Hoorcollege 1. Arbeid en gezondheid
Leerdoelen
- Wat is arbeid?
- Wat is gezondheid?
- Wat is de relatie tussen arbeid en gezondheid?
- Wat zijn ontwikkelingen die het belang van arbeid en gezondheid rechtvaardigen?
- Wat is arbeidsparticipatie en hoe kunnen we die vergroten?
Enerzijds worden mensen heel enthousiast van werk, en anderzijds worden mensen er ziek van. Je kan fysiek
klachten krijgen, een burn-out et cetera. Hoe zorgen we ervoor dat de balans binnen de organisatie goed is?
We hechten veel waarde aan werk. Dit heeft te maken met de piramide van Maslow. Het gaat erom om mensen
te laten participeren binnen de organisatie.
Ziekteverzuim is al jaren rond de 4%. Bedrijven zijn vaak ingericht in verschillende branches. Het is handig als je
uitspraken doet over verzuim, dat je weet wat ongeveer het gemiddelde is. Ziekteverzuim gaat over het aantal
ziektedagen tegenover het aantal werkende dagen.
Waarom is het verzuim bij de horeca een stuk lager? Dit komt doordat je niet wordt betaald als je niet komt, de
druk van de leiding en doordat er vaak oproepkrachten in dienst zijn.
In Nederland is het verzuim relatief hoog in vergelijking met andere Europese landen. Het kan zijn dat er in
andere landen meer vakantiedagen zijn. Dit is allemaal belangrijk voor het verzuimpercentage.
Hoe kan je mensen laten nadenken over de balans privé en werk?
BRAVO is een leefstijl en staat voor het volgende. Zie uitgebreide uitleg pagina 369
- Bewegen
Medewerkers moeten meer gaan wandelen tijdens lunchpauze. Dit kan je stimuleren door bijvoorbeeld
routes uit te stippelen.
- Roken
Rokers melden zich vaker ziek en blijven langer ziek. Wat kost het om te stimuleren om te stoppen en
wat levert dat op?
- Alcohol
Niet drinken is het aller gezondste. Maximaal 1 glas per dag is een gezonde maat. Iemand met veel
alcohol is niet volledig nuchter, terwijl je die wel betaald. Je zou dit kunnen testen en individueel kunnen
bespreken. De formulieren worden dan niet bekend binnen de organisatie.
- Voeding
Wat kunnen we binnen het bedrijf doen voor een gezondere eetstijl. Dit door de snacks wat omlaag te
doen en gratis fruit aan te bieden.
- Ontspanning
Door gratis sportscholen et cetera aan te bieden.
Arbeid heeft twee gezichten. Het wordt gezien als symbool van persoonlijke waarde, als zelfverwezenlijking, als
medicijn. Maar arbeid wordt ook beschreven als belasting, iets wat je beter kunt vermijden.
Het begrip arbeid wordt begrensd door de culturele vorm die aan arbeid wordt gegeven.
Valkenburg beschrijft arbeid als een doelgerichte, menselijke activiteit. Een mens verricht arbeid als lichamelijke
en cognitieve capaciteiten worden omgezet in concrete handelingen. Door arbeid te verrichten zetten we onze
omgeving om in producten en diensten die we nodig hebben om te kunnen voortbestaan.
,Er zijn vijf perspectieven op het gebied van arbeid.
- Economisch: betaald of onbetaalde arbeid, wit of zwart werk, wel of geen bijdrage aan het bnp.
- Psychologisch: betekenis en doelmatigheid van arbeid voor het individu.
- Sociologisch: betekenis van arbeid voor de maatschappij.
- Filosofisch perspectief: arbeid is centrale levenswaarde.
- Ethisch: situaties of kwaliteiten voor mensen, organisaties en samenlevingen.
Mensen vinden het erg belangrijk om carrière te maken, om meters te maken. We hechten erg veel waarde aan
doorsturen en doorleren. Ook wisselen we tegenwoordig steeds vaker van baan.
Gemotiveerde en vitale werknemers presteren beter en verzuimen minder. Om uitstroom te voorkomen is het
belangrijk dat werknemers trots zijn op het werk dat ze doen en op het bedrijf waar ze werken.
Als er tegenwoordig iets stuk is, pakken we de laptop om op te zoeken hoe dit gemaakt kan worden. Vroeger
dook iemand gelijk in het apparaat. Psychische klachten nemen hierdoor toe.
Mensen kunnen slecht tegen verandering en dat levert stress op. Dit is een bron van psychische belasting.
