Samenvatting maatschappijwetenschappen Criminaliteit en Rechtsstaat

1. Wat is criminaliteit?

1.1 Rechtsregels

Waarde, een principe dat mensen belangrijk vinden om na te streven.

Normen, gedragsregels. (religieuze, morele, fatsoensnormen en rechtsnormen, zoals
wetten.)

Als normen worden overschreden spreken we van normoverschrijdend gedrag.

Sommige normen vertegenwoordigen zulke belangrijke waarden in de samenleving
dat ze als rechtsregels zijn vastgelegd in zogenaamde rechtsbronnen zoals wetten
etc. Ze worden door de overheid geformuleerd en gehandhaafd en gelden voor
iedereen.

Jurisprudentie is het geheel aan rechterlijke uitspraken. Rechters kunnen dan kijken
naar eerdere rechtszaken over dezelfde onderwerpen.

Functies van rechtsregels:

 Rechtszekerheid te bieden. Rechtsregels geven aan wat wel en niet
toegestaan is.
 Orde aan te brengen in de maatschappij.
 Onafhankelijke rechtspraak te waarborgen. Rechtsregels zorgen ervoor dat
alle mensen in een samenleving kunnen rekenen op een voor iedereen gelijke en
onafhankelijke rechtspraak.

In de loop van de tijd is het Wetboek van Strafrecht herhaaldelijk aangepast. Dit komt
omdat normen en waarden zijn gaan afwijken van wat maatschappelijk aanvaardbaar
is. Ook omdat onze samenleving complexer is geworden waardoor er meer regels
nodig zijn

Rechtsregels zijn niet alleen tijd- maar ook plaatsgebonden.

1.2 Strafbaar gedrag en criminaliteit

Strafrechtelijk valt onder criminaliteit elk door de overheid bij wet strafbaar gesteld
gedrag.

 Misdrijven zijn de meer ernstige strafbare feiten. Zoals diefstal, mishandeling,
moord, rijden onder invloed en vernielingen.
 Overtredingen zijn de minder ernstige strafbare feiten. Zoals door rood licht
rijden of het onbevoegd betreden van iemands terrein.

Overtredingen worden afgehandeld door kantonrechters, lichte misdrijven door de
politierechter en zware misdrijven door de meervoudige kamer (d.w.z. een rechtbank
met drie rechters.)



1

,In het gewone spraakgebruik is criminaliteit alle misdrijven die in de wet omschreven
staan.

Criminalisering, dat wil zeggen het strafbaar worden van bepaald gedrag.

We spreken van decriminalisering als strafbaar gedrag uit het Wetboek van
Strafrecht wordt gehaald.

Je kunt de totale hoeveelheid strafbaar gedrag overzichtelijker maken door ze
in te delen naar soort delict:

 delicten tegen de openbare orde en het gezag;
 gewelddelicten tegen leven en persoon;
 ruwdelicten;
 vermogensdelicten;
 seksuele delicten;
 verkeersdelicten;
 drugsdelicten;
 economische delicten;
 milieudelicten.

Veelvoorkomende criminaliteit: winkeldiefstal, voetbalvandalisme, fietsendiefstal,
vernielingen, graffiti, zwartrijden en te hard rijden.

Zware criminaliteit: moord, inbraak, verduistering, afpersing, overvallen en verkoop
van harddrugs.

Er is sprake van georganiseerde criminaliteit als er misdrijven worden begaan door
een groep mensen die zich verenigd hebben in een organisatie.

1.3 Criminaliteit als maatschappelijk probleem

Criminaliteit staat hoog op de politieke agenda: kranten, radio en tv publiceren er
vaak over en we verwachten dat de overheid actie onderneemt.

Door de grote maatschappelijke gevolgen en door verschillen van mening over de
beste aanpak ervan, staat criminaliteit al lang op de politieke agenda en is het dus
een politiek probleem geworden.

Criminaliteit heeft grote gevolgen voor zowel burgers als voor de samenleving. Alleen
al de materiële schade loopt in de miljarden euro’s.

Daarbij gaat het om:

 directe financiële schade aan burgers, bedrijven en overheid;
 indirecte financiële schade;
 kosten voor bestrijding van criminaliteit.




2

, Naast materiële schade kunnen bepaalde delicten ook immateriële gevolgen
hebben, zoals:

 gevoelens van onveiligheid;
 problemen door de inbreuk op de geestelijke en lichamelijke integriteit;
 vermijdingsgedrag;
 psychosomatische problemen;
 aantasting van het rechtsgevoel van mensen.

Particuliere initiatieven om criminaliteit te voorkomen zijn bijvoorbeeld
woningbeveiliging en de inzet van burgerwachten.

De reclassering is een vorm van maatschappelijk werk voor verdachten en
(ex)gedetineerden met drie hoofdtaken:

1. Hulpverlening aan mensen die met justitie in aanraking zijn gekomen,
2. Onderzoek en voorlichting over de achtergronden van een verdachte ten
behoeve van officier van justitie en rechter.
3. Het voorbereiden en begeleiden van de uitvoering van taakstraffen.

In Nederland zijn de rechten van het slachtoffer vastgelegd in de wet. Hierin
staat dat ieder slachtoffer:

 recht heeft op informatie;
 spreekrecht heeft;
 recht op schadevergoeding heeft.

Het Schadefonds Geweldsmisdrijven keert geld uit aan slachtoffers van
geweldsmisdrijven als de schade niet op een andere manier kan worden vergoed.

De bekende bureaus voor slachtofferhulp bieden hulp als je slachtoffer bent van een
misdrijf. Daarnaast zijn er instanties die zich richten op een specifieke groep
slachtoffers. Bijvoorbeeld de Stichting Blijf-van-mijn-Lijf, die hulp biedt aan
slachtoffers van huiselijk geweld. Voor slachtoffers van discriminatie is er het
zogenoemde Meldpunt Discriminatie. Tot slot is er de Stichting tegen Zinloos geweld
die opkomt voor de belangen van slachtoffers van zinloos geweld.

2. Hoe veilig is Nederland?

2.1 Het meten van criminaliteit

Bij kwantitatieve methoden wordt een groot aantal gegevens verzameld of worden
grote groepen mensen ondervraagd, waarna het onderzochte in cijfers en
percentages kan worden weergegeven.

Kwalitatief onderzoek wordt gebruikt als er meer diepgaande informatie nodig is. Het
geeft een beeld van meningen, ervaringen en behoeften van een bepaalde
doelgroep.

Validiteit wil zeggen dat het onderzoek precies datgene meet wat het moet meten.

3