Leer- en onderwijsproblemen College 1
Van gesegregeerd onderwijs naar (meer) inclusief onderwijs?
Inclusief onderwijs
Geen sluitende definitie, maar: ›
Diversiteit = uitgangspunt en vertrekpunt › Men leert van en met elkaar hier vorm aan te
geven ›
Doel: • elke leerling komt tot zijn recht (kans eigen unieke mogelijkheden optimaal
ontwikkelen)
Salamanca Statement (1994)
“Wij geloven en bepleiten dat:
› … elk kind een fundamenteel recht op onderwijs heeft en de gelegenheid moet hebben om een
aanvaardbaar niveau van leren te bereiken en te onderhouden.
› … elk kind unieke eigenschappen, belangstelling, mogelijkheden en onderwijsbehoeften heeft.
Onderwijssystemen moeten ontworpen worden en onderwijsprogramma's ingevoerd opdat zij
rekening kunnen houden met deze brede diversiteit aan eigenschappen en behoeften;
› … zij die speciale onderwijsbehoeften hebben, toegang moeten hebben tot reguliere scholen
die hen kunnen tegemoetkomen binnen een kindgerichte pedagogiek, vaardig in het
tegemoetkomen aan deze behoeften.
› … reguliere scholen met deze inclusieve oriëntatie de meest effectieve manier zijn om
discriminatoire houdingen tegen te gaan, welkome gemeenschappen te creëren, een inclusieve
samenleving te bewerkstelligen en onderwijs voor iedereen te bereiken.
› zij bovendien voorzien in effectief onderwijs voor de meerderheid van de kinderen en de
doeltreffendheid en uiteindelijk ook de kosteneffectiviteit van het hele onderwijsstelsel
verbeteren.
,De Verklaring roept regeringen met klem op om:
› De hoogste politieke en budgettaire prioriteit te geven aan verbeteren van het
onderwijssysteem, zodat men in staat is alle kinderen, ongeacht hun individuele verschillen of
moeilijkheden, op te nemen.
› Wettelijk of beleidsmatig het principe van inclusief onderwijs aan te nemen, waarbij alle
leerlingen in reguliere scholen worden geplaatst, tenzij er dringende redenen zijn om dat niet te
doen › Voorbeeldprojecten te ontwikkelen in samenwerking met plaatselijke onderwijsbesturen
in alle gemeenten en uitwisselingsprogramma’s voor leerkrachten te introduceren met landen
die meer ervaring hebben met inclusieve scholen
› Gedecentraliseerde en op participatie gerichte mechanismen in te richten voor het plannen,
monitoren en evalueren van onderwijskundige voorzieningen voor kinderen en volwassenen met
speciale onderwijsbehoeften › De deelname van ouders, gemeenschappen en organisaties van
gehandicapten te bevorderen en te faciliteren waar het gaat om beleidsvormingsprocessen
betreffende voorzieningen voor speciale onderwijsbehoeften;
› Meer inspanning te leveren bij vroegtijdige herkenning en interventiestrategieën, net als bij
vrijwillige aspecten van inclusief onderwijs
; › Te verzekeren dat, in het licht van systematische verandering, opleidingsprogramma’s voor
leerkrachten, zowel initieel als waar het nascholing betreft, gericht zijn op het tegemoet komen
aan speciale onderwijsbehoeften in reguliere scholen.
VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
Waarom en wat: ›
Het verdrag is in Nederland sinds 14 juli 2016 in werking (geratificeerd).
› Het verdrag bevat geen nieuwe rechten.
› Een lidstaat heeft een actieve verplichting om inclusie te bevorderen en personen met een
handicap te beschermen tegen belemmeringen die zij in het dagelijks leven ondervinden.
› Inclusie, persoonlijke autonomie en volledige participatie staan hierbij voorop.
In het onderwijs: ›
(Hoger) onderwijsinstellingen zijn onderdeel van de overheid en hebben daarmee een eigen
verplichting om het verdrag uit te voeren.
› Recht op onderwijs is vastgelegd in verschillende wetgeving en dus niet nieuw. Wel is met het
verdrag het recht op inclusief onderwijs vastgelegd, waarmee dit recht in rechte afdwingbaar is
geworden.
› Maar…., wat is recht op inclusief onderwijs?
