,VOORWOORD
In dit boek krijg je als hulpverlener handvatten om de NAH cliënt in de eerste fase van diens
loopbaan werkfit te maken. Het staat boordevol interventies die makkelijk en praktisch zijn uit
te voeren en er is theoretische onderbouwing voor een stuk verdieping. Neem de tijd om
samen met de cliënt deze stappen te doorlopen en geef voldoende ondersteuning.
Daarnaast vertrouw ik op jouw eigen inbreng als hulpverlener om deze interventies tot een
succes te maken. Dit boek is ter inspiratie voor de werknemers van Erve Bussink. Erve
Bussink is een revalidatie erf voor mensen met niet aangeboren hersenletsel te Haarlo.
De duurzaamheid van de plaatsing wordt bepaald door de kwaliteit van de match en de
kwaliteit van de coaching on the job (Coenen-Hanegraaf et al., 2000).
Namens de auteur veel leesplezier,
Jade Tuitert
Toegepast Psycholoog
Deventer, 2024
Gegevens
Dit boek is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm
of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enig
andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur:
Jade Tuitert
Jadetuitert@hotmail.com
2
,HOE GEBRUIK JE DIT BOEK?
Terug naar werk met NAH is een boek vol met interventies om mensen met NAH terug te
begeleiden naar werk. Het bevat 4 hoofdstukken.
Hoofdstuk 1 bevat theoretische kennis en achtergronden over wat werk voor iemand
betekent. Er wordt ook aandacht geschonken aan: arbeidsongeschiktheid,
werkvoorzieningen voor NAH cliënten en uitkeringen. Dit hoofdstuk is voornamelijk
achtergrondinformatie. Dit is handig voor loopbaan coaching in het algemeen.
Hoofdstuk 2 bevat de methodieken en modellen waar dit boek op is gebaseerd. Vooral het
model “5 fases in de professionele loopbaanbegeleiding” wordt door het boek heen gebruikt.
Handig dus om deze te lezen!
Hoofdstuk 3 is de eerste stap in het loopbaanproces. Dit wordt genoemd: “Acceptatie huidige
situatie”. Hierbij is het vooral belangrijk: Is de cliënt klaar om aan het loopbaanproces te
beginnen? Of zijn er nog onverwerkte emoties omtrent NAH/andere problematiek?
Hoofdstuk 3 biedt een ruime hoeveelheid aan interventies om de cliënt door deze fase te
begeleiden. Je begint bij de PAK om verliesthema’s in kaart te brengen. Hierna kies je een
interventie uit die past bij het verliesthema/het gedrag van de cliënt. De symptomen zijn
weergeven in een flowchart aan het begin van het hoofdstuk. Deze zijn verbonden aan
interventies.
Stap 2 in het loopbaanproces is de fase “Zelfanalyse”. Hier ga je samen met de cliënt op
zoek naar diens identiteit binnen het loopbaanproces. Er is ook hier een inleiding geschreven
over de zelfanalyse zodat je weet waar het over gaat en wat je gaat behandelen. Het is
opgedeeld in 3 fases. Wie ben ik, Wat kan ik en wat wil ik? Ook hier zijn alle interventies
verbonden met symptomen van cliënten. Dit is terug te vinden in de flowchart aan het begin
van het hoofdstuk. Ook deze hoef je niet chronologisch te doorlopen, maar kijk goed naar
waar de cliënt behoefte aan heeft.
Het is handig om het boek in chronologische volgorde te lezen. Echter is dit niet
noodzakelijk. Heb je het boek vaker gebruikt en begin je de interventies te begrijpen? Dan
kun je uiteraard ook de interventies los toepassen! Ken de theoretische achtergrond en maak
je eigen creatieve versie op de interventies zodat deze passend zijn voor de NAH cliënt.
