Hoorcolleges culturele geschiedenis
Week 1
Wat is cultuur?
Startpunten en hypotheses:
1. Cultuur is een deel van het menselijk bestaan.
2. Cultuur vs. Natuur?
Natuur is niet aangeraakt door mensen.
Verschillende opvattingen.
3. Cultuur als beschaving?
4. Definitie en interpretatie veranderingen door de geschiedenis.
- Traditioneel concept wat is cultuur = literatuur, muziek en schilderijen.
- Nieuw concept = cultuur is alles van het menselijk gedrag en bestaan.
Wat is cultuur?
Antieke etymologie (etymology): filosofie als educatie van het zelf.
- Latijn ‘colere,’ agricultuur, landbouw, cultiveren, verering.
o Het cultiveren van de geest.
Marcus Tullius Cicero (106-43 BC) zegt:
Cultura animi: cultiveren (verbouwen) van de geest, als een veld vol gewassen.
Dit staat dicht tot mentaliteit.
Het 19de eeuwse moralisme:
19de eeuwse definitie van cultuur.
Matthew Arnold zijn definitie:
cultuur is een streven naar onze totale perfectie door middel van het leren kennen van alle
zaken die ons het meest aangaan, het best was is gezegd en gedacht in de wereld.
Soms wordt cultuur beoordeeld. Mensen zeggen dat het een slechte cultuur is of juist een goede cultuur
(this is a bad culture/ this is a good culture).
20ste eeuw kritisch marxisme:
Raymond Williams (nieuwe linkse, Marxistische theorist en criticus, 1958).
De geschiedenis van cultuur weergeeft de tussenwerking van verschillende overlappende
betekenissen, en sinds de 18de eeuw heeft cultuur aangegeven:
1. Een algemeen proces van intellectuele, esthetische en spirituele (geestelijke) ontwikkeling.
2. Een manier van leven, of het nu om een groep, een periode of de mensheid in het algemeen
gaat.
3. De werken en praktijken van intellectuelen van artistieke activiteiten.
Cultural semiotics (semiotiek) I:
Clifford Geertz
Geloof dat de mens een dier is dat is opgeschort in webben van betekenissen die hij zelf
heeft gesponnen. Ik beschouw cultuur als die webben (het is dat web) en de analyse ervan is
daarom geen experimentele wetenschap op zoek naar de wet, maar juist een interpretatieve
wetenschap op zoek naar betekenis.
o De explicatie die ik (Geertz) nastreef is de sociale uitdrukking op het oppervlak.
,Je bent wat gemaakt is door je leven (you are what is made by your life).
o Een zoektocht naar betekenis.
De vraag is altijd -> hoe het was voor de mensen op dit moment.
Denk na over perspectieven.
Clifford Geertz:
Cultuur is een historisch overgedragen patroon van betekenissen die liggen in symbolen,
systemen of geërfde opvattingen, uitgedrukt in symbolische vormen door betekenissen
waarmee mensen communiceren, vereeuwigen? (perpetuate) en hun kennis ontwikkelen
over en houdingen ten opzichte van het leven ontwikkelen.
Cultural semiotics II
Culturele geschiedenis:
- Relatie tussen taal, beelden en heuristiek (interpretatie).
- Interesse in verschillende sociale groepen in de maatschappij -> niet alleen de elite.
o Willen meer weten over individuen.
- Culturele studies/ sociale wetenschappen -> liggen dicht bij elkaar (sociologie, antropologie,
psychologie en geschiedenis).
- Hermeneutiek = theorie van interpretatie
o Traceren/ bijwonen uitleggen geschiedenis ... in een specifieke tijd van
gebied -> hoe was het toen? -> je in kunnen leven in een andere tijd.
Culturele geschiedenis is niet alleen literatuur, muziek, theater, schilderijen. Het kan ook de studie zijn
van:
1. Zekere categorieën van objecten (de producten van cultuur).
2. Hoe mensen betekenis probeerden te geven aan deze objecten in het verleden.
3. De manier hoe mensen henzelf en de wereld begrepen in een specifieke tijd/ regio.
De oude culturele geschiedenis:
Johann Gottfried Herder -> 18de eeuw (1744-1803).
o Schreef over: Weltansichten = the organ of thought -> het orgaan van denken.
