Samenvatting psychogerontologie.
Hoofdstuk1: Gerontologie versus ontwikkeling.
Gerontologie: wetenschap die als object van onderzoek de veroudering van mens, dier en plant heeft.
Verouderen doen we allemaal, al vanaf de geboorte. Ouderdom is een arbitair begrip. Vroeger was je op je 38e al oud, nu kun je
gemakkelijkd e 82 halen. Chronische leeftijd is geen goed gebruikt criterium want je hebt veel verschil tussen ouderen. Je hebt
bijvoorbeeld de ‘agerasia’. Dit zijn ouderen die niet aan het stereotype beeld van een grijze bejaarde voldoen. Een ander gehanteerd
criteriu voor ouderdom is de sociale leeftijd. Dit betekent dat mensen veraneringen odnergaan in sociale status bv met pensioen
gaan of juist voor het eerst beginnen met studeren of actief kleinkinderen helpen opvoeden. Ook wordt het begrip drempelleeftijd
gehanteerd om te wijzen op een chronisch leeftijdsmoment waarop duidelijk fysieke en psychologische veranderingen zichtbaar of
hoorbaar zullen worden, in Westers wereld rond 65/70 jaar. Burnside bedeelt ouderen mensen in:
- Jongere ouderen 65 -69
- Middelbare ouderen 70-79
- Oude ouderen 80-89
- Zeer oude ouderen 90-100
Ouder worden kun je op allerlei manieren definiëren. We maken ondersheid tussen:
- Primaire/universele veroudering: lichamelijke verandering ten gevolge vn het ouder worden, zoals rimpels.
- Secundaire/probalistische veroudering: veranderingen die vaker bij ouderen voorkomen dan bij jongeren, zoals artrose,
slijtage.
- Tertiaire veroudering: een opvallend snelle fysieke aftakeling die aan het sterven vooraf gaat.
Daarnaast onderscheiden we:
- Distale verouderingseffecten: in het verleden, ver weg, die bijvoorbeeld worden toegschreven aan kinderverlamming en
die leiden tot een gebrek aan moibiliteit.
- Proximale effecten: dichtbij, bv recent gebroken enkel.
Gerontologie is zeer breed. Vooral de tweede levenshelft van de mens staat centraal bij deze wetenschap. Bij de mens ligt dat punt
al rond de 30. Je kunt bij psychogerontologie, het menselijk gedrag in de tweede levenshelft, op de volgende manieren
beschouwen:
- Intra-individueel; verloop intellectuele mogelijkheden bv binnen één persoon.
- Inter-individueel; toenemende verschillen tussen individuen van gelijke leeftijd, bv sociaalculturele achtergronde en
geslacht.
- Intergenerationeel; het beeld van jongeren ten opzicht van ouderen bijvoorbeeld.
Omdat gerontologie zo breed is, wordt het opgesplitst in; biologische, medische, sociale, en psychologische.
Psychosociale aspecten: je kunt het ouder worden beschowuen als het verwerkelijken van je potentieel, waarbij ontwikkeling het
hele leven plaatsvindt. Belangrijke begrippen:
- Flourishing; optimale geestelijke gezondheid, richtinggevend voor de wijze waarop mensen zich optimaal kunnen
ontwikkelen.
- Languishing; stagnatie en blijven steken in de psychosociale ontwikkeling.
Een belangrijk doel binnen de psychogerontologie is het streven naar het zo lang mogelijk stimuleren en faciliteren van
mogelijkheden om de levensstijlen en competenties van mensen.
Narratieve therapie, nemen van iemands individuele levensverhaal, als uitgangspunt voor verdere groei en ontwikkeling is een
belangrijk aangrijpingspunt om mensen te coachen. Dit is in het belang van het individu en niet zoals veel onderzoek, gebaseerd op
kwantitatief materiaal.
