Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Aardrijkskunde, Geschiedenis, Natuur & Techniek
Lori-Lisa van Berkel | 00401131
PABO INHOLLAND Haarlem | VDTF1a | Juli 2021
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
INHOUDSOPGAVE
1. Aardrijkskunde ........................................................................................................................................... 3
1.1 Kerndoelen aardrijkskunde ........................................................................................................................... 3
1.2 De zeven bouwstenen Van een goede aardrijkskundeles.............................................................................. 3
1.3 Gegeven aardrijkskundeles ........................................................................................................................... 4
2.3.1 Les – Bijen in Nederland......................................................................................................................... 4
2. Geschiedenis .............................................................................................................................................. 5
2.1 Kerndoelen geschiedenis ............................................................................................................................... 5
2.2 De acht kenmerken van een goede geschiedenisles ..................................................................................... 5
2.3 Gegeven geschiedenislessen ......................................................................................................................... 6
2.3.1 Les 1 – Verkiezingen ............................................................................................................................... 6
2.3.2 Les 2 – Prehistorische insecten .............................................................................................................. 6
3. Natuur en techniek ..................................................................................................................................... 7
3.1 Kerndoelen Natuur & Techniek ..................................................................................................................... 7
3.2 Onderzoeksvaardigheden.............................................................................................................................. 7
3.3 Gegeven Natuur- & technieklessen ............................................................................................................... 8
2.3.1 Les – Bodemdieren onderzoeken........................................................................................................... 8
2.3.2. Les – Waterinsect maken ...................................................................................................................... 8
4. Fase van Beauchamp en inzet van ICT ......................................................................................................... 9
4.1 De vijf fasen van Beauchamp ........................................................................................................................ 9
4.2 Reflectie: mijn digitale handelen ................................................................................................................... 9
Bijlage I – Aardrijkskundeles – Bijen in Nederland ........................................................................................ 10
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 10
Ontworpen werkblad .................................................................................................................................... 10
Gynzy............................................................................................................................................................. 10
Kijkwijzer ....................................................................................................................................................... 10
Leerlingenwerk ............................................................................................................................................. 10
Bijlage II – Geschiedenis les 1 - Verkiezingen ................................................................................................ 11
LVF inclusief reflectie en feedback Praktijkbegeleider ................................................................................. 11
Gynzy............................................................................................................................................................. 11
Video-opname van de les.............................................................................................................................. 11
Bijlage III – Geschiedenis les 2 – Prehistorische Insecten ............................................................................... 12
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 12
Gynzy............................................................................................................................................................. 12
Werkblad ....................................................................................................................................................... 12
Kijkwijzer van praktijkbegeleider .................................................................................................................. 12
1
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
Bijlage IV – Natuur – Les bodemdieren onderzoeken .................................................................................... 13
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 13
Kijkwijzer van praktijkbegeleider .................................................................................................................. 13
Werkblad ....................................................................................................................................................... 13
Leerlingenwerk ............................................................................................................................................. 13
Bijlage V – Techniek – Waterinsect maken.................................................................................................... 14
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 14
Gynzy............................................................................................................................................................. 14
Werkblad ....................................................................................................................................................... 14
Kijkwijzer & Aanvullende feedback van praktijkbegeleider .......................................................................... 14
Literatuur ..................................................................................................................................................... 15
2
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
1. AARDRIJKSKUNDE
Voorafgaand aan het geven van mijn aardrijkskundeles heb De wereld in met aardrijkskunde –
Vakdidactiek (Adang & Blankman, 2020a) en De wereld in met aardrijkskunde – Vakinhoud (Adang &
Blankman, 2020b) bestudeerd.
Aangezien op mijn stageschool in groep 5 er geen methode is voor aardrijkskunde en er in deze
groep enkel sporadisch via thematisch onderwijs aandacht aan wordt besteed, hielpen deze boeken
mij beter grip te krijgen op dit vak. Tevens deed ik inspiratie op tijdens de gegeven online en fysieke
lessen op de PABO (o.a. de gecombineerde buitenles) hoe een goede aardrijkskundeles op
verschillende manieren kan worden opgebouwd en gecombineerd met andere vakken.
1.1 KERNDOELEN AARDRIJKSKUNDE
Op school leren kinderen zich op zichzelf en de wereld te oriënteren. Het domein “Ruimte”
vertegenwoordigt het vak aardrijkskunde. Kinderen leren over de inrichting van de omgeving en
topografische vaardigheden ontwikkelen (SLO, 2021). De volgende kerndoelen zijn hierbij opgesteld:
Kerndoel De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met
47 die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap,
wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing.
In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstaten van de Europese Unie
en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika
en Zuid-Amerika.
Kerndoel Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om
48 bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.
