WC 4 – Adolescentie
Fysieke ontwikkeling
In de adolescentie kan de toename in lengte en gewicht zich in een zeer snel tempo
voltrekken. In een periode van slechts vier jaar ondergaan jongens en meisjes een
transformatie, qua fysieke verschijning althans, van kinderen naar jong volwassenen. Deze
periode van zeer snelle groei in lengte en gewicht noemen we de pubertaire groeispurt. Bij
meisjes start en eindigt de spurt gemiddeld twee jaar eerder dan bij jongens. Net als de
groeispurt begint ook de puberteit, de periode waarin de geslachtsorganen zich volledig
ontwikkelen, bij meisjes vaak eerder dan bij jongens. Bij meisjes begint de pubertijd rond hun
elfde of twaalfde, bij de jongens rond hun dertiende of veertiende. Er kan echter sprake zijn
van grote individuele verschillen. De pubertijd begint wanneer de hypofyse andere klieren in
het lichaam van een kind het signaal geeft dat ze volwassen hoeveelheden
geslachtshormonen moeten gaan produceren. Voor jongens zijn dat androgenen en voor
meisjes oestrogenen. De hypofyse zet het lichaam er ook toe aan om meer groeihormonen
te produceren, die samen met de geslachtshormonen verantwoordelijk zijn voor de
groeispurt en de puberteit.
De puberteit bij meisjes
Het is duidelijk dat omgevingsfactoren en culturele factoren een rol spelen bij het tijdstip
wanneer de pubertijd begint. De menarche, het begin van de menstruatie vindt in
verschillende delen van de wereld op zeer uiteenlopende tijdstippen plaats. In armere
ontwikkelingslanden begint de menstruatie later dan in welvarendere landen. Uit
onderzoeken blijkt dat gewicht of de verhouding van vet en spieren een rol speelt bij het
tijdstip van de menarche. Sportende meisjes met een laag percentage lichaamsvet
menstrueren bijvoorbeeld vaak later dan minder actieve meisjes. Bij meisjes vindt de
ontwikkeling van de primaire geslachtskenmerken plaats doordat er veranderingen
optreden in hun vagina en baarmoeder. Secundaire geslachtskenmerken zijn onder
andere de ontwikkeling van borsten en lichaamshaar. Sommige meisjes komen bijzonder
vroeg in de pubertijd. De redenen voor deze vroege start, en voor het etnische verschil, zijn
onduidelijk.
De puberteit bij jongens
De seksuele rijping van jongens voltrekt zich in een iets ander tempo. De primaire
geslachtskenmerken als de penis en het scrotum beginnen rond een jaar of twaalf in een
versneld tempo te groeien en bereiken drie of vier jaar later de volwassen omvang. Wanneer
de penis van een jongen groeit, beginnen ook de prostaatklier en de zaadballen te groeien.
Tegelijkertijd ontwikkelen de secundaire geslachtskenmerken zich. Denk hierbij aan
gezichtshaar, okselhaar en schaamhaar. Tot slot wordt de stem van jongens lager omdat
hun stembanden langer worden en het strottenhoofd groeit. De toename van de
hormoonproductie die aanzet vormt tot het begin van de adolescentie kan ook leiden tot
snelle stemmingswisselingen.
Adolescenten zijn in tegenstelling tot jonge kinderen zich duidelijk bewust van wat er met hun
lichaam gebeurt, en ze kunnen daar met afschuw of met vreugde op reageren. Er zijn echter
maar weinig adolescenten die neutraal staan tegenover de veranderingen die ze
waarnemen. Veel pubers schamen zich voor de veranderingen die optreden. Vooral meisjes
kunnen zich ongelukkig en ontevreden voelen over hun nieuwe lichaam. Deze
ontevredenheid is waarschijnlijk het gevolg van sterke maatschappelijke druk met betrekking
tot hoe een vrouw eruit moet zien.
, Vroege rijping
Voor jongens is vroege rijping over het algemeen een voordeel. Jongens die lichamelijk
vroeg volgroeid zijn, zijn meestal beter in sport, waarschijnlijk doordat ze groter en zwaarder
zijn. Bovendien zijn ze vaak populairder en hebben ze een positiever zelfbeeld. De keerzijde
is dat jongens die vroeg volgroeid zijn vaker problemen hebben op school. Door hun vroege
rijping zullen ze sneller het gezelschap van oudere jongens opzoeken, die hen wellicht
betrekken bij activiteiten die niet bij hun leeftijd passen.