Naast pluriformiteit als thema is de autonomie in de psychogerontologie een belangrijke kwestie. Autonomie is niet altijd hetzelfde
als onafhankelijkheid of zelfstandigheid. Ook mensen die om gezondheidsredenen een beroep op anderen moeten doen, kunnen
autonoom zijn. Vraaggestuurde hulp houdt rekening met deze autonomie.
Ontwikkelingregulatie: het bijstellen van doelen om zichzelf en het leven te beoordelen en daarbij het in stand houden van je
zelfwaardering. Andere manier is het opheffen van de discrepantie tussen de eigen doelen en de werkelijkheid middels de
begrippen assimilatie en accommodatie. Assimilatie is het betekenis geven aan de werkelijkheid door haar in te passen in de eigen
denkschema’s of cognitieve structuren. Het betreft dan het inpassen van gebeurtenissen, gevoelens en gedachten in de eigen kader.
Denk hier bv aan een vrouw die zegt; ik ben een typisch mms-meisje en snap daarom niks van de nieuwste technologie.
Bij accommodatie worden de denkschema’s aangepast aan een veranderende werkelijkheid. Bv ik ben blij dat ik nu een Ipad heb
want nu hoef ik geen zware boeken meer mee te sleuren. De accomodaties worden gebruikt om de nieuwe werkelijkheid te
begrijpen of er wordt zelf een nieuwe accomodatie gemaakt. Het vermogen tot accomoderen neemt met het stijgen der jaren af.
- Selectieve optimalisatie: Leren selecteren van wat men wil gaan doen en compenseren bv tai chi gaan doen ipv karate.
Mensen op oudere leeftijd worden vaak langs de meetlat gelegd van de huidige maatschappij, waarin snelheid de norm is. ze
verwijzen in de huidige tijd en cultuur naar gebrek aan competenties bejaard is bijna een scheldwoord geworden.
- Productdenken: de bejaarden, de ouderdom.
Procesdenken: verouderen als proces zien (mensen komen hier meer tot hun recht).
Hoofdstuk1: Gerontologie versus ontwikkeling.
Gerontologie: wetenschap die als object van onderzoek de veroudering van mens, dier en plant heeft.
Verouderen doen we allemaal, al vanaf de geboorte. Ouderdom is een arbitair begrip. Vroeger was je op je 38e al oud, nu kun je
gemakkelijkd e 82 halen. Chronische leeftijd is geen goed gebruikt criterium want je hebt veel verschil tussen ouderen. Je hebt
bijvoorbeeld de ‘agerasia’. Dit zijn ouderen die niet aan het stereotype beeld van een grijze bejaarde voldoen. Een ander gehanteerd
criteriu voor ouderdom is de sociale leeftijd. Dit betekent dat mensen veraneringen odnergaan in sociale status bv met pensioen
gaan of juist voor het eerst beginnen met studeren of actief kleinkinderen helpen opvoeden. Ook wordt het begrip drempelleeftijd
gehanteerd om te wijzen op een chronisch leeftijdsmoment waarop duidelijk fysieke en psychologische veranderingen zichtbaar of
hoorbaar zullen worden, in Westers wereld rond 65/70 jaar. Burnside bedeelt ouderen mensen in:
- Jongere ouderen 65 -69
- Middelbare ouderen 70-79
- Oude ouderen 80-89
- Zeer oude ouderen 90-100
Ouder worden kun je op allerlei manieren definiëren. We maken ondersheid tussen:
- Primaire/universele veroudering: lichamelijke verandering ten gevolge vn het ouder worden, zoals rimpels.
- Secundaire/probalistische veroudering: veranderingen die vaker bij ouderen voorkomen dan bij jongeren, zoals artrose,
slijtage.
- Tertiaire veroudering: een opvallend snelle fysieke aftakeling die aan het sterven vooraf gaat.
