SAMENVATTING MV WERKCOLLEGES/PRACTICA/ZELFSTUDIES
Z1a psychogeriatrie
Inleiding
De psychogeriatrie is het onderdeel van de geneeskunde dat zich bezighoudt met aandoeningen die
gepaard gaan met beperkingen van de geestelijke vermogens (psycho) op hogere leeftijd (geriatrie).
We behandelen een aantal ziektebeelden; dementie, delier, depressie, ziekte van Parkinson en
parkinsonisme. De ziektebeelden kunnen erg op elkaar lijken en een aantal ziektes komen ook
regelmatig gelijktijdig voor.
Verschil dementie en delier:
1. Dementie is vaak een langzaam, geleidelijk proces. Terwijl een delier vrij snel ontstaat.
2. Beloop: bij een delier kan het beloop over de dag heen erg wisselen. Bij dementie is het
beloop meestal veel geleidelijker.
3. Bij een delier is er sprake van een wisselend bewustzijn. Bij een (beginnende) dementie is het
bewustzijn helder.
4. Bij een delier is de aandacht (concentratie vasthouden en kunnen verplaatsen) gestoord, bij
een beginnende dementie niet.
5. Bij een delier is er vaker sprake van hallucinaties.
Z1b psychogeriatrie
Alzheimer
Oorzaken:
De zenuwcellen in de hersenen gaan kapot. Dit komt doordat bepaalde eiwitten zich ophopen in de
zenuwcellen. Ook kunnen bepaalde vezels zich in de cellen ophopen.
Ontstaanswijze:
Het begint vaak in het geheugengebied en verspreidt zich daarna. Hoe meer hersendelen aangetast
raken, hoe meer symptomen de persoon met dementie heeft.
Symptomen:
- Vergeetachtigheid
- Problemen met dagelijkse handelingen
- Vergissingen met tijd en plaats
- Taalproblemen
- Kwijtraken van spullen
- Slecht beoordelingsvermogen
- Terugtrekken uit sociale activiteiten
- Veranderingen in gedrag en karakter
- Onrust
- Problemen met het zien.
Diagnostiek:
Vaak gaat er een periode van onzekerheid aan vooraf, voordat de diagnose wordt gesteld. De eerste
stap richting een diagnose is een bezoek aan de huisarts. Vermoedt de huidarts daadwerkelijke
sprake van dementie, dan verwijst hij door naar een specialist. De specialist stelt uiteindelijk vast of
er sprake is van dementie en welke ziekte de dementie veroorzaakt. De eerste test is de MMSE.
Eventueel wordt aanvullend onderzoek gedaan, bijvoorbeeld een MRI-scan.
Therapie:
Dementie is niet te genezen. Met de juiste behandeling kunnen de achteruitgang en symptomen wel
worden geremd. Dit kan soms met medicatie. Daarnaast is er nog veel dat gedaan kan worden om zo
goed mogelijk met de ziekte om te gaan. ook is het val belang te lezen over dementie en het omgaan
met iemand met dementie. Er zijn ook medicijnen op de markt die de ziekte afremmen en de
effecten van dementie verminderen.
Prognose:
De levensverwachting is gemiddeld acht tot tien jaar. Mensen overlijden meestal niet aan alzheimer
zelf, maar aan aandoeningen die ze door de ziekte krijgen.
, Vasculaire dementie
Oorzaken:
Langdurig een hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, suikerziekte of TIA’s. ook is het mogelijk dat
iemand een of meerdere beroertes heeft gehad voordat de dementie begon.
Ontstaanswijze:
Het kan zich geleidelijk of juist plotseling ontwikkelen. Personen met vasculaire dementie kunnen
plotseling achteruitgaan door een beroerte of een reeks kleine beroertes (TIA’s). Zolang er zich geen
nieuwe beroertes voordoen, kan iemand daarna weer een tijd stabiel blijven. Iemand met vasculaire
dementie zal langzaam meer moeite krijgen om informatie uit het geheugen op te roepen.
Symptomen:
Welke symptomen iemand heeft hangt af van het hersengebied dat beschadigd is geraakt. Er zijn dus
veel verschillen tussen mensen met deze ziekte. Wat vaak vooral opvalt is dat men langzamer gaat
denken, spreken en handelen. Men kan zich moeilijker concentreren en moeilijker meerdere dingen
tegelijk doen. Naast de geestelijke achteruitgang kan iemand ook lichamelijke verschijnselen hebben,
zoals wankeler of langzamer lopen. Ook kan bijvoorbeeld verlamming, of gevoelsverlies ontstaan.