Kerndoel De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties
49 en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals
vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren.
Kerndoel De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van
49 Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch
wereldbeeld.
1.2 DE ZEVEN BOUWSTENEN VAN EEN GOEDE AARDRIJKSKUNDELES
In De wereld in met aardrijkskunde - Vakdidactiek (2020a) geven Adang en Blankman zeven
bouwstenen van een goede aardrijkskundeles.
1. Heeft de les een motiverende start?
2. Waar is dat? Het met elkaar vaststellen wat het thema en het onderwerp van de les zijn;
3. Waarom is dat daar?
4. Wat zie je als je in- en uitzoomt.
5. Hoe verandert dat?
6. Wat zijn de voor- en nadelen of gevolgen daarvan?
7. Afsluiting
3
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
1.3 GEGEVEN AARDRIJKSKUNDELES
2.3.1 LES – BIJEN IN NEDERLAND
Op mijn stageschool wordt Aardrijkskunde in groep 5 niet gestructureerd aangeboden, maar is er
gekozen voor de zogenaamde ‘interdisciplinaire aanpak’ (Adang & Blankman, 2020a, p. 97). Het vak
wordt, wanneer relevant, verwerkt in het dan geldende thema. Het thema van deze periode was
Kleine Diertjes.
Vakintegratie kan verschillende vormen aannemen: van een kleine verwijzing tot integratie waarbij
grenzen tussen vakken niet meer duidelijk zijn (Adang & Blankman, 2020a, p. 96). Het laatste is hier
toegepast: binnen het thema Kleine Diertjes leren de kinderen kennismaken met de kaart van
Nederland en zetten zij hun eerste stappen in kaartlezen.
Deze les is opgesteld in overleg met mijn stagebegeleider (die ook taalcoördinator is en normaliter op
dit uur de taallessen verzorgt). Zij had een taalles over bijen op de planning staan, op haar advies heb
ik deze omgebouwd naar een les met een kaart en een grafiek. Ook heb ik bij het lesontwerp
getracht de zeven bouwstenen toe te passen.
In Bijlage I – Aardrijkskundeles – Bijen in Nederland vind je de volledige voorbereide les inclusief
reflectie in LFV, een link naar het gynzybord, het werkblad en de ingevulde kijkwijzer.
4
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
2. GESCHIEDENIS
Voorafgaand aan het geven van mijn geschiedenisles(sen) heb ik hoofdstuk 11 t/m 14 van
Geschiedenis InZicht (Bas & Brinkman, 2019) bestudeerd. Aangezien op mijn stageschool in groep 5
er geen methode is voor geschiedenis en er in deze groep enkel sporadisch via thematisch onderwijs
aandacht aan wordt besteed, hielpen deze hoofdstukken mij beter grip te krijgen op dit vak.
Daarnaast had ik ook veel houvast aan de gegeven geschiedenislessen op de PABO waar ik, meer dan
op mijn stageschool, in aanraking kon komen met verschillende manieren waarop geschiedenis aan
basisschoolleerlingen gegeven kan worden.
2.1 KERNDOELEN GESCHIEDENIS
Op school leren kinderen zich op zichzelf en de wereld te oriënteren. Het vak geschiedenis valt
binnen het domein “Tijd”, waarbij kinderen historisch besef ontwikkelen en leren over de
geschiedenis van Nederland (SLO, 2021). De volgende kerndoelen zijn hierbij opgesteld:
Kerndoel De leerlingen leren gebruik maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren
51 aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
Kerndoel De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en
52 boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en
hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines;
wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van
Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken.
Kerndoel De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de
53 Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de
wereldgeschiedenis.
2.2 DE ACHT KENMERKEN VAN EEN GOEDE GESCHIEDENISLES
In Geschiedenis Inzicht (2019) geven De Bas en Brinkman acht kenmerken van een goede
geschiedenisles.