Taal is heel belangrijk. Taal is het Weltansichten!
o Geen hiërarchie in cultuur.
We moeten denken in taal en hoe de samenleving zichzelf uitte in gedrag.
Een boek wil het beste gevoel in de geschreven taal geven, dus lees het origineel en geen vertaling.
Franke:
Wilde de geschiedenis laten zien hoe het echt was.
Was de eerst die voetnoten plaatste in een tekst.
o Is geen culturele historici, schreef politieke geschiedenis.
Hegel:
Was een Duits ideologische denker.
Geist (in Nederlands geest -> dit lijkt op geist).
o Betekent wat is boven je -> de absolute kennis.
Geist:
Het idealisme voorbij geest en natuur, onderwerp en object, met ‘het absolute idee’ of absolute
kennis.’
Concept van Geist/ ‘geest’ in het dualisme van logica en ‘sublation.’
, In de Hegeliaanse maatschappij weten mensen hun plaats en kiezen zij hun plaats.
Geschiedenis volgt rede, historisch proces is te danken aan de absolute geest.
3 methoden van geschiedenis:
o 1. Origineel (chronologisch).
o 2. Reflectief (met afstand, maar ook met culturele vooroordelen en ideeën van de tijd
van historici).
o 3. Filosofische geschiedenis (algemene gevoelens en principes).
Wereldgeschiedenis weergeeft de ontwikkeling van geestelijke bewustzijn van zijn eigen vrijheid
en de consequente realisatie van deze vrijheid.
Europees en Germanocentrisme.
Historische actors kennen hun plaats en kiezen hun plaats.
geschiedenis volgt de rede.
Jacob Burckhardt (1818-1897), het belang van kunst voor geschiedenis en de tegenstrijdigheid van
moderniteit.
Culturele geschiedenis: het belang van kunst en zijn waarde voor de studie van geschiedenis.
o Door hem was kunst geïntroduceerd als iets dat de geschiedenis laat zien -> kenmerkt
cultuur.
Tegenstrijdige interpretatie van moderniteit en de effecten van de Renaissance tussen nieuwe
vormen van cultuur, religieuze vrijheid, maar ook vervreemding en ontgoocheling.
Kunst als een bron & zoeken en interpretatie van tegenstrijd zijn twee ontwikkelingen in geschiedenis
door Burckhardt.
Aby Warburg (1866-1929):
Verzamelde foto’s -> atlas -> Mnemosyne atlas (1927).
Visuele bronnen voor culturele geschiedenis.
Memory culture (mnemosyne) = dus in Nederlands geheugencultuur.
o Eerste poging om emotionele tradities van verschillende groepen te laten zien.
Warburgs Mnemosyne is een onafgemaakte poging om de wegen/ paden die kunst geschiedenis en
kosmografie om pathos beladen betekenissen in kaart te brengen.
Warburg dacht dat deze visuele, metaforische encyclopedie met zijn sterrenbeelden van
symbolische plaatsje, het geheugen, de verbeeldingskracht en het begrip van de kijker animeren voor
wat hij ‘het hiernamaals van de oudheid’ noemde.
Huizinga (1872-1945):
Is een van de grondleggers van moderne culturele geschiedenis.
Werken: the autumn of the middle ages (1919) en Homo Ludens (1938).
Spelen als een primair vormend element in menselijke cultuur.
o Wij spelen met cultuur anders is er geen ontwikkeling.
Geest van technische organisatie had ‘spontane’ en ‘organische orde’ vervangen in cultuur.
De nieuwe culturele geschiedenis:
Sinds de late 1980, breder concept van cultuur (zie Geertz).
Reformatieve vs. Politieke en sociale geschiedenis: culturele draai (cultural turn).
Percepties, ervaringen -> Gaat over waarneming, ervaringen -> hoe voelde de mensen zich.
Theoretische verwijzingen naar antropologie.
