Communicatieve en agogische vaardigheden 1.1
Module 1: Hier ben ik
Leerdoelen
• Het mechanisme van de eerste indruk én factoren die daar invloed op hebben, herkennen en
uitleggen.
• Voorbeelden waarin het mechanisme van de eerste indruk een rol speelt, weergeven en
motiveren.
• Casussen waarin het mechanisme van de eerste indruk aan bod komt analyseren en
motiveren.
• Kritisch reflecteren over eigen ervaringen met het mechanisme van de eerste indruk.
• De rol van lichaamstaal in interactie met anderen herkennen en uitleggen.
• Voorbeelden waarin lichaamstaal een rol speelt, geven.
• Lichaamstaal optimaal inzetten met het oog op een effectieve presentatie van jezelf én de
inhoud van jouw boodschap (bv. lesinhoud).
• Casussen waarin lichaamstaal een rol speelt, analyseren.
• Kritisch reflecteren over de eigen lichaamstaal in interactie met anderen.
Inleiding:
Een nieuwe omgeving, nieuwe mensen, een nieuwe groep → nieuwe indrukken
- “Die jongen daar met zijn zwarte rugzak lijkt me wel een toffe gast!”
- “'Chinoua' wat een vreemde naam!”
- “Zou dat meisje ook van dansen houden?”
De eerste indruk:
Binnen de minuut een bepaalde indruk van een persoon, maar die persoon ook van jou → de
eerste indruk = een visitekaartje
Belang niet onderschatten.
- Eerdere ervaringen
- Persoonlijke voorkeur
- Uiterlijke kenmerken:
o Geslacht
o Huidskleur
o Haar
o Gezicht
▪ Bron emotionele expressies
▪ Bepaalde gelaatsuitdrukkingen en de mimiek
o Lichaamsbouw (houding, handdruk)
o Specifieke gelaatstrekken
o Kledij, tattoos,…
o Stiptheid
o Aantrekkelijkheid
o Geur
o Naam
o …
, - Belangrijk dus om even stil te staan bij de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt,
m.a.w. bij onze lichaamstaal.
Eerste indruk lokt reactie uit:
Bij eerste indruk → oordelen over elementen die niet zichtbaar zijn.
Kenmerken en gedrag van een ander: neem je waar, interpreteer je en dan reageer je.
- Bijvoorbeeld: Tijdens de eerste lesweek, wacht iedereen in de gang aan het leslokaal
totdat de docent arriveert. Jij ziet een klein tenger meisje alleen staan met haar armen
gekruist (= wat je ziet). Op basis van wat je ziet, denk jij: "Dat is een schuchter iemand.
Dat meisje zal niemand durven aanspreken." (= wat je niet ziet = interpretatie).
Interpretaties eerste contact beïnvloeden vaak het gedrag van de ontvanger als een reactie op
de gekregen eerste indruk van de ander.
- Bijvoorbeeld: Op basis van wat je over dat meisje denkt, stap je wel of net niet op haar af
om een babbeltje te slaan (mede afhankelijk van jouw persoonlijkheid).
Interpretaties niet altijd juist, alsook de eerste indruk
- Bijvoorbeeld: Nadat je het meisje beter leerde kennen, blijkt dat ze tijdens
stagemomenten heel communicatief kan zijn in de stageklas. Zij sprak ook als eerste de
stagementor aan en stelde vragen over de stageklas.
De eerste indruk en de impact ervan afhankelijk van de situatie waarin iemand zich bevindt
Eerste indruk en lichaamstaal:
Kan veel zeggen over jezelf, hoe je je voelt en hoe je tegenover de ander staat. Opgebouwd uit
elementen van ons lichaam die zowel alleen als in samenspel een boodschap kunnen
overbrengen en/of versterken.
Lichaamstaal gebruiken we altijd!
Verschillende onderzoekers schatten dat meer dan 70% van de communicatie tussen mensen
door middel van stemklank en lichaamstaal plaatsvindt.
- Woorden 7%
- Stem (toon, intonatie, tempo, pauzes, ademhaling,…) 38%
- Lichaamstaal (houding, gebaren, beweging met de ogen,…) 55%
Belang van lichaamstaal:
- Manier waarop je iets zegt (stemtoon, traag of vlug, luid of stil,…)
- De lichaamshouding die je aanneemt
- De mate van oogcontact
- Kledij
Naast de taal die je spreekt is er ook de taal van je lichaam die de ander kan beïnvloeden.