,WSNS & Wet op Primair Onderwijs (PO)
Beleidskader
1990 Weer Samen Naar School (WSNS) > speciaal onderwijs blijft groeien
1998 Wet op het Primair Onderwijs (PO) • IOBK, LOM en MLK worden SBO • Formalisering
samenwerkingsverbanden WSNS • (terugdringen omvang speciaal onderwijs)
Samenwerkingsverbanden (SWV)
• Een of twee SBO-scholen met een groep reguliere basisscholen
• Ambulant begeleider SBO geeft zorgstructuur in Samenwerkingsverband vorm als continuüm
van zorg
• Leerling kan naar SBO als basisschool en PCL dat aangewezen vinden (criteria verschillen per
regio)
2003 Wet op de Expertise Centra (WEC) & Regeling > leerlinggebonden Financiering > positie
zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd > het speciaal onderwijs blijft groeien
✓ 17 typen speciaal onderwijs ingedeeld in 4 REC’s
✓ LeerlingGebonden Financiering (LGF)
✓ Positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
Doelen: • Ouders meer zeggenschap + vergoten keuzevrijheid (LGF = Rugzakje) • Vergroten
integratie • Terugdringen omvang speciaal onderwijs.
Er was geen limiet aan het budget, er zat geen plafond op de financiering.
4 clusters in het speciaal onderwijs voor leerlingen met:
• visuele handicap → blind of slechtziend, voorbeeld is Visio
• auditieve & communicatieve handicap → Taalontwikkelingsproblemen, doofheid
• lichamelijke & mentale/meervoudige handicap → langdurig ziek
• psychiatrische en/of gedragsproblemen → ADHD. ASS, voorbeeld is Renn4
, 2014 Wet Passend Onderwijs > zorgplicht > een passende onderwijsplek voor alle leerlingen >
verschil met inclusief onderwijs
Inclusief onderwijs vs passend onderwijs
Inclusief onderwijs Passend onderwijs
Inclusief onderwijs betekent dat kinderen met In Nederland kennen we sinds 01-08-2014
en zonder een beperking samen naar de passend onderwijs.
dezelfde school gaan en bij elkaar in de klas
zitten › Doel: alle kinderen krijgen onderwijs krijgen
dat bij hen past, ook als ze extra
› Er is bij inclusief onderwijs eigenlijk geen ondersteuning nodig hebben.
plaats meer voor speciaal onderwijs.
› Het is de bedoeling dat steeds meer
› Inclusief onderwijs gaat dus een stap verder kinderen onderwijs kunnen volgen op een
dan passend onderwijs. reguliere school.
› Speciaal onderwijs wordt echter niet
afgeschaft. › (regulier als het kan…, speciaal
als het moet)
Het gaat het hier niet om een op zichzelf staande regeling, maar om een reeks van wijzigingen in
de bestaande sectorwetten.
Drie kernelementen van het wettelijk kader Passend onderwijs zijn:
› de zorgplicht
› de niet vrijblijvende samenwerking tussen schoolbesturen (Samenwerkingsverband)
› budgetfinanciering (i.p.v. openeindfinanciering)
De zorgplicht De niet vrijblijvende budgetfinanciering
samenwerking
Passend Onderwijs Zorgplicht: passend Open eind financiering
betekent dat scholen een aanbod bij extra “Passend onderwijs”
passende onderwijsplek ondersteuning › Zorgplicht vergemakkelijkt de keuze voor
moeten bieden aan alle start bij aanmelding school regulier onderwijs. Maar dat gaat
leerlingen, dus ook aan (bao, sbo, so-school) niet zonder offers. › De regeling is
leerlingen die extra niet in de eerste plaats
ondersteuning nodig › Altijd onderzoeksplicht, en ontworpen om de positieve
hebben. zoeken naar passend schoolkeuze van leerlingen of
aanbod hun ouders mogelijk te maken. ›
› Indien scholen daartoe Dat komt omdat de
onvoldoende › Pas weigering toelating daadwerkelijke bestemming van
mogelijkheden zien, zijn zij nadat passend aanbod is een leerling die extra
verantwoordelijk voor het gedaan met inachtneming ondersteuning behoeft, mede
vinden van een (reguliere of van: afhankelijk is van wat de
speciale) school die de reguliere scholen van het
extra ondersteuning wel • Ondersteuningsbehoefte samenwerkingsverband aan
kan bieden leerling mogelijkheden kunnen.
