Samenvatting Epidemiologie en biostatistiek 1 kennisclips (GZW jaar 1)

Epidemiologie en biostatistiek 1 Kennisclips HC1
Kennisclip 1: Odds ratio en relatief risico
Risico’s
Een risico is de kans dat ‘iets’ optreedt in een gegeven tijd.
- Een risico op een griepinfectie in dit seizoen is 0,02 procent.
- Je moet een bepaald moment hebben vanaf wanneer je gaat kijken
- Risico hoeft niet ongunstig te zijn
- Altijd toepasbaar bij studiedesigns die een looptijd hebben, cohort en experimenten
- Risico = P
- De formule is ook wel: gevallen / totaal
- Patiënten zijn at risk

Berekenen van het relatief risico (RR)
(A / (A + B)) / (C / (C + D)), het antwoord dat hieruit komt is het relatief risico.
Het antwoord dat eruit komt is een … x zo groot risico. Je deelt de kans op ziekte van de
ene groep door de kans op zieke van de andere groep. Groep 1 heeft ….x zoveel kans op
de ziekte als groep 0. (CI 1 - CI 0), aantal nieuwe gevallen / aantal gevallen dat aan het
begin van het onderzoek ziek kon worden.
Bij RR:
< 1 = beschermend
> 1 = verhoogd risico
1 = geen verband



Uitkomstmaat

Determinant A B

C D



Odds
Een odds staat voor een ‘relatieve kans’
- Kans op x t.o.v. de kans op juist niet x
- Odds is P / (1-P) (denk aan de middelbare), je doet dus de kans delen door niet de
kans.
- De formule is ook wel: gevallen / (totaal - gevallen)
- Bij odds speelt tijd geen rol, daarom is dit geschikt voor transversale en
retrospectieve studies
- Odds spelen een belangrijke rol in de epidemiologie
- Odds en risico’s hebben veel met elkaar gemeen.
- Mensen zijn niet meer at risk
- (A/B) / (C/D)

Risico’s en odds
- Sterk verschillend bij hoge risico’s
- Sterk gelijkend bij lage risico’s → odds is altijd een iets grotere waarde
- Een laag risico is een zeldzame aandoening

, - Odds hebben altijd een grotere getalswaarde dan hetzelfde risico

Odds ratio
Odds 1 / Odds 0, de odds bereken je beide met de formule P / (1-P) en deel je dan door
elkaar. De uitkomst is … x zoveel odds op uitkomst.
< 1 = beschermend
> 1 = verhoogde KANS
1 = geen verband

Bij zeldzame aandoeningen lijken odds en risico’s op elkaar
- Rede patiënt-controle is vaak juist omdat de aandoening zeldzaam is
- Dan lijken dus ook de ratio’s op elkaar
- Daarom kan een OR soms worden geïnterpreteerd als een RR
- .. ook al leent het studieontwerp daar zich niet voor
- validiteit van deze interpretatie is afhankelijk van de werkelijke zeldzaamheid

Kennisclip 2: Incidentiedichtheid ratio
Incidentiedichtheid
Een effectmaat die niet zo gevoelig is voor de looptijd
- Aantal events relateren aan de totale tijd at risk
- Cumulatieve Incidentie: gevallen / personen at risk = procent kans op de aandoening
over …. jaar.
- ID = aantal nieuwe gevallen per persoon tijd ofwel gevallen : gezonde persoonsjaren
- Let op, als iemand de ziekte aan het begin van het onderzoek al heeft, is deze niet at
risk en telt deze helemaal niet mee in het onderzoek.

Voor en nadelen ID
- minder gevoelig voor looptijd van de studie
- minder gevoelig voor uitval
- toepasbaar bij een dynamisch cohort, waarbij start van de studie voor verschillende
proefpersonen op een ander moment kan zijn

- Denken in ‘persoonstijd at risk’ is minder intuïtief
- In de praktijk moeilijk om de persoons tijd bij te houden
- Verhuld uitgangspunt dat het risico constant is

Relatief risico - deling van de Cumulatieve incidenties van twee groepen die verschillen in
status van determinant
Incidentiedichtheid ratio - deling van de Incidentie dichtheden van twee groepen die
verschillen in status van determinant (vb behandel / niet behandel groep)
Interpretatie van beide bijna hetzelfde -
- RR, groep a heeft over periode T 2 x zoveel kans als groep b
- IDR, groep a heeft op elk moment 2x zoveel kans als groep b

Kennisclip 3: Alternatieve effectmaten
LET OP! Deze effectmaten zijn over het algemeen alleen bruikbaar met een RR > 1
Risico Verschil (of attributief risico)

, Risico 1 - Risico 0, ookwel CI1 - CI0), aantal nieuwe gevallen / aantal gevallen dat aan het
begin van het onderzoek risico liep op de ziekte.
A / (A + B) - C / (C + D), wanneer het RR > 1!
Interpretatie: Als er …. (bovenste determinant), dan heb je ….x meer kans om met …
(uitkomstmaat) geïnfecteerd te raken.
Let op, er komt een komma getal uit de berekening, deze mag je nog x honderd doen om op
het x getal uit te komen.

Number needed to treat (NNT)
Van belang bij interventies
- 1 / RV
- 1 / klein getal!, niet het kommagetal waar je later met de interpretatie mee komt.
Interpretatie, je moet ongeveer … mensen van … moeten .. lang iets doen om in de hele
groep 1 uitkomst te voorkomen.


Attributieve proportie onder geëxponeerde (APb of APe)
Om ziekte te kunnen toeschrijven aan een specifieke veroorzaker/blootstelling
- RV / (A / (A + B)) of ook wel (A / (A + B)) - (C / (C + D)) / (A / (A + B)) of ook wel
- CI1 - CI0 / CI1 OF
- 1 - (1 / RR)
- CI 1 = de blootgestelde groep, CI 0 is de niet-blootgestelde groep.
- Hoe hoger de RR, hoe groter de APb
- Wanneer de mogelijke interventie specifiek wordt gericht op blootgestelden
Interpretatie: onder blootgestelden kan … % van de gevallen worden toegeschreven aan
hun blootstelling van de determinant
Let op, er komt een komma getal uit de berekening, deze mag je nog x honderd doen om op
het % uit te komen

Attributieve proportie onder de totale populatie (APt)
Hoe groot is het probleem voor de gehele samenleving?
- Wanneer de mogelijke interventie wordt gericht op de omgeving
- Niet iedereen hoeft blootgesteld te zijn
- CItot - CI0 / CItot
- CI tot = A / totaal aantal mensen dat meedoet aan het onderzoek
- CI tot - C / (C + D) / CI tot
- CI0 zijn de niet rokers, niet blootgestelden
Interpretatie: van alle uitkomst gevallen in de hele populatie komt …. % (uitkomst som) van
de gevallen doordat ….% (prevalentie van roken bijvoorbeeld) van de populatie rookt.

LET OP
- In plaats van RR kan ook IDR worden ingevuld, zonder verlies van de betekenis
- Dit geldt ook voor de OR - maar alleen als de aandoening maar zeldzaam genoeg is