3
,INHOUDSOPGAVE
Hoe gebruik je dit boek? ……………………………………………………………………………..3
1.1 Werk en participatie ……………………………………………………………………………...7
1.2 Werken met NAH......................................................................................................... 8
1.3 Werkvoorzieningen voor mensen met NAH ………………………......................................9
1.4 Uitkeringen ................................................................................................................ 10
2.1 Methodieken en modellen .......................................................................................... 15
3.1 Acceptatie huidige situatie.......................................................................................... 21
3.2 De PAK - Persoonlijke Archief Kast ......................................................................... 23
3.3 Ontladingstechniek - Emotie methode ..................................................................... 26
3.4 Ontladingstechniek - Expressie methode................................................................. 30
3.5 Ontladingstechniek - Cognitieve methode ............................................................... 32
3.6 Ontladingstechniek - Ritueel methode ..................................................................... 36
4.1 Zelfanalyse................................................................................................................ 41
4.2 Wie ben ik – Het levensverhaal ............................................................................... 43
4.3 Wie ben ik? - Het kwaliteitenkaartspel ..................................................................... 47
4.4 Wie ben ik? - Verdieping op talenten ....................................................................... 49
4.5 Wat kan ik? - Het levensdoel venndiagram .............................................................. 52
4.6 Wat kan ik? - Werk fit ............................................................................................. 55
Werknemersvaardighedenvragenlijst ............................................................................ 57
4.7 Wat wil ik? - Online vragenlijsten............................................................................. 67
4.8 Wat wil ik? - Droomberoepen .................................................................................. 69
4.9 Wat wil ik? - Brief aan jezelf .................................................................................... 72
Literatuurlijst ................................................................................................................... 74
Bijlage 1 Levensverhaal................................................................................................... 76
Bijlage 2 Progressie meetlat - DLM .................................................................................. 79
Bijlage 3 Werknemersfunctielijst....................................................................................... 81
Bijlage 4 Werknemersfunctielijst toelichting ...................................................................... 82
Bijlage 5 Het G-schema................................................................................................... 83
Bijlage 6 Het Venndiagram ………………………………………………………………..……….84
Bijlage 7 De PAK archiefkast ........................................................................................... 85
4
,
,6
,1.1 WERK EN PARTICIPATIE
Werk
Het hebben van een baan is voor veel mensen vanzelfsprekend. Je hebt inkomen nodig en
iets nuttigs om te doen. Je kan in loondienst, vrijwilligerswerk doen of een eigen zaak
beginnen, maar er zijn ook andere vormen van werk. Denk aan het schrijven van een groot
verslag of bergen huiswerk. Dit is niet betaald, maar het is ook een vorm van werk waar we
dagelijks mee bezig kunnen zijn. Hierbij komt men op de vraag, wat is nou eigenlijk werk en
waarom is dit zo belangrijk voor een mens?
Wat is werk?
Er zijn veel verschillende definities van wat men onder werk verstaat. Volgens Mok (1990),
wordt de term arbeid omschreven als:
‘Arbeid is het verrichten van taken die nut hebben voor de mensen die ze uitvoeren, voor hun
naaste omgeving alsmede voor de maatschappij als geheel’.
Nut is een subjectieve en objectieve term. Wat voor jou nuttig werk is, kan voor een ander
grote tijdsverspilling zijn. De grondbetekenis van arbeid is moeite en inspanning. Arbeid is
dus in de kern een oorspronkelijk iets waarvoor moeite moet worden gedaan (Mok 1990).
Waarom is werk belangrijk?
Het hebben van een baan is voor veel mensen vanzelfsprekend en normaal. Het geeft veel
positieve voordelen waar wij ons niet altijd van bewust zijn. Je werk maakt namelijk deel uit
van wie je bent. Hoe vaak gebeurt het niet dat als iemand op een verjaardag aan je vraagt
“Goh, vertel eens wat over jezelf?” dat jij begint met je beroep?
Voordelen van werk volgens Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2022):
• Een plek in de samenleving Tabel 1
• Het bepaalt een deel van je identiteit Stoppen met werken
• Geeft structuur en een doel
• Het hebben van sociale contacten Stoppen met werken na
• Het kunnen ontwikkelen van jezelf het winnen van de loterij?
100% 93%
Werk is zelfs zo belangrijk voor ons dat 51% van de 80%
loterij miljonair winnaars bleef werken nadat ze een groot 60% 51%
bedrag op hun rekening hadden staan (De Zeeuw,
40% 28%
2018). Dit is terug te zien in Tabel 1.
15%
20%
2% 3% 1%6%
0%
Alle loterijwinnaars Loterijmiljonairs
7
,1.2 WERKEN MET NAH
Harde cijfers
Dat werk niet voor iedereen vanzelfsprekend is blijkt wel uit de cijfers van het UWV. Het
UWV keert namelijk op dit moment 840.000 arbeidsongeschiktheid uitkeringen uit aan
personen die het niet of deels lukt om te werken (UWV,2023).
Wet banen afspraak
In Nederland zijn er afspraken gemaakt over het in dienst nemen van iemand met een
arbeidsbeperking. Zo is onder andere afgesproken dat er begin 2026 in totaal 125.000 banen
moeten zijn bijgekomen voor mensen met een arbeidsbeperking (Ministerie van Sociale
Zaken en Werkgelegenheid, 2021). Het gaat hier om 100.000 banen extra in het
bedrijfsleven en 25.000 banen bij de overheid. Zo is er een quotumregeling. Dit betekent dat
werkgevers en de overheid verplicht zijn om deze hoeveelheid werkplekken aan te bieden
(Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2021).
NAH
In dit boek wordt in het bijzonder gefocust op Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) en het
werkfit maken van deze doelgroep.