Van gesegregeerd onderwijs naar (meer) inclusief onderwijs?
Inclusief onderwijs
Geen sluitende definitie, maar: ›
Diversiteit = uitgangspunt en vertrekpunt › Men leert van en met elkaar hier vorm aan te
geven ›
Doel: • elke leerling komt tot zijn recht (kans eigen unieke mogelijkheden optimaal
ontwikkelen)
Salamanca Statement (1994)
“Wij geloven en bepleiten dat:
› … elk kind een fundamenteel recht op onderwijs heeft en de gelegenheid moet hebben om een
aanvaardbaar niveau van leren te bereiken en te onderhouden.
› … elk kind unieke eigenschappen, belangstelling, mogelijkheden en onderwijsbehoeften heeft.
Onderwijssystemen moeten ontworpen worden en onderwijsprogramma's ingevoerd opdat zij
rekening kunnen houden met deze brede diversiteit aan eigenschappen en behoeften;
› … zij die speciale onderwijsbehoeften hebben, toegang moeten hebben tot reguliere scholen
die hen kunnen tegemoetkomen binnen een kindgerichte pedagogiek, vaardig in het
tegemoetkomen aan deze behoeften.
› … reguliere scholen met deze inclusieve oriëntatie de meest effectieve manier zijn om
discriminatoire houdingen tegen te gaan, welkome gemeenschappen te creëren, een inclusieve
samenleving te bewerkstelligen en onderwijs voor iedereen te bereiken.
› zij bovendien voorzien in effectief onderwijs voor de meerderheid van de kinderen en de
doeltreffendheid en uiteindelijk ook de kosteneffectiviteit van het hele onderwijsstelsel
verbeteren.
,De Verklaring roept regeringen met klem op om:
› De hoogste politieke en budgettaire prioriteit te geven aan verbeteren van het
onderwijssysteem, zodat men in staat is alle kinderen, ongeacht hun individuele verschillen of
moeilijkheden, op te nemen.
› Wettelijk of beleidsmatig het principe van inclusief onderwijs aan te nemen, waarbij alle
leerlingen in reguliere scholen worden geplaatst, tenzij er dringende redenen zijn om dat niet te
doen › Voorbeeldprojecten te ontwikkelen in samenwerking met plaatselijke onderwijsbesturen
in alle gemeenten en uitwisselingsprogramma’s voor leerkrachten te introduceren met landen
die meer ervaring hebben met inclusieve scholen
› Gedecentraliseerde en op participatie gerichte mechanismen in te richten voor het plannen,
monitoren en evalueren van onderwijskundige voorzieningen voor kinderen en volwassenen met
speciale onderwijsbehoeften › De deelname van ouders, gemeenschappen en organisaties van
gehandicapten te bevorderen en te faciliteren waar het gaat om beleidsvormingsprocessen
betreffende voorzieningen voor speciale onderwijsbehoeften;
› Meer inspanning te leveren bij vroegtijdige herkenning en interventiestrategieën, net als bij
vrijwillige aspecten van inclusief onderwijs
; › Te verzekeren dat, in het licht van systematische verandering, opleidingsprogramma’s voor
leerkrachten, zowel initieel als waar het nascholing betreft, gericht zijn op het tegemoet komen
aan speciale onderwijsbehoeften in reguliere scholen.
VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
Waarom en wat: ›
Het verdrag is in Nederland sinds 14 juli 2016 in werking (geratificeerd).
› Het verdrag bevat geen nieuwe rechten.
› Een lidstaat heeft een actieve verplichting om inclusie te bevorderen en personen met een
handicap te beschermen tegen belemmeringen die zij in het dagelijks leven ondervinden.
› Inclusie, persoonlijke autonomie en volledige participatie staan hierbij voorop.
In het onderwijs: ›
(Hoger) onderwijsinstellingen zijn onderdeel van de overheid en hebben daarmee een eigen
verplichting om het verdrag uit te voeren.
› Recht op onderwijs is vastgelegd in verschillende wetgeving en dus niet nieuw. Wel is met het
verdrag het recht op inclusief onderwijs vastgelegd, waarmee dit recht in rechte afdwingbaar is
geworden.
› Maar…., wat is recht op inclusief onderwijs?
