheid van Saturnus) het dichtst benaderde.
Quetelet paste deze manier van denken ook toe op zijn interpretatie van de menselijke gemiddelden
en stelde dat de meting van een individueel persoon per definitie foutief was en dat de echte mens
werd vertegenwoordigd door de gemiddelde persoon. Quetelet kwam op basis van deze redenering
tot de conclusie dat de individuele borstomvang van iedere Schotse soldaat wel fout moest zijn, terwijl
de gemiddelde borstomvang, die van de ‘ware soldaat’ was. Voor Quetelet was de gemiddelde mens
het toonbeeld van perfectie, een ideaal waar de natuur altijd naar streefde en dat vrij was van
gebreken.
Nu beschouwen we de gemiddelde mens niet langer als het toonbeeld van perfectie, maar we denken
wel dat de gemiddelde persoon de oervorm van een groep of type vertegenwoordigd. De menselijke
geest neigt sterk naar veralgemeniseren en dicht groepen zoals juristen, daklozen en Mexicanen,
graag specifieke eigenschappen toe. Het onderzoek van Quetelet vormde de wetenschappelijke
rechtvaardiging voor deze impuls en het duurde niet lang voordat zijn visie door de sociale
wetenschappen werd omarmd. Sinds Quetelet’s idee van de gemiddelde mens, hebben
wetenschappers de kenmerken van heel veel ‘typen’ in kaart gebracht, zoals ‘neurotische typen’ of
‘leiderstypen’. De wetenschappers stelden dat je bruikbare voorspellingen kon doen over ieder
individueel lid van een groep, als je de eigenschappen van het gemiddelde lid ervan maar kende.
Dankzij Quetelets nieuwe wetenschap kon er orde geschapen worden in de chaos van data en werd
de drang bevredigd om mensen in stereotypen in te delen.
Francis Galton ging in 1890 nog een stapje verder op de visie van Quetelet door het gemiddelde in
een spectrum te plaatsen. Grootheden zoals Isaac Newton die ver boven het gemiddelde uitstegen
waren een duidelijk afgebakende klasse, die door Galton het etiket ‘eminent’ opgeplakt kregen. De
mensen aan de andere kant van het spectrum, ver beneden het gemiddelde, werden door Galton
‘imbiciel’ genoemd. Daarmee verwierp Galton de stelling dat mensen die van het gemiddelde afweken
‘gebrekkig’ waren. Kort samengevat was Galton voor Quetelet’s idee dat het gemiddelde lid van een
groep het groepstype vertegenwoordigde, maar verwierp hij het idee dat afwijkingen gelijkstonden aan
fouten. Een afwijking van het gemiddelde werd door Galton, niet als ‘fout’ beschouwd, maar als ‘een
bepaalde rangorde’. Voor Quetelet maakte het niet uit of je nu 50% sneller of langzamer was dan de
gemiddelde persoon. In beide gevallen week je af van de perfectie van het gemiddelde. Galton zag
1