Lichaamstaal en mondmaskers:
- Meer leren focussen op andere non verbale communicatiemiddelen:
o Spreken met lichaam, ogen en handen
o Controle houden over gezichtsuitdrukking
o Voldoende oogcontact maken
Lichaamstaal in de klas:
- Lichaamstaal = hoe en wat je zegt overeenstemmen
, o → krachtige boodschap & duidelijke communicatie
- Bewust worden van lichaamstaal:
o Oogcontact
o Stemvolume
o Mimiek
o Lichaamshouding
o Lichaamsbeweging
o Plaats in de ruimte
o Kleding en verzorging
Module 3: Ik hoor, spreek en luister
Leerdoelen
• Elementen van actief luisteren (waaronder empathie, lichaamstaal/lichaamshouding en
luistervaardigheden) beschrijven en hun rol én de rol van beïnvloedende factoren uitleggen.
• Voorbeelden van actief luisteren (en de bijhorende elementen) én het gebrek eraan (nl.
Luisterfouten) weergeven en motiveren
• Elementen van actief luisteren optimaal inzetten met het oog op welzijnsbevorderende
interactie met anderen én met het oog op persoonlijke groei (bv. Bij ontvangen van
feedback.
• Casussen van actief luisteren (en de bijhorende elementen) én het gebrek eraan (nl.
Luisterfouten) analyseren en motiveren
• Kritisch reflecteren over de eigen competentie om actief te luisteren (met de bijhorende
elementen) in interactie met anderen.
Actief luisteren: de basis van een goede communicatie
- Belangrijkste vaardigheid bij gesprek voeren → luisteren
- Aandachtig luisteren → weten wat er van me verwacht wordt
- Tonen dat je luistert → essentieel belang om goede relatie op te bouwen
- Luisteren:
o Concentratie op je gesprekspartner en niet op jezelf
- Als luisteraar sneller informatie verwerken dan wat je te horen krijgt
- Gemiddelde spreker → 120 tot 140 woorden per minuut
o Als luisteraar → drie- tot viermaal meer woorden verwerken
o Beperkt tot enkel verwerken van wat je hoort → vervelingfase
▪ Slechte luisteraars vullen deze fase met het overdenken van andere dingen.
▪ Laten zich afleiden door visuele prikkels die niets te maken hebben met
wat de spreker aan het vertellen is.
o Goede luisteraars stellen zich ‘actief’ op en gebruiken deze tijd om op het spoor
van de ander te komen.
- Actief luisteren is dus meer dan enkel horen wat de ander zegt. Er zijn drie cruciale
elementen bij actief luisteren:
o 1. Empathie
o 2. Lichaamstaal
o 3. Luistervaardigheden
Empathie: wat is het?
Module 1: Hier ben ik
Leerdoelen
• Het mechanisme van de eerste indruk én factoren die daar invloed op hebben, herkennen en
uitleggen.
• Voorbeelden waarin het mechanisme van de eerste indruk een rol speelt, weergeven en
motiveren.
• Casussen waarin het mechanisme van de eerste indruk aan bod komt analyseren en
motiveren.
• Kritisch reflecteren over eigen ervaringen met het mechanisme van de eerste indruk.
• De rol van lichaamstaal in interactie met anderen herkennen en uitleggen.
• Voorbeelden waarin lichaamstaal een rol speelt, geven.
• Lichaamstaal optimaal inzetten met het oog op een effectieve presentatie van jezelf én de
inhoud van jouw boodschap (bv. lesinhoud).
• Casussen waarin lichaamstaal een rol speelt, analyseren.
• Kritisch reflecteren over de eigen lichaamstaal in interactie met anderen.
Inleiding:
Een nieuwe omgeving, nieuwe mensen, een nieuwe groep → nieuwe indrukken
- “Die jongen daar met zijn zwarte rugzak lijkt me wel een toffe gast!”
- “'Chinoua' wat een vreemde naam!”
- “Zou dat meisje ook van dansen houden?”
De eerste indruk:
Binnen de minuut een bepaalde indruk van een persoon, maar die persoon ook van jou → de
eerste indruk = een visitekaartje
Belang niet onderschatten.
- Eerdere ervaringen
- Persoonlijke voorkeur
- Uiterlijke kenmerken:
o Geslacht
o Huidskleur
o Haar
o Gezicht
▪ Bron emotionele expressies
▪ Bepaalde gelaatsuitdrukkingen en de mimiek
o Lichaamsbouw (houding, handdruk)
o Specifieke gelaatstrekken
o Kledij, tattoos,…
o Stiptheid
o Aantrekkelijkheid
o Geur
o Naam
o …
, - Belangrijk dus om even stil te staan bij de eerste indruk en hetgeen je non-verbaal vertelt,
m.a.w. bij onze lichaamstaal.
Eerste indruk lokt reactie uit:
Bij eerste indruk → oordelen over elementen die niet zichtbaar zijn.
Kenmerken en gedrag van een ander: neem je waar, interpreteer je en dan reageer je.