Diagnostiek:
Anamnese of aanvullend onderzoek MRI.
Therapie:
Het kan nog niet geneze worden. Wel kunnen risicofactoren voor onderliggende hart- of vaatziekten
worden behandeld om verdere schade zo veel mogelijk te beperken. Ook worden soms
bloedverdunners gegeven, afhankelijk van het soort schade. Bij andere patiënten lijkt het juist beter
bepaalde medicijnen te stoppen omdat ze complicaties kunnen geven.
Voor cognitieve problemen bij vasculaire dementie kan een revalidatiebehandeling uitkomst bieden.
De therapie bij cognitieve problemen wordt meestal gegeven door een ergotherapeut, cognitief
therapeut of psycholoog. Therapie bestaat bijvoorbeeld uit het aanleren van manieren hoe om te
gaan met concentratieproblemen. Of het aanpakken van problemen als moeite met planmatig
werken en met het houden van overzicht.
Prognose
Dit loopt sterk uiteen. Gemiddeld leven mensen nog vijf jaar na de diagnose, maar het komt ook voor
dat mensen meer dan 15 jaar met de ziekte leven. De levensverwachting is afhankelijk van leeftijd,
ernst van de ziekte en de aanwezigheid van andere ziektes.
Delier
Oorzaken:
- Een infectie
- Pijn
- Een schildklieraandoening
- Uitdroging
- Verstopping
- Ondervoeding
- Slaapgebrek
- Hersenbeschadiging
- Suikerziekte die niet goed onder controle is
- Niet goed kunnen leegplassen van de blaas
- Een ongeval
- Bij een operatie. (narcose)
- Dementie
- Gebruik van bepaalde medicijnen.
Ontstaanswijze:
Het komt plotseling opzetten of kan mild verlopen maar kan ook duidelijk aanwezig zijn.
Symptomen:
, - Is compleet in de war.
- Hij of zij reageert niet op wat je zegt en begint over iets anders.
- Heeft moeite met spreken.
- Is vergeetachtig.
- Heeft geen besef van tijd of plaats.
- Ziet, ruikt of hoort dingen die er niet zijn.
- Heeft een verlaagd bewustzijn.
- Gedraagt zich anders dan normaal
- Onrustig of juist in zichzelf en stil.
Diagnostiek:
Vragenlijsten worden nu gebruikt maar zijn niet helemaal betrouwbaar. EEG zou een effectief
alternatief zijn.
Therapie:
1. Behandeling van de uitlokkende factoren.
2. Behandeling van de verschijnselen van het delier.
3. Begeleiding voor naasten.
Prognose:
Een delier is in principe reversibel; bij ouderen is de prognose echter relatief ongunstig.
Depressie
Oorzaken:
Erfelijke, persoonlijke en omgevingsfactoren.
Ontstaanswijze:
Ontstaat meestal door een combinatie van persoonlijke eigenschappen, lichamelijke oorzaken en wat
je meemaakt in je leven.
Symptomen:
- Slechte eetlust of te veel eten.
- Slapeloosheid of te veel slapen.
- Weinig energie of moeheid.
- Gering gevoel van eigenwaarde.
- Slechte concentratie of moeilijkheden om tot een besluit te komen.
- Gevoelens van hopeloosheid.
Diagnostiek
De huisarts ziet vaak al of het om een depressie gaat.
Therapie
Psycholoog / psychiater.
Prognose
60% van de opgenomen patiënten wordt binnen vijftien jaar opnieuw voor een depressie
opgenomen. 10% pleegt suïcide en maar 20% blijft klachtenvrij.
Ziekte van Parkinson
Oorzaken:
Zwarte kernen in de hersencellen sterven af. Er is een tekort aan de stof dopamine in de hersenen.