,WSNS & Wet op Primair Onderwijs (PO)
Beleidskader
1990 Weer Samen Naar School (WSNS) > speciaal onderwijs blijft groeien
1998 Wet op het Primair Onderwijs (PO) • IOBK, LOM en MLK worden SBO • Formalisering
samenwerkingsverbanden WSNS • (terugdringen omvang speciaal onderwijs)
Samenwerkingsverbanden (SWV)
• Een of twee SBO-scholen met een groep reguliere basisscholen
• Ambulant begeleider SBO geeft zorgstructuur in Samenwerkingsverband vorm als continuüm
van zorg
• Leerling kan naar SBO als basisschool en PCL dat aangewezen vinden (criteria verschillen per
regio)
2003 Wet op de Expertise Centra (WEC) & Regeling > leerlinggebonden Financiering > positie
zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd > het speciaal onderwijs blijft groeien
✓ 17 typen speciaal onderwijs ingedeeld in 4 REC’s
✓ LeerlingGebonden Financiering (LGF)
✓ Positie zorgleerlingen in regulier onderwijs is verbeterd
Doelen: • Ouders meer zeggenschap + vergoten keuzevrijheid (LGF = Rugzakje) • Vergroten
integratie • Terugdringen omvang speciaal onderwijs.
Er was geen limiet aan het budget, er zat geen plafond op de financiering.
4 clusters in het speciaal onderwijs voor leerlingen met:
• visuele handicap → blind of slechtziend, voorbeeld is Visio
• auditieve & communicatieve handicap → Taalontwikkelingsproblemen, doofheid
• lichamelijke & mentale/meervoudige handicap → langdurig ziek
• psychiatrische en/of gedragsproblemen → ADHD. ASS, voorbeeld is Renn4
, 2014 Wet Passend Onderwijs > zorgplicht > een passende onderwijsplek voor alle leerlingen >
verschil met inclusief onderwijs
Inclusief onderwijs vs passend onderwijs
Inclusief onderwijs Passend onderwijs
Inclusief onderwijs betekent dat kinderen met In Nederland kennen we sinds 01-08-2014
en zonder een beperking samen naar de passend onderwijs.
dezelfde school gaan en bij elkaar in de klas
zitten › Doel: alle kinderen krijgen onderwijs krijgen
dat bij hen past, ook als ze extra
› Er is bij inclusief onderwijs eigenlijk geen ondersteuning nodig hebben.
plaats meer voor speciaal onderwijs.
› Het is de bedoeling dat steeds meer
› Inclusief onderwijs gaat dus een stap verder kinderen onderwijs kunnen volgen op een
dan passend onderwijs. reguliere school.
› Speciaal onderwijs wordt echter niet
afgeschaft. › (regulier als het kan…, speciaal
als het moet)
Het gaat het hier niet om een op zichzelf staande regeling, maar om een reeks van wijzigingen in
de bestaande sectorwetten.
Drie kernelementen van het wettelijk kader Passend onderwijs zijn:
› de zorgplicht
› de niet vrijblijvende samenwerking tussen schoolbesturen (Samenwerkingsverband)
› budgetfinanciering (i.p.v. openeindfinanciering)
De zorgplicht De niet vrijblijvende budgetfinanciering
samenwerking
Passend Onderwijs Zorgplicht: passend Open eind financiering
betekent dat scholen een aanbod bij extra “Passend onderwijs”
passende onderwijsplek ondersteuning › Zorgplicht vergemakkelijkt de keuze voor
moeten bieden aan alle start bij aanmelding school regulier onderwijs. Maar dat gaat
leerlingen, dus ook aan (bao, sbo, so-school) niet zonder offers. › De regeling is
leerlingen die extra niet in de eerste plaats
ondersteuning nodig › Altijd onderzoeksplicht, en ontworpen om de positieve
hebben. zoeken naar passend schoolkeuze van leerlingen of
aanbod hun ouders mogelijk te maken. ›
› Indien scholen daartoe Dat komt omdat de
onvoldoende › Pas weigering toelating daadwerkelijke bestemming van
mogelijkheden zien, zijn zij nadat passend aanbod is een leerling die extra
verantwoordelijk voor het gedaan met inachtneming ondersteuning behoeft, mede
vinden van een (reguliere of van: afhankelijk is van wat de
speciale) school die de reguliere scholen van het
extra ondersteuning wel • Ondersteuningsbehoefte samenwerkingsverband aan
kan bieden leerling mogelijkheden kunnen.