Voor vroeg rijpende meisjes ligt het anders. Zij voelen zich vaak ongemakkelijk en anders
dan hun leeftijdgenoten. Omdat meisjes bovendien meestal eerder in de puberteit komen
dan jongens, treedt rijping bij sommige meisjes op een heel vroeg tijdstip in hun leven op.
Meisjes die vroeg in de pubertijd komen zijn vaak sociaal gezien nog niet klaar voor het
contact met jongens. Zulke situaties kunnen psychisch lastig zijn. Meisjes kunnen zich
onzeker voelen doordat ze afwijken. Of vroegrijpe meisjes problemen krijgen, is deels
afhankelijk van culturele normen en waarden.
Late rijping
Late rijping kan ook gevolgen hebben. In dit geval kunnen de gevolgen voor jongens
negatiever zijn dan voor meisjes. Jongens die kleiner en lichter zijn dan hun rijpere
leeftijdsgenoten worden bijvoorbeeld minder aantrekkelijk gevonden. Vanwege hun kleinere
omvang zijn ze in het nadeel bij sommige sportactiviteiten. Omdat het bovendien sociaal
wenselijk is dat jongens langer zijn dan meisjes met wie ze omgaan, kan het sociale leven
van jongens eronder lijden als ze later dan gemiddeld in de pubertijd komen. Uiteindelijk
kunnen deze problemen tot een lager zelfbeeld leiden. Toch kunnen jongens er op een
bepaalde manier ook baat bij hebben, jongens die later in de puberteit komen, hebben
bijvoorbeeld langer de gelegenheid om bepaalde positieve eigenschappen te ontwikkelen,
zoals assertiviteit en voorstellingsvermogen. Voor laat rijpende meisjes is het verhaal
behoorlijk positief. Meisjes die later in de puberteit komen, worden tijdens de eerste jaren
van het voortgezet onderwijs soms over het hoofd gezien bij afspraakjes en gemengde
activiteiten en hebben soms een relatief lage sociale status. Maar tegen de tijd dat ze een
jaar of vijftien zijn en zichtbaar vrouw beginnen te worden, is de kans groot dat laat rijpende
meisjes tevredener met zichzelf en hun lichaam zijn dan meisjes die vroeg in de pubertijd zijn
gekomen. Vaak hebben ze zelfs minder emotionele problemen. De reden? Laat rijpe meisjes
zullen eerder passen binnen het slankheidsideaal dan vroegrijpe meisjes, die in vergelijking
zwaarder ogen.
De adolescentie neemt grotere onafhankelijkheid met zich mee. Voor een deel is die
onafhankelijkheid het gevolg van veranderingen in de hersenen die de weg banen voor
ontwikkelingen in die cognitieve vermogens tijdens de adolescentie. Het feit dat het lichaam
zich blijft ontwikkelen, betekent ook dat de hersenen zich verder ontwikkelen. Het aantal
neuronen blijft groeien en de onderlinge verbindingen ertussen worden complexer. Eén
specifiek gebied van de hersenen die zich in de adolescentie sterk ontwikkelt, is de
prefrontale cortex, die pas rond het twintigste jaar volledig volgroeid is. De prefrontale cortex
is het deel van de hersenen waarmee mensen denken, oordelen en complexe inschattingen
maken zoals alleen mensen dit kunnen. Dit deel van het brein ligt ten grondslag aan de
toenemend complexe intellectuele prestaties tijdens de adolescentie. Rond deze leeftijd
wordt de prefrontale cortex steeds effectiever in de communicatie met andere
hersengebieden. Hierdoor komt in de hersenen een breder en verfijnder
communicatiesysteem tot stand, waardoor de verschillende hersengebieden informatie
effectiever kunnen verwerken. De prefrontale cortex is ook het gebied van de hersenen dat
zorgt voor de beheersing van impulsen. Een individu met een volledig ontwikkelde
prefrontale cortex laat emoties als woede niet gewoon de vrije loop, maar is in staat om die
Fysieke ontwikkeling
In de adolescentie kan de toename in lengte en gewicht zich in een zeer snel tempo
voltrekken. In een periode van slechts vier jaar ondergaan jongens en meisjes een
transformatie, qua fysieke verschijning althans, van kinderen naar jong volwassenen. Deze