1. Motiverende start door middel van het aanbieden van beeldgereedschap;
2. Het met elkaar vaststellen wat het thema en het onderwerp van de les zijn;
3. Het (samen) formuleren van het lesdoel;
4. Het inventariseren van bestaande (pre)concepten bij leerlingen;
5. Het aanbieden van een historische context (met behulp van een tijdbalk);
6. Het zich verdiepen in het onderwerp / realiseren van geschiedkundige input;
7. Het verwerken van de lesinhoud door het oefenen met de stof;
8. Het reflecteren op het lesdoel en toepassen van transfer.
5
Aardrijkskunde, Geschiedenis, Natuur & Techniek
Lori-Lisa van Berkel | 00401131
PABO INHOLLAND Haarlem | VDTF1a | Juli 2021
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
INHOUDSOPGAVE
1. Aardrijkskunde ........................................................................................................................................... 3
1.1 Kerndoelen aardrijkskunde ........................................................................................................................... 3
1.2 De zeven bouwstenen Van een goede aardrijkskundeles.............................................................................. 3
1.3 Gegeven aardrijkskundeles ........................................................................................................................... 4
2.3.1 Les – Bijen in Nederland......................................................................................................................... 4
2. Geschiedenis .............................................................................................................................................. 5
2.1 Kerndoelen geschiedenis ............................................................................................................................... 5
2.2 De acht kenmerken van een goede geschiedenisles ..................................................................................... 5
2.3 Gegeven geschiedenislessen ......................................................................................................................... 6
2.3.1 Les 1 – Verkiezingen ............................................................................................................................... 6
2.3.2 Les 2 – Prehistorische insecten .............................................................................................................. 6
3. Natuur en techniek ..................................................................................................................................... 7
3.1 Kerndoelen Natuur & Techniek ..................................................................................................................... 7
3.2 Onderzoeksvaardigheden.............................................................................................................................. 7
3.3 Gegeven Natuur- & technieklessen ............................................................................................................... 8
2.3.1 Les – Bodemdieren onderzoeken........................................................................................................... 8
2.3.2. Les – Waterinsect maken ...................................................................................................................... 8
4. Fase van Beauchamp en inzet van ICT ......................................................................................................... 9
4.1 De vijf fasen van Beauchamp ........................................................................................................................ 9
4.2 Reflectie: mijn digitale handelen ................................................................................................................... 9
Bijlage I – Aardrijkskundeles – Bijen in Nederland ........................................................................................ 10
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 10
Ontworpen werkblad .................................................................................................................................... 10
Gynzy............................................................................................................................................................. 10
Kijkwijzer ....................................................................................................................................................... 10
Leerlingenwerk ............................................................................................................................................. 10
Bijlage II – Geschiedenis les 1 - Verkiezingen ................................................................................................ 11
LVF inclusief reflectie en feedback Praktijkbegeleider ................................................................................. 11
Gynzy............................................................................................................................................................. 11
Video-opname van de les.............................................................................................................................. 11
Bijlage III – Geschiedenis les 2 – Prehistorische Insecten ............................................................................... 12
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 12
Gynzy............................................................................................................................................................. 12
Werkblad ....................................................................................................................................................... 12
Kijkwijzer van praktijkbegeleider .................................................................................................................. 12
1
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
Bijlage IV – Natuur – Les bodemdieren onderzoeken .................................................................................... 13
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 13
Kijkwijzer van praktijkbegeleider .................................................................................................................. 13
Werkblad ....................................................................................................................................................... 13
Leerlingenwerk ............................................................................................................................................. 13
Bijlage V – Techniek – Waterinsect maken.................................................................................................... 14
LVF inclusief reflectie .................................................................................................................................... 14
Gynzy............................................................................................................................................................. 14
Werkblad ....................................................................................................................................................... 14
Kijkwijzer & Aanvullende feedback van praktijkbegeleider .......................................................................... 14
Literatuur ..................................................................................................................................................... 15
2
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
1. AARDRIJKSKUNDE
Voorafgaand aan het geven van mijn aardrijkskundeles heb De wereld in met aardrijkskunde –
Vakdidactiek (Adang & Blankman, 2020a) en De wereld in met aardrijkskunde – Vakinhoud (Adang &
Blankman, 2020b) bestudeerd.
Aangezien op mijn stageschool in groep 5 er geen methode is voor aardrijkskunde en er in deze
groep enkel sporadisch via thematisch onderwijs aandacht aan wordt besteed, hielpen deze boeken
mij beter grip te krijgen op dit vak. Tevens deed ik inspiratie op tijdens de gegeven online en fysieke
lessen op de PABO (o.a. de gecombineerde buitenles) hoe een goede aardrijkskundeles op
verschillende manieren kan worden opgebouwd en gecombineerd met andere vakken.
1.1 KERNDOELEN AARDRIJKSKUNDE
Op school leren kinderen zich op zichzelf en de wereld te oriënteren. Het domein “Ruimte”
vertegenwoordigt het vak aardrijkskunde. Kinderen leren over de inrichting van de omgeving en
topografische vaardigheden ontwikkelen (SLO, 2021). De volgende kerndoelen zijn hierbij opgesteld:
Kerndoel De leerlingen leren de ruimtelijke inrichting van de eigen omgeving te vergelijken met
47 die in omgevingen elders, in binnen- en buitenland, vanuit de perspectieven landschap,
wonen, werken, bestuur, verkeer, recreatie, welvaart, cultuur en levensbeschouwing.
In ieder geval wordt daarbij aandacht besteed aan twee lidstaten van de Europese Unie
en twee landen die in 2004 lid werden, de Verenigde Staten en een land in Azië, Afrika
en Zuid-Amerika.
