Samenvatting, per paragraaf, per tussenkopje, van het hoofdstuk Tijd van Wereldoorlogen (). Info over Eerste Wereldoorlog, Interbellum, Tweede Wereldoorlog
Hoofdstuk 9: tijd van wereldoorlogen (1900/1950)
Paragraaf 1: De eerste Wereldoorlog (1914/1918)
Aanleiding: De moord op de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije Franz-Ferdinand en zijn
vrouw Sophie door Servische nationalisten in Sarajevo (Bosnië).
- Bosnië was voormalig deel van Ottomaanse rijk waar werd geheerst door Oostenrijk,
maar Servië maakte ook aanspraak op Bosnië-> Servië stookte de in Bosnië
wonende Serviërs op-> Oostenrijk besloot Servië te straffen: stelt een ultimatum= wil
de vrije hand in het onderzoeken van daders. Servië weigert na steun van Rusland
- 28 juli: Oostenrijk verklaarde Servië de oorlog. Rusland Mobiliseerde leger waarna
Duitsland en Rusland de oorlog verklaarde. Daarna ook Frankrijk.
- Duitsland trok richting fr door neutrale België -> Groot-Brittannië verklaart Dld oorlog
- Geallieerden: GB, Fr, Rus en later Italië
- Centralen: Dld, O-H, en later Ottomaanse Rijk
- 1917: V.S. sluit aan bij geallieerden: echte wereldoorlog
Oorzaken
- in 19e eeuw 2 bondgenootschappen ontstaan. O-H & Dld: elkaar te steunen als 1
werd aangevallen. Rus & Fr: samen vechten als oorlog was met Dld.
- spanningen liepen op door onderling wantrouwen en nationalisme:-> nationale trots,
voor je vaderland willen sterven, volken binnen staat willen een eigen staat.
- Fr wilde wraak voor verloren oorlog tegen Dld en wilde Elzas-Lotharingen terug.
- O-H voelde zich bedreigd door Rus (steunde slavische volken op de Balkan)
- Rus zag Dld en O-H als obstakel voor machtsuitbreiding
- Dld voelde zich omsingeld en vond dat ze recht had op meer macht-> bouwden
oorlogsvloot (koloniale rijk uitbouwen) -> wapenwedloop met GB
- Heersing militarisme:-> oorlog als middel om doel te bereiken, romantisering oorlog,
opbouw leger, oorlog draaiboeken (Von Schlieffenplan)
- Spanningen op Balkan vormden grootste bedreiging voor vrede (agressieve
nationalisme)
Verloop
- In eerste weken Fr viel Elzas-Lotharingen aan (teruggeslagen). Dld snel in België en
Noord-Frankrijk (teruggeslagen). Voor eind v.h. jaar waren West-Vlaanderen en
Noord-Fr in 2 gedeeld door loopgraven met niemandsland ertussen, dit westelijke
front bleef bijna 4 jaar vast zitten.
- Steeds meer fronten met loopgraven. Oostfront: Dld & O-H tegen Rusland, had te
maken met binnenlandse problemen (honger-> opstand regering-> aftreden tsaar). In
oktober communisten o.l.v. Lenin de macht-> sloot 3 maart 1918 vrede met Dld.
- 3 weken later Dld in westen voorjaarsoffensief, geallieerden gingen in tegenaanval,
voordelen: voortdurend verse Amerikaanse troepen en honderden tanks (Britten
ontwikkeld). Toen Dld achter oude linies werden teruggedrongen besefte ze dat
oorlog verloren was, stelde burgerregering die vrede moest sluiten. Duitse leger nog
in Fr en Be, Dld arbeiders en matrozen in opstand, leger wilde niet meer voor keizer
vechten-> hij vlucht naar neutrale Nl. Dld vroeg om wapenstilstand (11 nov)
, Bewapening en verwoestingen
- vernietigingskracht wapens enorm toegenomen door industrialisatie.
- Dld zette gifgas in (1915). Militair leverde dit massavernietigingswapen geen
voordeel op. Ook nieuw: vlammenwerper, vliegtuig en onderzeeër
- Dld begon 1917 duikbotenoorlog die schoten op vijandelijke én neutrale schepen->
wilde zo Amerikaanse voedsel leveranties aan GB treffen, gevolgen fataal voor Dld
want V.S. verklaarde nu ook de oorlog aan Dld.
- Hoop op doorbraak: organiseerden legerleidingen grote offensieven. 1916: GB vallen
aan bij Noord-Fr rivier de Somme
- Veel doden (niet altijd geïdentificeerd), velen voor leven verminkt
Betrokken burgers
- legers bestonden vooral uit dienstplichtigen en vrijwilligers, achterblijvers: productie.
Economie werd volledig afgestemd op de oorlog-> weinig consumptiegoederen->
voedseltekorten. Dld ook last van geallieerde blokkade van zijn havens.
- Dorpen en steden in puin. In België schoten Duitsers eerste weken duizenden
burgers dood uit angst voor sluipschutters. Ook elders burgers vermoord. Mede
gevolg van haatcampagnes
Gevolgen
- Dld gedwongen vernederend vredesverdrag te tekenen: vrede van versailles:
Elzas-Lotharingen terug naar Fr, verloor grondgebied aan Polen, raakte alle koloniën
kwijt, inperking leger, herstelbetalingen opgelegd, geen lid worden van Volkenbond.
- Van oude Multi-etnische staten bleef alleen Rus bestaan. Ontstaan nieuwe staat=S.U
- Habsburgse rijk viel uiteen (Oostenrijk, Hongarije, etc). Stichting Joegoslavië. Einde
Ottomaanse Rijk. Geallieerden verdeelde Turks gebied maar verjaagd door Turkse
leger-> Turkije republiek
Von Schlieffenplan
doel: 2 fronten oorlog voorkomen
hoe?: Eerst Fr aanvallen via België) daarna Rus (dat zou traag mobiliseren) -> mislukt want:
Rus mobiliseerde sneller dan verwacht + meer tegenstand in België dan verwacht
-> vanaf slag om de Marne (N-Fr) werden Duitsers teruggedrongen naar Vlaanderen.
Gevolgen: 2 fronten oorlog. Oost: bewegingsoorlog. West: loopgravenoorlog
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper schoolisnofun. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
