Samenvatting behandelingsmethodiek deel 2
Werkcollege 8: Probleemgedrag – functionele gedragsanalyse
Het gaat in deel twee van de cursus om indirecte technieken. In dit werkcollege gaat het om
de eerste drie stappen van de functionele gedragsanalyse.
Theorie en literatuur
Stappen van een functionele gedragsanalyse:
1. Probleemgedrag definiëren
2. Organische oorzaken uitsluiten
3. Functionele analyse uitvoeren
4. Hypothese formuleren t.a.v. functie van gedrag
5. Procedure kiezen op basis van hypothese
6. Hypothese toetsen door try-out procedure
Achtergrond: ABC-model
Functies van gedrag
- Positief versus negatief
- Sociaal versus niet-sociaal
Settings events/establishing operations= gebeurtenissen die de relatie tussen A en B kunnen
beïnvloeden, op de manier dat als A gebeurt, dan gebeurt B – die kans wordt groter of kleiner.
Er zijn drie soorten setting events (kunnen positief of negatief beïnvloeden):
- Biologische setting events (slecht geslapen, oorklachten, et cetera)
- Sociale setting event (groepssfeer, aanwezigheid bepaald persoon)
- Ruimtelijk-fysieke setting event (overzichtelijke indeling, temperatuur)
Positieve bekrachtiging
Positieve bekrachtiging van sociale aard: als je iets toevoegt neemt het gedrag toe, jij als
persoon hebt de aandacht. Een kind krijgt iets, en het is van sociale aard.
Positieve bekrachtiging van niet-sociale aard: geen sociale factor betrokken, bijvoorbeeld
wiegen is een fijne prikkel
Negatieve bekrachtiging
Bij negatieve bekrachtiging wordt er bij A een eis gesteld, het probleemgedrag treedt op, dat
heeft als gevolg dat die eis verdwijnt/afneemt.
Negatieve bekrachtiging van sociale aard: iets wordt weggenomen waardoor het gedrag
toeneemt, bijvoorbeeld een kind wordt uit de klas gezet om een opdracht te vermijden
Negatieve bekrachtiging van niet sociale aard: paracetamol omdat je hoofdpijn hebt. Angst
verdwijnt doordat iets van de angst weggenomen wordt.
O (omgevingsfactor) (niet direct gerelateerd aan het probleemgedrag) – A (antecente factoren)
B (gedrag) C (consequente factoren)
Je kijkt naar een situatie waarin heet probleemgedrag (B) optreedt; wat gebeurt er dan in A en
C?
Literatuur O’Reilly (2016)
Uitdagend gedrag kan ook getoond worden om:
- Aandacht van anderen te trekken
, - Aan taken te ontsnappen of taken te vermijden.
Literatuur Didden (2007)
De functionele gedragsanalyse is een methode om systematisch onderzoek te doen naar de
relatie tussen probleemgedrag en omgevingsfactoren. Het doel is om variabelen te
identificeren die het gedrag controleren en om hypothesen over de functie van deze variabelen
op te stellen. Er wordt dan een behandeling geselecteerd die aansluit op deze functie.
De vier mogelijke consequenties zijn:
- Positieve sociale bekrachtiging
- Negatieve sociale bekrachtiging
- Positieve automatische bekrachtiging
- Negatieve automatische bekrachtiging
Stap 1: Probleemgedrag definiëren
Gedrag beschrijven in concreet waarneembare handelingen
Eventueel tijdsaspect toevoegen
Hoe aanpakken?
- Gesprek (doorvragen, concreet maken)
- Observatie
Bij de definitie van het probleemgedrag gaat het puur om de B van de ABC, dus wat doet het
KIND, niet de omgeving!
Stap 2: Organische oorzaken uitsluiten
Acute en chronische medische problemen
Hoe aanpakken?
- Literatuuronderzoek
- Raadplegen van arts of paramedici (bijvoorbeeld ergotherapeut)
Stap 3: Functionele analyse uitvoeren
Descriptieve analyse:
- Indirecte observatie: anamnese, schriftelijke rapportage, gestructureerd interview (o.a.
FAI/SEC), gestructureerde vragenlijst (o.a. MAS, QABF/VFP)
- Directe observatie: scatterplot (visueel maken)/patroonanalyse, ABC-analyse
Het is belangrijk wanneer je een indirecte observatie doet dat er ook een directe observatie
plaatsvindt. Er kan een meetfout of interpretatiefout inzitten.