Symptomen:
- Trillen (in rusthouding)
- Stijfheid
- Langzamer en minder bewegen
- Vermoeidheid
- Schuifelend lopen
- Arm of been niet meer kunnen bewegen
- Moeite met evenwicht houden en coördinatie
- Moeite met praten (zachter en monotoon)
Z1a psychogeriatrie
Inleiding
De psychogeriatrie is het onderdeel van de geneeskunde dat zich bezighoudt met aandoeningen die
gepaard gaan met beperkingen van de geestelijke vermogens (psycho) op hogere leeftijd (geriatrie).
We behandelen een aantal ziektebeelden; dementie, delier, depressie, ziekte van Parkinson en
parkinsonisme. De ziektebeelden kunnen erg op elkaar lijken en een aantal ziektes komen ook
regelmatig gelijktijdig voor.
Verschil dementie en delier:
1. Dementie is vaak een langzaam, geleidelijk proces. Terwijl een delier vrij snel ontstaat.
2. Beloop: bij een delier kan het beloop over de dag heen erg wisselen. Bij dementie is het
beloop meestal veel geleidelijker.
3. Bij een delier is er sprake van een wisselend bewustzijn. Bij een (beginnende) dementie is het
bewustzijn helder.
4. Bij een delier is de aandacht (concentratie vasthouden en kunnen verplaatsen) gestoord, bij
een beginnende dementie niet.
5. Bij een delier is er vaker sprake van hallucinaties.
Z1b psychogeriatrie
Alzheimer
Oorzaken:
De zenuwcellen in de hersenen gaan kapot. Dit komt doordat bepaalde eiwitten zich ophopen in de
zenuwcellen. Ook kunnen bepaalde vezels zich in de cellen ophopen.
Ontstaanswijze:
Het begint vaak in het geheugengebied en verspreidt zich daarna. Hoe meer hersendelen aangetast
raken, hoe meer symptomen de persoon met dementie heeft.
Symptomen:
- Vergeetachtigheid
- Problemen met dagelijkse handelingen
- Vergissingen met tijd en plaats
- Taalproblemen
- Kwijtraken van spullen
- Slecht beoordelingsvermogen
- Terugtrekken uit sociale activiteiten
- Veranderingen in gedrag en karakter
- Onrust
- Problemen met het zien.
Diagnostiek:
Vaak gaat er een periode van onzekerheid aan vooraf, voordat de diagnose wordt gesteld. De eerste
stap richting een diagnose is een bezoek aan de huisarts. Vermoedt de huidarts daadwerkelijke
sprake van dementie, dan verwijst hij door naar een specialist. De specialist stelt uiteindelijk vast of
er sprake is van dementie en welke ziekte de dementie veroorzaakt. De eerste test is de MMSE.
Eventueel wordt aanvullend onderzoek gedaan, bijvoorbeeld een MRI-scan.
Therapie:
Dementie is niet te genezen. Met de juiste behandeling kunnen de achteruitgang en symptomen wel
worden geremd. Dit kan soms met medicatie. Daarnaast is er nog veel dat gedaan kan worden om zo
goed mogelijk met de ziekte om te gaan. ook is het val belang te lezen over dementie en het omgaan
met iemand met dementie. Er zijn ook medicijnen op de markt die de ziekte afremmen en de
effecten van dementie verminderen.
Prognose:
De levensverwachting is gemiddeld acht tot tien jaar. Mensen overlijden meestal niet aan alzheimer
zelf, maar aan aandoeningen die ze door de ziekte krijgen.
, Vasculaire dementie
Oorzaken:
Langdurig een hoge bloeddruk, hartritmestoornissen, suikerziekte of TIA’s. ook is het mogelijk dat
iemand een of meerdere beroertes heeft gehad voordat de dementie begon.
Ontstaanswijze:
Het kan zich geleidelijk of juist plotseling ontwikkelen. Personen met vasculaire dementie kunnen
plotseling achteruitgaan door een beroerte of een reeks kleine beroertes (TIA’s). Zolang er zich geen
nieuwe beroertes voordoen, kan iemand daarna weer een tijd stabiel blijven. Iemand met vasculaire
dementie zal langzaam meer moeite krijgen om informatie uit het geheugen op te roepen.
Symptomen:
Welke symptomen iemand heeft hangt af van het hersengebied dat beschadigd is geraakt. Er zijn dus
veel verschillen tussen mensen met deze ziekte. Wat vaak vooral opvalt is dat men langzamer gaat
denken, spreken en handelen. Men kan zich moeilijker concentreren en moeilijker meerdere dingen
tegelijk doen. Naast de geestelijke achteruitgang kan iemand ook lichamelijke verschijnselen hebben,
zoals wankeler of langzamer lopen. Ook kan bijvoorbeeld verlamming, of gevoelsverlies ontstaan.