Week 1
Wat is cultuur?
Startpunten en hypotheses:
1. Cultuur is een deel van het menselijk bestaan.
2. Cultuur vs. Natuur?
Natuur is niet aangeraakt door mensen.
Verschillende opvattingen.
3. Cultuur als beschaving?
4. Definitie en interpretatie veranderingen door de geschiedenis.
- Traditioneel concept wat is cultuur = literatuur, muziek en schilderijen.
- Nieuw concept = cultuur is alles van het menselijk gedrag en bestaan.
Wat is cultuur?
Antieke etymologie (etymology): filosofie als educatie van het zelf.
- Latijn ‘colere,’ agricultuur, landbouw, cultiveren, verering.
o Het cultiveren van de geest.
Marcus Tullius Cicero (106-43 BC) zegt:
Cultura animi: cultiveren (verbouwen) van de geest, als een veld vol gewassen.
Dit staat dicht tot mentaliteit.
Het 19de eeuwse moralisme:
19de eeuwse definitie van cultuur.
Matthew Arnold zijn definitie:
cultuur is een streven naar onze totale perfectie door middel van het leren kennen van alle
zaken die ons het meest aangaan, het best was is gezegd en gedacht in de wereld.
Soms wordt cultuur beoordeeld. Mensen zeggen dat het een slechte cultuur is of juist een goede cultuur
(this is a bad culture/ this is a good culture).
20ste eeuw kritisch marxisme:
Raymond Williams (nieuwe linkse, Marxistische theorist en criticus, 1958).
De geschiedenis van cultuur weergeeft de tussenwerking van verschillende overlappende
betekenissen, en sinds de 18de eeuw heeft cultuur aangegeven:
1. Een algemeen proces van intellectuele, esthetische en spirituele (geestelijke) ontwikkeling.
2. Een manier van leven, of het nu om een groep, een periode of de mensheid in het algemeen
gaat.
3. De werken en praktijken van intellectuelen van artistieke activiteiten.
Cultural semiotics (semiotiek) I:
Clifford Geertz
Geloof dat de mens een dier is dat is opgeschort in webben van betekenissen die hij zelf
heeft gesponnen. Ik beschouw cultuur als die webben (het is dat web) en de analyse ervan is
daarom geen experimentele wetenschap op zoek naar de wet, maar juist een interpretatieve
wetenschap op zoek naar betekenis.
o De explicatie die ik (Geertz) nastreef is de sociale uitdrukking op het oppervlak.
,Je bent wat gemaakt is door je leven (you are what is made by your life).
o Een zoektocht naar betekenis.
De vraag is altijd -> hoe het was voor de mensen op dit moment.
Denk na over perspectieven.
Clifford Geertz:
Cultuur is een historisch overgedragen patroon van betekenissen die liggen in symbolen,
systemen of geërfde opvattingen, uitgedrukt in symbolische vormen door betekenissen
waarmee mensen communiceren, vereeuwigen? (perpetuate) en hun kennis ontwikkelen
over en houdingen ten opzichte van het leven ontwikkelen.
Cultural semiotics II
Culturele geschiedenis:
- Relatie tussen taal, beelden en heuristiek (interpretatie).
- Interesse in verschillende sociale groepen in de maatschappij -> niet alleen de elite.
o Willen meer weten over individuen.
- Culturele studies/ sociale wetenschappen -> liggen dicht bij elkaar (sociologie, antropologie,
psychologie en geschiedenis).
- Hermeneutiek = theorie van interpretatie
o Traceren/ bijwonen uitleggen geschiedenis ... in een specifieke tijd van
gebied -> hoe was het toen? -> je in kunnen leven in een andere tijd.
Culturele geschiedenis is niet alleen literatuur, muziek, theater, schilderijen. Het kan ook de studie zijn
van:
1. Zekere categorieën van objecten (de producten van cultuur).
2. Hoe mensen betekenis probeerden te geven aan deze objecten in het verleden.
3. De manier hoe mensen henzelf en de wereld begrepen in een specifieke tijd/ regio.
De oude culturele geschiedenis:
Johann Gottfried Herder -> 18de eeuw (1744-1803).
o Schreef over: Weltansichten = the organ of thought -> het orgaan van denken.