We leggen de verantwoordelijkheid tegenwoordig steeds lager in de organisatie. Als je verzuim wilt aanpakken,
moet je beginnen met aandacht geven aan je werknemers. Je moet weten wat er speelt per individu. Moderne
bedrijfsvoering kan een zware mentale druk leggen op de werknemers en leidinggevenden.
In het gewone contract staat je moet deze functie uitoefenen, voor zoveel uur, en daar krijg je dit salaris voor. In
het psychologische contract staat wat voor verantwoordelijkheden je hebt, hoeveel vrijheid je hebt.
Tegenwoordig wordt er steeds meer verwacht dat je je mail 24 uur per dag bijhoudt. Mag je dat van je
medewerkers verwachten? Staat dat in evenwicht met je salaris? Dit kan leiden tot psychische klachten.
Manifest (bewuste) functie gaat over het verwerken van inkomen, werk als inkomen.
Latente (onbewuste) functie gaat over status en identiteit, sociale contacten, zelfontplooiing.
Zie 2.1.2
Gezondheid kan betrekking hebben op een individu, maar ook op een groep individuen en zelfs op een
organisatie. Paramedici kijken naar de individuele gezondheid. Niemand is echter gezond, we kunnen er wel naar
streven. Gezondheid is meer dan alleen de afwezigheid van een medisch probleem. ‘Evenwicht’ speelt daarin
een belangrijke rol. Evenwicht tussen situaties waarin mensen verkeren en het verweren tegen verstoringen.
Je kunt onderscheid maken tussen individuele gezondheid en gezonde organisaties.
Bij individuele gezondheid kun je denken aan ‘kan ik normaal functioneren? Kan ik doelen behalen? Kan ik
participeren in de maatschappij?’
Bij gezonde organisaties kun je denken aan een organisatie die winst maakt en of de medewerkers daarin nog
gezond zijn, een goed HRM-beleid, duurzaamheid et cetera. Als die winst maken zijn de medewerkers ook
enthousiast. De driedeling van Ten Have komt hierbij van pas.
- Normaal functioneren: een financieel gezonde organisatie, is een organisatie met een positieve balans
en voldoende reserves. Het weet zijn medewerkers te prikkelen om goede prestaties te leveren.
Medewerkers zijn trots op de organisatie. Hierbij hoort een laag arbeidsverzuim.
- Competentie: een gezonde organisatie hoort zich aan te passen aan veranderende omstandigheden
door innovatievermogen en adaptievermogen. Het is een lerende organisatie.
- Common benefit: maatschappelijk verantwoord of duurzaam ondernemen. Er zijn drie dimensies.
People, planet en profit. Een onderneming zoekt in haar streven naar maatschappelijk ondernemen een
evenwicht tussen financieel-economische resultaten (profit), sociale belangen (people) en reductie van
de milieubelasting (planet). Het creëren van waarden staat centraal voor de klanten, werknemers,
aandeelhouders en de maatschappij.
Zie vanaf pagina 37
, Er zijn drie perspectieven te noemen bij het beschrijven van gezondheid. Medische professie, hulp vragende
individu en die van de gemeenschap die de zorg mogelijk maakt. Hierbij horen definities (Ten Have).
- Normaal functioneren: gezondheid wordt gezien als een (evenwichts)toestand. Functioneren wordt
uitgedrukt in functies, activiteiten en participatie.
- Competentie: gezondheid wordt opgevat als het vermogen van een individu om adequaat te
functioneren in zijn sociale context. Hiervan is sprake als de persoon in staat is zijn eigen doeleinden te
verwezenlijken. Een gezond mens is in staat betekenis te geven aan het eigen leven.
- Common benefit: gezondheid wordt opgevat als datgene wat een voorwaarde vormt voor het
gemeenschappelijk bestaan. Het gaat om adequaat participeren in de maatschappij en in relaties.
Wat is de relatie tussen arbeid en gezondheid? Opus, aan de ene kant is werk een medicijn. Arbeid wordt gezien
als resultaat. Dan is er energie en uitdaging. Labor, aan de andere kans is werk een ziekmaker. Dan kost werk
inspanning.
Occupational balance = een balans in betekenisvolle activiteiten leidt tot welzijn, een balans in fysieke mentale
en sociale activiteiten, in gekozen en verplichte handelingen, oftewel een balans tussen doen en zijn.
Risque professioneel = is het arbeidsongeschikt zijn door bedrijfsongeval of beroepsziekte. Is er mogelijke
negatieve invloed van arbeid op gezondheid vergeleken met de mogelijke negatieve invloed van andere
levenssferen.