Internationaal gezien zijn 40% van de mensen met NAH binnen twee jaar in staat om terug
te keren naar het eigen, aangepast of ander werk. Veel verschillende factoren spelen een rol
bij het succesvol terugkeren naar werk (Terugkeer naar werk met NAH, z.d.). Zo is steun
vanuit het netwerk en collega’s natuurlijk erg belangrijk. Echter in het succesvol terugkeren
naar werk is een van de belangrijkste factoren het trainen van werkgerelateerde
vaardigheden tijdens de revalidatie (Donker-Cools et al. 2015). Daarnaast is ook kennis van
externe partijen rondom NAH een belangrijke voorspeller in het terugkeren naar werk.
Mensen met NAH hebben moeite met terugkeren naar werk om verschillende redenen.
Na het hersenletsel ervaren mensen veelal een breuk in hun levenslijn (Van Belle en Zadoks
2005). Men kijkt naar het leven voor het hersenletsel en na het hersenletsel. Men kan niet
meer dezelfde activiteiten uitvoeren als voor het hersenletsel en men moet opnieuw op zoek
gaan naar zijn of haar identiteit, voordat er een nieuwe vorm van arbeid kan plaatsvinden
(Van Cranenburgh, 2018; Van Wielink et al., 2017). Het komt dus veelal voor dat mensen
niet meer hetzelfde werk leuk vinden als hiervoor of de vorige baan niet meer kunnen
uitvoeren. Als dit het geval is, kan de loopbaanadviseur of jobcoach aan de slag.
8
, 1.3 WERKVOORZIENINGEN VOOR MENSEN MET NAH
In Nederland leeft men in een participatie samenleving. Dit betekent dat mensen die
arbeidsongeschikt zijn actief worden begeleid naar werk en men denkt in mogelijkheden in
plaats van beperkingen (Hurenkamp, 2020). Er zijn verschillende mogelijkheden om mensen
met NAH weer te laten re-integreren of duurzaam terug naar werk te begeleiden. Hieronder
zijn enkele mogelijkheden samengevat weergegeven. Echter werkt men in Nederland met
een complex systeem van uitkeringen, wetten en regelgeving. Overleg dus altijd met de
werkconsulent van de betreffende cliënt naar de mogelijkheden en laat een cliënt
arbeidsmatig keuren door een verzekeringsarts en/of arbeidskundige.
Loonkostensubsidie
Loonkostensubsidie is een regeling om mensen te ondersteunen die niet volledig zelf het
minimumloon kunnen verdienen (De kleine gids voor de Nederlandse sociale zekerheid
2023.1, 2023). De werkgever betaalt de werknemer het minimumloon en krijgt subsidie voor
het gat wat ontstaat tussen de loonwaarde van de werknemer en het minimumloon. Dit is
voor mensen die bij een reguliere werkgever aan de slag kunnen.
De loonwaarde van de werknemer wordt vastgesteld door een arbeidsdeskundige of
verzekeringsarts. Men gaat kijken naar 3 pijlers. Het tempo waarin iemand werkt, de kwaliteit
en netto werktijd (aantal uren) gericht op de functie die iemand vervult. Dit wordt dan
vergeleken met een reguliere werknemer. Hier komt een percentage uit. Men vult vanuit de
gemeente tot 75% aan van het minimumloon (let op het CAO). Kan iemand dus volgens de
loonwaardebepaling 40% van zijn taken vervullen, wordt 35% vergoed. De werknemer krijgt
gewoon het minimumloon (De kleine gids voor de Nederlandse sociale zekerheid 2023.1,
2023).
Loondispensatie
De loondispensatie regeling lijkt erg op loonkostensubsidie. Echter zijn er verschillen.
Loondispensatie kan alleen voor mensen die in de Wajong zitten. Daarnaast krijgt de
werkgever hier niet de subsidie, maar de werknemer (De kleine gids voor de Nederlandse
sociale zekerheid 2023.1, 2023). Deze krijgt dit niet vanuit de gemeente, maar van het UWV.
Beschut werk
Beschut werk is een regeling vanuit de gemeente, speciaal voor mensen die door een
verstandelijke, lichamelijke of psychische beperkingen een of meer technische of
organisatorische aanpassingen nodig hebben, die niet binnen redelijke grenzen door een
werkgever kunnen worden gerealiseerd en/of permanent toezicht of intensieve begeleiding
nodig hebben die niet binnen redelijke grenzen door een werkgever kan worden aangeboden
(De kleine gids voor de Nederlandse sociale zekerheid 2023.1, 2023).
Mensen werken hier daarom in aangepaste werkomgevingen. Hiervoor zijn verschillende
indicaties; de WSW (wet sociale werkvoorziening) en de nieuwe indicatie beschut werk. De
WSW indicatie kon tot 2015 worden aangevraagd. Er zijn dus nog steeds mensen die met
deze indicatie werken. Als men nu in 2023 een indicatie wil aanvragen komt hij onder de
noemer beschut werk. Let wel op, beschut werk wordt uitgevoerd door de gemeente, maar
men moet de indicatie aanvragen bij het UWV. Men moet worden gekeurd door een
verzekeringsarts en arbeidskundige testen doorlopen om te kijken wat de mogelijkheden zijn.
9