Kerndoel Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om
48 bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.
Kerndoel De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties
49 en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals
vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren.
Kerndoel De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van
49 Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch
wereldbeeld.
1.2 DE ZEVEN BOUWSTENEN VAN EEN GOEDE AARDRIJKSKUNDELES
In De wereld in met aardrijkskunde - Vakdidactiek (2020a) geven Adang en Blankman zeven
bouwstenen van een goede aardrijkskundeles.
1. Heeft de les een motiverende start?
2. Waar is dat? Het met elkaar vaststellen wat het thema en het onderwerp van de les zijn;
3. Waarom is dat daar?
4. Wat zie je als je in- en uitzoomt.
5. Hoe verandert dat?
6. Wat zijn de voor- en nadelen of gevolgen daarvan?
7. Afsluiting
3
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
1.3 GEGEVEN AARDRIJKSKUNDELES
2.3.1 LES – BIJEN IN NEDERLAND
Op mijn stageschool wordt Aardrijkskunde in groep 5 niet gestructureerd aangeboden, maar is er
gekozen voor de zogenaamde ‘interdisciplinaire aanpak’ (Adang & Blankman, 2020a, p. 97). Het vak
wordt, wanneer relevant, verwerkt in het dan geldende thema. Het thema van deze periode was
Kleine Diertjes.
Vakintegratie kan verschillende vormen aannemen: van een kleine verwijzing tot integratie waarbij
grenzen tussen vakken niet meer duidelijk zijn (Adang & Blankman, 2020a, p. 96). Het laatste is hier
toegepast: binnen het thema Kleine Diertjes leren de kinderen kennismaken met de kaart van
Nederland en zetten zij hun eerste stappen in kaartlezen.
Deze les is opgesteld in overleg met mijn stagebegeleider (die ook taalcoördinator is en normaliter op
dit uur de taallessen verzorgt). Zij had een taalles over bijen op de planning staan, op haar advies heb
ik deze omgebouwd naar een les met een kaart en een grafiek. Ook heb ik bij het lesontwerp
getracht de zeven bouwstenen toe te passen.
In Bijlage I – Aardrijkskundeles – Bijen in Nederland vind je de volledige voorbereide les inclusief
reflectie in LFV, een link naar het gynzybord, het werkblad en de ingevulde kijkwijzer.
4
, Beroepsproduct Wereldoriëntatie
Lori-Lisa van Gelder – van Berkel | 00401131
2. GESCHIEDENIS
Voorafgaand aan het geven van mijn geschiedenisles(sen) heb ik hoofdstuk 11 t/m 14 van
Geschiedenis InZicht (Bas & Brinkman, 2019) bestudeerd. Aangezien op mijn stageschool in groep 5
er geen methode is voor geschiedenis en er in deze groep enkel sporadisch via thematisch onderwijs
aandacht aan wordt besteed, hielpen deze hoofdstukken mij beter grip te krijgen op dit vak.
Daarnaast had ik ook veel houvast aan de gegeven geschiedenislessen op de PABO waar ik, meer dan
op mijn stageschool, in aanraking kon komen met verschillende manieren waarop geschiedenis aan
basisschoolleerlingen gegeven kan worden.
2.1 KERNDOELEN GESCHIEDENIS
Op school leren kinderen zich op zichzelf en de wereld te oriënteren. Het vak geschiedenis valt
binnen het domein “Tijd”, waarbij kinderen historisch besef ontwikkelen en leren over de
geschiedenis van Nederland (SLO, 2021). De volgende kerndoelen zijn hierbij opgesteld:
Kerndoel De leerlingen leren gebruik maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren
51 aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren.
Kerndoel De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en
52 boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en
hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines;
wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. De vensters van de canon van
Nederland dienen als uitgangspunt ter illustratie van de tijdvakken.
Kerndoel De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de
53 Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de
wereldgeschiedenis.
2.2 DE ACHT KENMERKEN VAN EEN GOEDE GESCHIEDENISLES
In Geschiedenis Inzicht (2019) geven De Bas en Brinkman acht kenmerken van een goede
geschiedenisles.
1. Motiverende start door middel van het aanbieden van beeldgereedschap;
2. Het met elkaar vaststellen wat het thema en het onderwerp van de les zijn;
3. Het (samen) formuleren van het lesdoel;
4. Het inventariseren van bestaande (pre)concepten bij leerlingen;
5. Het aanbieden van een historische context (met behulp van een tijdbalk);
6. Het zich verdiepen in het onderwerp / realiseren van geschiedkundige input;
7. Het verwerken van de lesinhoud door het oefenen met de stof;
8. Het reflecteren op het lesdoel en toepassen van transfer.
5