Diagnostiek:
Anamnese of aanvullend onderzoek MRI.
Therapie:
Het kan nog niet geneze worden. Wel kunnen risicofactoren voor onderliggende hart- of vaatziekten
worden behandeld om verdere schade zo veel mogelijk te beperken. Ook worden soms
bloedverdunners gegeven, afhankelijk van het soort schade. Bij andere patiënten lijkt het juist beter
bepaalde medicijnen te stoppen omdat ze complicaties kunnen geven.
Voor cognitieve problemen bij vasculaire dementie kan een revalidatiebehandeling uitkomst bieden.
De therapie bij cognitieve problemen wordt meestal gegeven door een ergotherapeut, cognitief
therapeut of psycholoog. Therapie bestaat bijvoorbeeld uit het aanleren van manieren hoe om te
gaan met concentratieproblemen. Of het aanpakken van problemen als moeite met planmatig
werken en met het houden van overzicht.
Prognose
Dit loopt sterk uiteen. Gemiddeld leven mensen nog vijf jaar na de diagnose, maar het komt ook voor
dat mensen meer dan 15 jaar met de ziekte leven. De levensverwachting is afhankelijk van leeftijd,
ernst van de ziekte en de aanwezigheid van andere ziektes.
Delier
Oorzaken:
- Een infectie
- Pijn
- Een schildklieraandoening
- Uitdroging
- Verstopping
- Ondervoeding
- Slaapgebrek
- Hersenbeschadiging
- Suikerziekte die niet goed onder controle is
- Niet goed kunnen leegplassen van de blaas
- Een ongeval
- Bij een operatie. (narcose)
- Dementie
- Gebruik van bepaalde medicijnen.
Ontstaanswijze:
Het komt plotseling opzetten of kan mild verlopen maar kan ook duidelijk aanwezig zijn.
Symptomen:
, - Is compleet in de war.
- Hij of zij reageert niet op wat je zegt en begint over iets anders.
- Heeft moeite met spreken.
- Is vergeetachtig.
- Heeft geen besef van tijd of plaats.
- Ziet, ruikt of hoort dingen die er niet zijn.
- Heeft een verlaagd bewustzijn.
- Gedraagt zich anders dan normaal
- Onrustig of juist in zichzelf en stil.
Diagnostiek:
Vragenlijsten worden nu gebruikt maar zijn niet helemaal betrouwbaar. EEG zou een effectief
alternatief zijn.
Therapie:
1. Behandeling van de uitlokkende factoren.
2. Behandeling van de verschijnselen van het delier.
3. Begeleiding voor naasten.
Prognose:
Een delier is in principe reversibel; bij ouderen is de prognose echter relatief ongunstig.
Depressie
Oorzaken:
Erfelijke, persoonlijke en omgevingsfactoren.
Ontstaanswijze:
Ontstaat meestal door een combinatie van persoonlijke eigenschappen, lichamelijke oorzaken en wat
je meemaakt in je leven.
Symptomen:
- Slechte eetlust of te veel eten.
- Slapeloosheid of te veel slapen.
- Weinig energie of moeheid.
- Gering gevoel van eigenwaarde.
- Slechte concentratie of moeilijkheden om tot een besluit te komen.
- Gevoelens van hopeloosheid.
Diagnostiek
De huisarts ziet vaak al of het om een depressie gaat.
Therapie
Psycholoog / psychiater.
Prognose
60% van de opgenomen patiënten wordt binnen vijftien jaar opnieuw voor een depressie
opgenomen. 10% pleegt suïcide en maar 20% blijft klachtenvrij.
Ziekte van Parkinson
Oorzaken:
Zwarte kernen in de hersencellen sterven af. Er is een tekort aan de stof dopamine in de hersenen.
Symptomen:
- Trillen (in rusthouding)
- Stijfheid
- Langzamer en minder bewegen
- Vermoeidheid
- Schuifelend lopen
- Arm of been niet meer kunnen bewegen
- Moeite met evenwicht houden en coördinatie
- Moeite met praten (zachter en monotoon)
