Rechtsfilosofie B/Europese Rechtstheorie samenvatting

Vertegenwoordiging/representatie

Antwoord: Viervoudig onderscheid dat van essentieel belang is voor de cursus: 1. Datgene wat gerepresenteerd wordt, bijvoorbeeld het volk als politieke eenheid. 2. Degenen die representeren, bijvoorbeeld de leden van een parlement. 3. De representatie, bijvoorbeeld, een wet of een grondwet. Dit is misschien de moeilijkste term van de vier onderscheidingen. De gedachte hier is dat wanneer bijvoorbeeld de leden van een parlement het volk als geheel vertegenwoordigen, zij dit doen door middel van wetten. Er is een zekere analogie hier tussen de verhouding tussen een schilderij en wat geschilderd wordt (bijvoorbeeld een landschap), of tussen een natuurkundige theorie en de natuur, of tussen een wet en het volk. In alle drie gevallen is er zo iets als de poging om iets ‘in beeld’ te brengen of voor te stellen. De representatie (het schilderij, een natuurkundige theorie, de wet) is dan te zien als een poging om iets (een landschap, de natuur het volk) voor te stellen. De cursus probeert te achterhalen hoe de representatie en het gerepresenteerde, de voorstelling en het voorgestelde, zich tot elkaar verhouden. 4. Politieke representatie, d.w.z. het proces waarbij representanten (bijvoorbeeld de leden van een parlement) zicht tot iets (bijvoorbeeld het volk) verhouden door middel van een representatie (bijvoorbeeld een wet). Denk bijvoorbeeld aan het hele proces van wetgeving.

Twee afhankelijkheidsrelaties (verhouding tussen het gerepresenteerde en zijn representaties)

Antwoord: Conform de eerste relatie is de representatie (het schilderij, de natuurkundige theorie, de wet) afhankelijk van het gerepresenteerde (het landschap, de natuur, het volk). Dit was de visie van wat heet de ‘afbeeldingstheorie’ van representatie. Conform de tweede relatie is het gerepresenteerde (het landschap, de natuur, het volk) afhankelijk van de representatie (het schilderij, de natuurtheorie, de wet).

Drie onderdelen van rechtsvorming volgens Scholten

Antwoord: Rechtsvorming is het stellen of tot stand brengen van een rechtsnorm van overheidswege. Drie onderdelen: 1. Toegepaste norm: steeds en alleen de hogere norm 2. Geschapen norm: in eerste instantie de lagere norm maar ook de hogere norm voor zover haar betekenis mede bepaald wordt door de lagere norm. Dus én de lagere én de hogere norm worden geschapen, al is in de ‘landmark cases’ de schepping van de betekenis van de hogere norm veel zichtbaarder dan in de ‘standard cases’, waarin een al eerder bepaalde betekenis van de norm wordt voortgezet (maar dan ook in die minimale zin geschapen). 3. Gestelde norm: hiermee wordt steeds de lagere norm bedoeld, d.w.z. de norm die ont-staat door toepassing van de hogere norm. Het is onjuist te stellen, zoals studenten dat in hun tentamens al te vaak doen, dat de lagere norm wordt ‘toegepast’ bij het scheppen van de betekenis van de hogere norm. Dit is, logisch gesproken, onzin en leidt tot verlies van punten bij het tentamen! Wat gebeurt is dat bij het stellen van de lagere norm de betekenis van de hogere norm wordt medegeschapen!

Dubbele of wederzijdse afhankelijkheidsrelatie

Antwoord: er bestaan twee afhankelijkheidsrelaties tussen het gerepresenteerde (het volk) en zijn representaties (alle van overheidswege gestelde rechtsnormen): 1. De rechtsnorm is afhankelijk van het volk in die zin dat de rechtsnorm door de overheid als afgeleid van, of invulling gevend aan het algemeen belang moet worden voorgesteld. Anders kan de rechtsnorm geen aanspraak maken op binding en gelding. 2. Het volk is afhankelijk van de door de overheid gestelde rechtsnormen in die zin dat het algemeen belang zonder invulling te krijgen via rechtsnormen een leeg begrip blijft, en dus geen richtsnoer biedt voor handelen. Om deze dubbele of wederzijdse afhankelijkheidsrelatie te verbeelden wordt ook gesproken van de twee ‘pijlers’ van politieke representatie, respectievelijk pijler (1) en pijler (2).

Concretisering van het algemeen belang

Antwoord: De term ‘concretisering’ betekent juist ‘invulling geven aan het algemeen belang’, en vat daardoor de dubbele afhankelijkheidsrelatie samen.