periode van zeer snelle groei in lengte en gewicht noemen we de pubertaire groeispurt. Bij
meisjes start en eindigt de spurt gemiddeld twee jaar eerder dan bij jongens. Net als de
groeispurt begint ook de puberteit, de periode waarin de geslachtsorganen zich volledig
ontwikkelen, bij meisjes vaak eerder dan bij jongens. Bij meisjes begint de pubertijd rond hun
elfde of twaalfde, bij de jongens rond hun dertiende of veertiende. Er kan echter sprake zijn
van grote individuele verschillen. De pubertijd begint wanneer de hypofyse andere klieren in
het lichaam van een kind het signaal geeft dat ze volwassen hoeveelheden
geslachtshormonen moeten gaan produceren. Voor jongens zijn dat androgenen en voor
meisjes oestrogenen. De hypofyse zet het lichaam er ook toe aan om meer groeihormonen
te produceren, die samen met de geslachtshormonen verantwoordelijk zijn voor de
groeispurt en de puberteit.
De puberteit bij meisjes
Het is duidelijk dat omgevingsfactoren en culturele factoren een rol spelen bij het tijdstip
wanneer de pubertijd begint. De menarche, het begin van de menstruatie vindt in
verschillende delen van de wereld op zeer uiteenlopende tijdstippen plaats. In armere
ontwikkelingslanden begint de menstruatie later dan in welvarendere landen. Uit
onderzoeken blijkt dat gewicht of de verhouding van vet en spieren een rol speelt bij het
tijdstip van de menarche. Sportende meisjes met een laag percentage lichaamsvet
menstrueren bijvoorbeeld vaak later dan minder actieve meisjes. Bij meisjes vindt de
ontwikkeling van de primaire geslachtskenmerken plaats doordat er veranderingen
optreden in hun vagina en baarmoeder. Secundaire geslachtskenmerken zijn onder
andere de ontwikkeling van borsten en lichaamshaar. Sommige meisjes komen bijzonder
vroeg in de pubertijd. De redenen voor deze vroege start, en voor het etnische verschil, zijn
onduidelijk.
De puberteit bij jongens
De seksuele rijping van jongens voltrekt zich in een iets ander tempo. De primaire
geslachtskenmerken als de penis en het scrotum beginnen rond een jaar of twaalf in een
versneld tempo te groeien en bereiken drie of vier jaar later de volwassen omvang. Wanneer
de penis van een jongen groeit, beginnen ook de prostaatklier en de zaadballen te groeien.
Tegelijkertijd ontwikkelen de secundaire geslachtskenmerken zich. Denk hierbij aan
gezichtshaar, okselhaar en schaamhaar. Tot slot wordt de stem van jongens lager omdat
hun stembanden langer worden en het strottenhoofd groeit. De toename van de
hormoonproductie die aanzet vormt tot het begin van de adolescentie kan ook leiden tot
snelle stemmingswisselingen.
Adolescenten zijn in tegenstelling tot jonge kinderen zich duidelijk bewust van wat er met hun
lichaam gebeurt, en ze kunnen daar met afschuw of met vreugde op reageren. Er zijn echter
maar weinig adolescenten die neutraal staan tegenover de veranderingen die ze
waarnemen. Veel pubers schamen zich voor de veranderingen die optreden. Vooral meisjes
kunnen zich ongelukkig en ontevreden voelen over hun nieuwe lichaam. Deze
ontevredenheid is waarschijnlijk het gevolg van sterke maatschappelijke druk met betrekking
tot hoe een vrouw eruit moet zien.
, Vroege rijping
Voor jongens is vroege rijping over het algemeen een voordeel. Jongens die lichamelijk
vroeg volgroeid zijn, zijn meestal beter in sport, waarschijnlijk doordat ze groter en zwaarder
zijn. Bovendien zijn ze vaak populairder en hebben ze een positiever zelfbeeld. De keerzijde
is dat jongens die vroeg volgroeid zijn vaker problemen hebben op school. Door hun vroege
rijping zullen ze sneller het gezelschap van oudere jongens opzoeken, die hen wellicht
betrekken bij activiteiten die niet bij hun leeftijd passen.