Risque sociaal = is het arbeidsongeschikt door ziekte/ gebrek (niet-werk gerelateerde aandoening).
Bij de WAO ging het om het ongeschiktheidsstuk, wat mensen niet kunnen. Bij de WIA gaat het tegenwoordig
om wat mensen wel kunnen.
Bij beroepsziekte ligt de aanleiding in het werk. Een ziekte of aandoening als gevolg van overbelasting tijdens
het werk. Het langdurig lichamelijk blootstellen aan een fysisch, chemisch of biologisch risico. Bijvoorbeeld
schilder ziekte.
Zie 2.3, pagina 47 en 48
Bij arbeid gerelateerde aandoening hebben we te maken met een aandoening waarbij een duidelijke oorzaak
ligt bij het werk, maar zonder een duidelijk oorzaak-gevolg verband. Zoals monteurs die in een reden en last
kregen van hun rug en dus een andere stoelen in de bus wilden.
Bij arbeidsrelevante aandoeningen kun je denken aan zaken die uiteindelijk van invloed zijn op het werk.
Gezondheidsproblemen die hun oorzaak hebben in het werk kunnen verergerd worden en invloed hebben op de
arbeidsparticipatie. Al dan niet veroorzaakt op het werk. Denk aan een muisarm. Naast behandeling moet er ook
aandacht worden besteed aan de participatie.
Arbeidsongeschiktheid = gedeeltelijke of volledige ongeschiktheid voor (verdere) arbeid ten gevolge van
gezondheidsproblemen.
Het is belangrijk dat zo’n groot mogelijke groep mee kan doen in het werkveld.
Bij bruto arbeidsparticipatie gaat het om de beroepsgeschikte bevolking. Bij de netto arbeidsparticipatie gaat het
om daadwerkelijk een betaalde baan (exclusief werklozen).
Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid focus je op wat de werknemer nog wel kan. De werknemer kan ook
ergens anders aan het werk gaan.
e
1 spoor richt je je op werkzaamheden binnen de organisatie.
e
2 spoor richt je je op werkzaamheden buiten de organisatie.
Arbeidsparticipatie geeft aan welk deel van de bevolking deelneemt aan het arbeidsproces.
Leerdoelen
- Wat is arbeid?
- Wat is gezondheid?
- Wat is de relatie tussen arbeid en gezondheid?
- Wat zijn ontwikkelingen die het belang van arbeid en gezondheid rechtvaardigen?
- Wat is arbeidsparticipatie en hoe kunnen we die vergroten?
Enerzijds worden mensen heel enthousiast van werk, en anderzijds worden mensen er ziek van. Je kan fysiek
klachten krijgen, een burn-out et cetera. Hoe zorgen we ervoor dat de balans binnen de organisatie goed is?
We hechten veel waarde aan werk. Dit heeft te maken met de piramide van Maslow. Het gaat erom om mensen
te laten participeren binnen de organisatie.
Ziekteverzuim is al jaren rond de 4%. Bedrijven zijn vaak ingericht in verschillende branches. Het is handig als je
uitspraken doet over verzuim, dat je weet wat ongeveer het gemiddelde is. Ziekteverzuim gaat over het aantal
ziektedagen tegenover het aantal werkende dagen.
Waarom is het verzuim bij de horeca een stuk lager? Dit komt doordat je niet wordt betaald als je niet komt, de
druk van de leiding en doordat er vaak oproepkrachten in dienst zijn.
In Nederland is het verzuim relatief hoog in vergelijking met andere Europese landen. Het kan zijn dat er in
andere landen meer vakantiedagen zijn. Dit is allemaal belangrijk voor het verzuimpercentage.
Hoe kan je mensen laten nadenken over de balans privé en werk?
BRAVO is een leefstijl en staat voor het volgende. Zie uitgebreide uitleg pagina 369
- Bewegen
Medewerkers moeten meer gaan wandelen tijdens lunchpauze. Dit kan je stimuleren door bijvoorbeeld
routes uit te stippelen.
- Roken
Rokers melden zich vaker ziek en blijven langer ziek. Wat kost het om te stimuleren om te stoppen en
wat levert dat op?
- Alcohol
Niet drinken is het aller gezondste. Maximaal 1 glas per dag is een gezonde maat. Iemand met veel
alcohol is niet volledig nuchter, terwijl je die wel betaald. Je zou dit kunnen testen en individueel kunnen
bespreken. De formulieren worden dan niet bekend binnen de organisatie.