Experimentele analyse:
Experimentele manipulatie van antecedenten en/of consequenten, waarvan gedacht wordt dat
zij invloed hebben op het doelgedrag.
Manipulatie van stimuli
Mogelijke tentamenvragen en hoe deze te beantwoorden
- Definieer het probleemgedrag in concrete termen.
o Zijn er eventueel meerdere probleemgedragingen? Noteer deze ook.
, o Noteer bij de definitie enkel gedragingen van het KIND.
o Noteer bij de definitie enkel gedragingen die het kind WEL doet.
o Laat informatie over antecedenten en consequenten buiten beschouwing.
o Geef geen interpretaties!
- Worden er organische oorzaken genoemd in de casus?
o Zo ja, welke organische factoren worden er genoemd en zijn deze een
mogelijke oorzaak voor het probleemgedrag?
o Zo nee, welke organische factoren moeten er worden uitgesloten voor het
probleemgedrag?
o Stoornissen zijn geen organische factor. Denk meer in factoren als
slechtziendheid en slechthorendheid.
- Orden de informatie voor functionele gedragsanalyse op grond van de informatie uit
het ABC-model.
o Denk aan situaties waarin het probleemgedrag zich wel (B+) en zich niet (B-)
voordoet!
o Noteer verschillende opeenvolgende sequenties.
o Het gedrag van het kind enkel indelen bij B. Noteer hierbij ook of het om een
B+ of een B- gaat.
o In kolom A en C enkel informatie uit de omgeving, dus antecedenten en
consequenten.
o Laat interpretaties buiten beschouwing, blijf dicht bij wat er in de
tekstbeschrijving staat.
o Plaats bij ontbrekende informatie vraagtekens. Voeg niet zelf informatie toe.
- Wat is/zijn jouw hypothese(n) t.a.v. de functies van het gedrag op grond van de
informatie uit het ABC-model?
o Gebruik hierbij het kwadrant van bekrachtigers
- Ontbreekt er volgens jou informatie die van belang is voor de hypothese(n)?
o Zo ja, welke informatie ontbreekt, en hoe ga je deze verzamelen?
o Zo nee, beoordeel de kwaliteit van de informatie uit de casus.
Werkcollege 8: Probleemgedrag – functionele gedragsanalyse
Het gaat in deel twee van de cursus om indirecte technieken. In dit werkcollege gaat het om
de eerste drie stappen van de functionele gedragsanalyse.
Theorie en literatuur
Stappen van een functionele gedragsanalyse:
1. Probleemgedrag definiëren
2. Organische oorzaken uitsluiten
3. Functionele analyse uitvoeren
4. Hypothese formuleren t.a.v. functie van gedrag
5. Procedure kiezen op basis van hypothese
6. Hypothese toetsen door try-out procedure
Achtergrond: ABC-model
Functies van gedrag
- Positief versus negatief
- Sociaal versus niet-sociaal
Settings events/establishing operations= gebeurtenissen die de relatie tussen A en B kunnen
beïnvloeden, op de manier dat als A gebeurt, dan gebeurt B – die kans wordt groter of kleiner.
Er zijn drie soorten setting events (kunnen positief of negatief beïnvloeden):
- Biologische setting events (slecht geslapen, oorklachten, et cetera)
- Sociale setting event (groepssfeer, aanwezigheid bepaald persoon)
- Ruimtelijk-fysieke setting event (overzichtelijke indeling, temperatuur)
Positieve bekrachtiging
Positieve bekrachtiging van sociale aard: als je iets toevoegt neemt het gedrag toe, jij als
persoon hebt de aandacht. Een kind krijgt iets, en het is van sociale aard.
Positieve bekrachtiging van niet-sociale aard: geen sociale factor betrokken, bijvoorbeeld
wiegen is een fijne prikkel
Negatieve bekrachtiging
Bij negatieve bekrachtiging wordt er bij A een eis gesteld, het probleemgedrag treedt op, dat
heeft als gevolg dat die eis verdwijnt/afneemt.
Negatieve bekrachtiging van sociale aard: iets wordt weggenomen waardoor het gedrag
toeneemt, bijvoorbeeld een kind wordt uit de klas gezet om een opdracht te vermijden
Negatieve bekrachtiging van niet sociale aard: paracetamol omdat je hoofdpijn hebt. Angst
verdwijnt doordat iets van de angst weggenomen wordt.