Daarnaast onderscheiden we:
- Distale verouderingseffecten: in het verleden, ver weg, die bijvoorbeeld worden toegschreven aan kinderverlamming en
die leiden tot een gebrek aan moibiliteit.
- Proximale effecten: dichtbij, bv recent gebroken enkel.
Gerontologie is zeer breed. Vooral de tweede levenshelft van de mens staat centraal bij deze wetenschap. Bij de mens ligt dat punt
al rond de 30. Je kunt bij psychogerontologie, het menselijk gedrag in de tweede levenshelft, op de volgende manieren
beschouwen:
- Intra-individueel; verloop intellectuele mogelijkheden bv binnen één persoon.
- Inter-individueel; toenemende verschillen tussen individuen van gelijke leeftijd, bv sociaalculturele achtergronde en
geslacht.
- Intergenerationeel; het beeld van jongeren ten opzicht van ouderen bijvoorbeeld.
Omdat gerontologie zo breed is, wordt het opgesplitst in; biologische, medische, sociale, en psychologische.
Psychosociale aspecten: je kunt het ouder worden beschowuen als het verwerkelijken van je potentieel, waarbij ontwikkeling het
hele leven plaatsvindt. Belangrijke begrippen:
- Flourishing; optimale geestelijke gezondheid, richtinggevend voor de wijze waarop mensen zich optimaal kunnen
ontwikkelen.
- Languishing; stagnatie en blijven steken in de psychosociale ontwikkeling.
Een belangrijk doel binnen de psychogerontologie is het streven naar het zo lang mogelijk stimuleren en faciliteren van
mogelijkheden om de levensstijlen en competenties van mensen.
Narratieve therapie, nemen van iemands individuele levensverhaal, als uitgangspunt voor verdere groei en ontwikkeling is een
belangrijk aangrijpingspunt om mensen te coachen. Dit is in het belang van het individu en niet zoals veel onderzoek, gebaseerd op
kwantitatief materiaal.
Naast pluriformiteit als thema is de autonomie in de psychogerontologie een belangrijke kwestie. Autonomie is niet altijd hetzelfde
als onafhankelijkheid of zelfstandigheid. Ook mensen die om gezondheidsredenen een beroep op anderen moeten doen, kunnen
autonoom zijn. Vraaggestuurde hulp houdt rekening met deze autonomie.
Ontwikkelingregulatie: het bijstellen van doelen om zichzelf en het leven te beoordelen en daarbij het in stand houden van je
zelfwaardering. Andere manier is het opheffen van de discrepantie tussen de eigen doelen en de werkelijkheid middels de
begrippen assimilatie en accommodatie. Assimilatie is het betekenis geven aan de werkelijkheid door haar in te passen in de eigen
denkschema’s of cognitieve structuren. Het betreft dan het inpassen van gebeurtenissen, gevoelens en gedachten in de eigen kader.
Denk hier bv aan een vrouw die zegt; ik ben een typisch mms-meisje en snap daarom niks van de nieuwste technologie.
Bij accommodatie worden de denkschema’s aangepast aan een veranderende werkelijkheid. Bv ik ben blij dat ik nu een Ipad heb
want nu hoef ik geen zware boeken meer mee te sleuren. De accomodaties worden gebruikt om de nieuwe werkelijkheid te
begrijpen of er wordt zelf een nieuwe accomodatie gemaakt. Het vermogen tot accomoderen neemt met het stijgen der jaren af.
- Selectieve optimalisatie: Leren selecteren van wat men wil gaan doen en compenseren bv tai chi gaan doen ipv karate.
Mensen op oudere leeftijd worden vaak langs de meetlat gelegd van de huidige maatschappij, waarin snelheid de norm is. ze
verwijzen in de huidige tijd en cultuur naar gebrek aan competenties bejaard is bijna een scheldwoord geworden.
- Productdenken: de bejaarden, de ouderdom.
Procesdenken: verouderen als proces zien (mensen komen hier meer tot hun recht).