- Voeding
Wat kunnen we binnen het bedrijf doen voor een gezondere eetstijl. Dit door de snacks wat omlaag te
doen en gratis fruit aan te bieden.
- Ontspanning
Door gratis sportscholen et cetera aan te bieden.
Arbeid heeft twee gezichten. Het wordt gezien als symbool van persoonlijke waarde, als zelfverwezenlijking, als
medicijn. Maar arbeid wordt ook beschreven als belasting, iets wat je beter kunt vermijden.
Het begrip arbeid wordt begrensd door de culturele vorm die aan arbeid wordt gegeven.
Valkenburg beschrijft arbeid als een doelgerichte, menselijke activiteit. Een mens verricht arbeid als lichamelijke
en cognitieve capaciteiten worden omgezet in concrete handelingen. Door arbeid te verrichten zetten we onze
omgeving om in producten en diensten die we nodig hebben om te kunnen voortbestaan.
,Er zijn vijf perspectieven op het gebied van arbeid.
- Economisch: betaald of onbetaalde arbeid, wit of zwart werk, wel of geen bijdrage aan het bnp.
- Psychologisch: betekenis en doelmatigheid van arbeid voor het individu.
- Sociologisch: betekenis van arbeid voor de maatschappij.
- Filosofisch perspectief: arbeid is centrale levenswaarde.
- Ethisch: situaties of kwaliteiten voor mensen, organisaties en samenlevingen.
Mensen vinden het erg belangrijk om carrière te maken, om meters te maken. We hechten erg veel waarde aan
doorsturen en doorleren. Ook wisselen we tegenwoordig steeds vaker van baan.
Gemotiveerde en vitale werknemers presteren beter en verzuimen minder. Om uitstroom te voorkomen is het
belangrijk dat werknemers trots zijn op het werk dat ze doen en op het bedrijf waar ze werken.
Als er tegenwoordig iets stuk is, pakken we de laptop om op te zoeken hoe dit gemaakt kan worden. Vroeger
dook iemand gelijk in het apparaat. Psychische klachten nemen hierdoor toe.
Mensen kunnen slecht tegen verandering en dat levert stress op. Dit is een bron van psychische belasting.
We leggen de verantwoordelijkheid tegenwoordig steeds lager in de organisatie. Als je verzuim wilt aanpakken,
moet je beginnen met aandacht geven aan je werknemers. Je moet weten wat er speelt per individu. Moderne
bedrijfsvoering kan een zware mentale druk leggen op de werknemers en leidinggevenden.
In het gewone contract staat je moet deze functie uitoefenen, voor zoveel uur, en daar krijg je dit salaris voor. In
het psychologische contract staat wat voor verantwoordelijkheden je hebt, hoeveel vrijheid je hebt.
Tegenwoordig wordt er steeds meer verwacht dat je je mail 24 uur per dag bijhoudt. Mag je dat van je
medewerkers verwachten? Staat dat in evenwicht met je salaris? Dit kan leiden tot psychische klachten.
Manifest (bewuste) functie gaat over het verwerken van inkomen, werk als inkomen.
Latente (onbewuste) functie gaat over status en identiteit, sociale contacten, zelfontplooiing.
Zie 2.1.2
Gezondheid kan betrekking hebben op een individu, maar ook op een groep individuen en zelfs op een
organisatie. Paramedici kijken naar de individuele gezondheid. Niemand is echter gezond, we kunnen er wel naar
streven. Gezondheid is meer dan alleen de afwezigheid van een medisch probleem. ‘Evenwicht’ speelt daarin
een belangrijke rol. Evenwicht tussen situaties waarin mensen verkeren en het verweren tegen verstoringen.
Je kunt onderscheid maken tussen individuele gezondheid en gezonde organisaties.
Bij individuele gezondheid kun je denken aan ‘kan ik normaal functioneren? Kan ik doelen behalen? Kan ik
participeren in de maatschappij?’
Bij gezonde organisaties kun je denken aan een organisatie die winst maakt en of de medewerkers daarin nog
gezond zijn, een goed HRM-beleid, duurzaamheid et cetera. Als die winst maken zijn de medewerkers ook
enthousiast. De driedeling van Ten Have komt hierbij van pas.
- Normaal functioneren: een financieel gezonde organisatie, is een organisatie met een positieve balans
en voldoende reserves. Het weet zijn medewerkers te prikkelen om goede prestaties te leveren.
Medewerkers zijn trots op de organisatie. Hierbij hoort een laag arbeidsverzuim.