- Bijvoorbeeld: Tijdens de eerste lesweek, wacht iedereen in de gang aan het leslokaal
totdat de docent arriveert. Jij ziet een klein tenger meisje alleen staan met haar armen
gekruist (= wat je ziet). Op basis van wat je ziet, denk jij: "Dat is een schuchter iemand.
Dat meisje zal niemand durven aanspreken." (= wat je niet ziet = interpretatie).
Interpretaties eerste contact beïnvloeden vaak het gedrag van de ontvanger als een reactie op
de gekregen eerste indruk van de ander.
- Bijvoorbeeld: Op basis van wat je over dat meisje denkt, stap je wel of net niet op haar af
om een babbeltje te slaan (mede afhankelijk van jouw persoonlijkheid).
Interpretaties niet altijd juist, alsook de eerste indruk
- Bijvoorbeeld: Nadat je het meisje beter leerde kennen, blijkt dat ze tijdens
stagemomenten heel communicatief kan zijn in de stageklas. Zij sprak ook als eerste de
stagementor aan en stelde vragen over de stageklas.
De eerste indruk en de impact ervan afhankelijk van de situatie waarin iemand zich bevindt
Eerste indruk en lichaamstaal:
Kan veel zeggen over jezelf, hoe je je voelt en hoe je tegenover de ander staat. Opgebouwd uit
elementen van ons lichaam die zowel alleen als in samenspel een boodschap kunnen
overbrengen en/of versterken.
Lichaamstaal gebruiken we altijd!
Verschillende onderzoekers schatten dat meer dan 70% van de communicatie tussen mensen
door middel van stemklank en lichaamstaal plaatsvindt.
- Woorden 7%
- Stem (toon, intonatie, tempo, pauzes, ademhaling,…) 38%
- Lichaamstaal (houding, gebaren, beweging met de ogen,…) 55%
Belang van lichaamstaal:
- Manier waarop je iets zegt (stemtoon, traag of vlug, luid of stil,…)
- De lichaamshouding die je aanneemt
- De mate van oogcontact
- Kledij
Naast de taal die je spreekt is er ook de taal van je lichaam die de ander kan beïnvloeden.
Lichaamstaal en mondmaskers:
- Meer leren focussen op andere non verbale communicatiemiddelen:
o Spreken met lichaam, ogen en handen
o Controle houden over gezichtsuitdrukking
o Voldoende oogcontact maken
Lichaamstaal in de klas:
- Lichaamstaal = hoe en wat je zegt overeenstemmen
, o → krachtige boodschap & duidelijke communicatie
- Bewust worden van lichaamstaal:
o Oogcontact
o Stemvolume
o Mimiek
o Lichaamshouding
o Lichaamsbeweging
o Plaats in de ruimte
o Kleding en verzorging
Module 3: Ik hoor, spreek en luister
Leerdoelen
• Elementen van actief luisteren (waaronder empathie, lichaamstaal/lichaamshouding en
luistervaardigheden) beschrijven en hun rol én de rol van beïnvloedende factoren uitleggen.
• Voorbeelden van actief luisteren (en de bijhorende elementen) én het gebrek eraan (nl.
Luisterfouten) weergeven en motiveren
• Elementen van actief luisteren optimaal inzetten met het oog op welzijnsbevorderende
interactie met anderen én met het oog op persoonlijke groei (bv. Bij ontvangen van
feedback.
• Casussen van actief luisteren (en de bijhorende elementen) én het gebrek eraan (nl.
Luisterfouten) analyseren en motiveren
• Kritisch reflecteren over de eigen competentie om actief te luisteren (met de bijhorende
elementen) in interactie met anderen.
Actief luisteren: de basis van een goede communicatie
- Belangrijkste vaardigheid bij gesprek voeren → luisteren
- Aandachtig luisteren → weten wat er van me verwacht wordt
- Tonen dat je luistert → essentieel belang om goede relatie op te bouwen
- Luisteren:
o Concentratie op je gesprekspartner en niet op jezelf
- Als luisteraar sneller informatie verwerken dan wat je te horen krijgt
- Gemiddelde spreker → 120 tot 140 woorden per minuut
o Als luisteraar → drie- tot viermaal meer woorden verwerken
o Beperkt tot enkel verwerken van wat je hoort → vervelingfase
▪ Slechte luisteraars vullen deze fase met het overdenken van andere dingen.
▪ Laten zich afleiden door visuele prikkels die niets te maken hebben met
wat de spreker aan het vertellen is.
o Goede luisteraars stellen zich ‘actief’ op en gebruiken deze tijd om op het spoor
van de ander te komen.
- Actief luisteren is dus meer dan enkel horen wat de ander zegt. Er zijn drie cruciale
elementen bij actief luisteren:
o 1. Empathie
o 2. Lichaamstaal
o 3. Luistervaardigheden
Empathie: wat is het?