Taal is heel belangrijk. Taal is het Weltansichten!
o Geen hiërarchie in cultuur.
We moeten denken in taal en hoe de samenleving zichzelf uitte in gedrag.
Een boek wil het beste gevoel in de geschreven taal geven, dus lees het origineel en geen vertaling.
Franke:
Wilde de geschiedenis laten zien hoe het echt was.
Was de eerst die voetnoten plaatste in een tekst.
o Is geen culturele historici, schreef politieke geschiedenis.
Hegel:
Was een Duits ideologische denker.
Geist (in Nederlands geest -> dit lijkt op geist).
o Betekent wat is boven je -> de absolute kennis.
Geist:
Het idealisme voorbij geest en natuur, onderwerp en object, met ‘het absolute idee’ of absolute
kennis.’
Concept van Geist/ ‘geest’ in het dualisme van logica en ‘sublation.’
, In de Hegeliaanse maatschappij weten mensen hun plaats en kiezen zij hun plaats.
Geschiedenis volgt rede, historisch proces is te danken aan de absolute geest.
3 methoden van geschiedenis:
o 1. Origineel (chronologisch).
o 2. Reflectief (met afstand, maar ook met culturele vooroordelen en ideeën van de tijd
van historici).
o 3. Filosofische geschiedenis (algemene gevoelens en principes).
Wereldgeschiedenis weergeeft de ontwikkeling van geestelijke bewustzijn van zijn eigen vrijheid
en de consequente realisatie van deze vrijheid.
Europees en Germanocentrisme.
Historische actors kennen hun plaats en kiezen hun plaats.
geschiedenis volgt de rede.
Jacob Burckhardt (1818-1897), het belang van kunst voor geschiedenis en de tegenstrijdigheid van
moderniteit.
Culturele geschiedenis: het belang van kunst en zijn waarde voor de studie van geschiedenis.
o Door hem was kunst geïntroduceerd als iets dat de geschiedenis laat zien -> kenmerkt
cultuur.
Tegenstrijdige interpretatie van moderniteit en de effecten van de Renaissance tussen nieuwe
vormen van cultuur, religieuze vrijheid, maar ook vervreemding en ontgoocheling.
Kunst als een bron & zoeken en interpretatie van tegenstrijd zijn twee ontwikkelingen in geschiedenis
door Burckhardt.
Aby Warburg (1866-1929):
Verzamelde foto’s -> atlas -> Mnemosyne atlas (1927).
Visuele bronnen voor culturele geschiedenis.
Memory culture (mnemosyne) = dus in Nederlands geheugencultuur.
o Eerste poging om emotionele tradities van verschillende groepen te laten zien.
Warburgs Mnemosyne is een onafgemaakte poging om de wegen/ paden die kunst geschiedenis en
kosmografie om pathos beladen betekenissen in kaart te brengen.
Warburg dacht dat deze visuele, metaforische encyclopedie met zijn sterrenbeelden van
symbolische plaatsje, het geheugen, de verbeeldingskracht en het begrip van de kijker animeren voor
wat hij ‘het hiernamaals van de oudheid’ noemde.
Huizinga (1872-1945):
Is een van de grondleggers van moderne culturele geschiedenis.
Werken: the autumn of the middle ages (1919) en Homo Ludens (1938).
Spelen als een primair vormend element in menselijke cultuur.
o Wij spelen met cultuur anders is er geen ontwikkeling.
Geest van technische organisatie had ‘spontane’ en ‘organische orde’ vervangen in cultuur.
De nieuwe culturele geschiedenis:
Sinds de late 1980, breder concept van cultuur (zie Geertz).
Reformatieve vs. Politieke en sociale geschiedenis: culturele draai (cultural turn).
Percepties, ervaringen -> Gaat over waarneming, ervaringen -> hoe voelde de mensen zich.
Theoretische verwijzingen naar antropologie.