- Competentie: een gezonde organisatie hoort zich aan te passen aan veranderende omstandigheden
door innovatievermogen en adaptievermogen. Het is een lerende organisatie.
- Common benefit: maatschappelijk verantwoord of duurzaam ondernemen. Er zijn drie dimensies.
People, planet en profit. Een onderneming zoekt in haar streven naar maatschappelijk ondernemen een
evenwicht tussen financieel-economische resultaten (profit), sociale belangen (people) en reductie van
de milieubelasting (planet). Het creëren van waarden staat centraal voor de klanten, werknemers,
aandeelhouders en de maatschappij.
Zie vanaf pagina 37
, Er zijn drie perspectieven te noemen bij het beschrijven van gezondheid. Medische professie, hulp vragende
individu en die van de gemeenschap die de zorg mogelijk maakt. Hierbij horen definities (Ten Have).
- Normaal functioneren: gezondheid wordt gezien als een (evenwichts)toestand. Functioneren wordt
uitgedrukt in functies, activiteiten en participatie.
- Competentie: gezondheid wordt opgevat als het vermogen van een individu om adequaat te
functioneren in zijn sociale context. Hiervan is sprake als de persoon in staat is zijn eigen doeleinden te
verwezenlijken. Een gezond mens is in staat betekenis te geven aan het eigen leven.
- Common benefit: gezondheid wordt opgevat als datgene wat een voorwaarde vormt voor het
gemeenschappelijk bestaan. Het gaat om adequaat participeren in de maatschappij en in relaties.
Wat is de relatie tussen arbeid en gezondheid? Opus, aan de ene kant is werk een medicijn. Arbeid wordt gezien
als resultaat. Dan is er energie en uitdaging. Labor, aan de andere kans is werk een ziekmaker. Dan kost werk
inspanning.
Occupational balance = een balans in betekenisvolle activiteiten leidt tot welzijn, een balans in fysieke mentale
en sociale activiteiten, in gekozen en verplichte handelingen, oftewel een balans tussen doen en zijn.
Risque professioneel = is het arbeidsongeschikt zijn door bedrijfsongeval of beroepsziekte. Is er mogelijke
negatieve invloed van arbeid op gezondheid vergeleken met de mogelijke negatieve invloed van andere
levenssferen.
Risque sociaal = is het arbeidsongeschikt door ziekte/ gebrek (niet-werk gerelateerde aandoening).
Bij de WAO ging het om het ongeschiktheidsstuk, wat mensen niet kunnen. Bij de WIA gaat het tegenwoordig
om wat mensen wel kunnen.
Bij beroepsziekte ligt de aanleiding in het werk. Een ziekte of aandoening als gevolg van overbelasting tijdens
het werk. Het langdurig lichamelijk blootstellen aan een fysisch, chemisch of biologisch risico. Bijvoorbeeld
schilder ziekte.
Zie 2.3, pagina 47 en 48
Bij arbeid gerelateerde aandoening hebben we te maken met een aandoening waarbij een duidelijke oorzaak
ligt bij het werk, maar zonder een duidelijk oorzaak-gevolg verband. Zoals monteurs die in een reden en last
kregen van hun rug en dus een andere stoelen in de bus wilden.
Bij arbeidsrelevante aandoeningen kun je denken aan zaken die uiteindelijk van invloed zijn op het werk.
Gezondheidsproblemen die hun oorzaak hebben in het werk kunnen verergerd worden en invloed hebben op de
arbeidsparticipatie. Al dan niet veroorzaakt op het werk. Denk aan een muisarm. Naast behandeling moet er ook
aandacht worden besteed aan de participatie.
Arbeidsongeschiktheid = gedeeltelijke of volledige ongeschiktheid voor (verdere) arbeid ten gevolge van
gezondheidsproblemen.
Het is belangrijk dat zo’n groot mogelijke groep mee kan doen in het werkveld.
Bij bruto arbeidsparticipatie gaat het om de beroepsgeschikte bevolking. Bij de netto arbeidsparticipatie gaat het
om daadwerkelijk een betaalde baan (exclusief werklozen).
Bij gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid focus je op wat de werknemer nog wel kan. De werknemer kan ook
ergens anders aan het werk gaan.
e
1 spoor richt je je op werkzaamheden binnen de organisatie.
e
2 spoor richt je je op werkzaamheden buiten de organisatie.
Arbeidsparticipatie geeft aan welk deel van de bevolking deelneemt aan het arbeidsproces.