Voor vroeg rijpende meisjes ligt het anders. Zij voelen zich vaak ongemakkelijk en anders
dan hun leeftijdgenoten. Omdat meisjes bovendien meestal eerder in de puberteit komen
dan jongens, treedt rijping bij sommige meisjes op een heel vroeg tijdstip in hun leven op.
Meisjes die vroeg in de pubertijd komen zijn vaak sociaal gezien nog niet klaar voor het
contact met jongens. Zulke situaties kunnen psychisch lastig zijn. Meisjes kunnen zich
onzeker voelen doordat ze afwijken. Of vroegrijpe meisjes problemen krijgen, is deels
afhankelijk van culturele normen en waarden.
Late rijping
Late rijping kan ook gevolgen hebben. In dit geval kunnen de gevolgen voor jongens
negatiever zijn dan voor meisjes. Jongens die kleiner en lichter zijn dan hun rijpere
leeftijdsgenoten worden bijvoorbeeld minder aantrekkelijk gevonden. Vanwege hun kleinere
omvang zijn ze in het nadeel bij sommige sportactiviteiten. Omdat het bovendien sociaal
wenselijk is dat jongens langer zijn dan meisjes met wie ze omgaan, kan het sociale leven
van jongens eronder lijden als ze later dan gemiddeld in de pubertijd komen. Uiteindelijk
kunnen deze problemen tot een lager zelfbeeld leiden. Toch kunnen jongens er op een
bepaalde manier ook baat bij hebben, jongens die later in de puberteit komen, hebben
bijvoorbeeld langer de gelegenheid om bepaalde positieve eigenschappen te ontwikkelen,
zoals assertiviteit en voorstellingsvermogen. Voor laat rijpende meisjes is het verhaal
behoorlijk positief. Meisjes die later in de puberteit komen, worden tijdens de eerste jaren
van het voortgezet onderwijs soms over het hoofd gezien bij afspraakjes en gemengde
activiteiten en hebben soms een relatief lage sociale status. Maar tegen de tijd dat ze een
jaar of vijftien zijn en zichtbaar vrouw beginnen te worden, is de kans groot dat laat rijpende
meisjes tevredener met zichzelf en hun lichaam zijn dan meisjes die vroeg in de pubertijd zijn
gekomen. Vaak hebben ze zelfs minder emotionele problemen. De reden? Laat rijpe meisjes
zullen eerder passen binnen het slankheidsideaal dan vroegrijpe meisjes, die in vergelijking
zwaarder ogen.
De adolescentie neemt grotere onafhankelijkheid met zich mee. Voor een deel is die
onafhankelijkheid het gevolg van veranderingen in de hersenen die de weg banen voor
ontwikkelingen in die cognitieve vermogens tijdens de adolescentie. Het feit dat het lichaam
zich blijft ontwikkelen, betekent ook dat de hersenen zich verder ontwikkelen. Het aantal
neuronen blijft groeien en de onderlinge verbindingen ertussen worden complexer. Eén
specifiek gebied van de hersenen die zich in de adolescentie sterk ontwikkelt, is de
prefrontale cortex, die pas rond het twintigste jaar volledig volgroeid is. De prefrontale cortex
is het deel van de hersenen waarmee mensen denken, oordelen en complexe inschattingen
maken zoals alleen mensen dit kunnen. Dit deel van het brein ligt ten grondslag aan de
toenemend complexe intellectuele prestaties tijdens de adolescentie. Rond deze leeftijd
wordt de prefrontale cortex steeds effectiever in de communicatie met andere
hersengebieden. Hierdoor komt in de hersenen een breder en verfijnder
communicatiesysteem tot stand, waardoor de verschillende hersengebieden informatie
effectiever kunnen verwerken. De prefrontale cortex is ook het gebied van de hersenen dat
zorgt voor de beheersing van impulsen. Een individu met een volledig ontwikkelde
prefrontale cortex laat emoties als woede niet gewoon de vrije loop, maar is in staat om die