O (omgevingsfactor) (niet direct gerelateerd aan het probleemgedrag) – A (antecente factoren)
B (gedrag) C (consequente factoren)
Je kijkt naar een situatie waarin heet probleemgedrag (B) optreedt; wat gebeurt er dan in A en
C?
Literatuur O’Reilly (2016)
Uitdagend gedrag kan ook getoond worden om:
- Aandacht van anderen te trekken
, - Aan taken te ontsnappen of taken te vermijden.
Literatuur Didden (2007)
De functionele gedragsanalyse is een methode om systematisch onderzoek te doen naar de
relatie tussen probleemgedrag en omgevingsfactoren. Het doel is om variabelen te
identificeren die het gedrag controleren en om hypothesen over de functie van deze variabelen
op te stellen. Er wordt dan een behandeling geselecteerd die aansluit op deze functie.
De vier mogelijke consequenties zijn:
- Positieve sociale bekrachtiging
- Negatieve sociale bekrachtiging
- Positieve automatische bekrachtiging
- Negatieve automatische bekrachtiging
Stap 1: Probleemgedrag definiëren
Gedrag beschrijven in concreet waarneembare handelingen
Eventueel tijdsaspect toevoegen
Hoe aanpakken?
- Gesprek (doorvragen, concreet maken)
- Observatie
Bij de definitie van het probleemgedrag gaat het puur om de B van de ABC, dus wat doet het
KIND, niet de omgeving!
Stap 2: Organische oorzaken uitsluiten
Acute en chronische medische problemen
Hoe aanpakken?
- Literatuuronderzoek
- Raadplegen van arts of paramedici (bijvoorbeeld ergotherapeut)
Stap 3: Functionele analyse uitvoeren
Descriptieve analyse:
- Indirecte observatie: anamnese, schriftelijke rapportage, gestructureerd interview (o.a.
FAI/SEC), gestructureerde vragenlijst (o.a. MAS, QABF/VFP)
- Directe observatie: scatterplot (visueel maken)/patroonanalyse, ABC-analyse
Het is belangrijk wanneer je een indirecte observatie doet dat er ook een directe observatie
plaatsvindt. Er kan een meetfout of interpretatiefout inzitten.
Experimentele analyse:
Experimentele manipulatie van antecedenten en/of consequenten, waarvan gedacht wordt dat
zij invloed hebben op het doelgedrag.
Manipulatie van stimuli
Mogelijke tentamenvragen en hoe deze te beantwoorden
- Definieer het probleemgedrag in concrete termen.
o Zijn er eventueel meerdere probleemgedragingen? Noteer deze ook.
, o Noteer bij de definitie enkel gedragingen van het KIND.
o Noteer bij de definitie enkel gedragingen die het kind WEL doet.
o Laat informatie over antecedenten en consequenten buiten beschouwing.
o Geef geen interpretaties!
- Worden er organische oorzaken genoemd in de casus?
o Zo ja, welke organische factoren worden er genoemd en zijn deze een
mogelijke oorzaak voor het probleemgedrag?
o Zo nee, welke organische factoren moeten er worden uitgesloten voor het
probleemgedrag?
o Stoornissen zijn geen organische factor. Denk meer in factoren als
slechtziendheid en slechthorendheid.
- Orden de informatie voor functionele gedragsanalyse op grond van de informatie uit
het ABC-model.
o Denk aan situaties waarin het probleemgedrag zich wel (B+) en zich niet (B-)
voordoet!
o Noteer verschillende opeenvolgende sequenties.
o Het gedrag van het kind enkel indelen bij B. Noteer hierbij ook of het om een
B+ of een B- gaat.
o In kolom A en C enkel informatie uit de omgeving, dus antecedenten en
consequenten.
o Laat interpretaties buiten beschouwing, blijf dicht bij wat er in de
tekstbeschrijving staat.
o Plaats bij ontbrekende informatie vraagtekens. Voeg niet zelf informatie toe.
- Wat is/zijn jouw hypothese(n) t.a.v. de functies van het gedrag op grond van de
informatie uit het ABC-model?
o Gebruik hierbij het kwadrant van bekrachtigers
- Ontbreekt er volgens jou informatie die van belang is voor de hypothese(n)?
o Zo ja, welke informatie ontbreekt, en hoe ga je deze verzamelen?
o Zo nee, beoordeel de kwaliteit van de informatie uit de casus.
