Samenvatting KT 1 AFP lp 5

Kt – 1 AFP
Mitose en meiose
► uitleggen wat de begrippen DNA, RNA en genen zijn;
DNA: desoxyribonucleïnezuur, bestaan uit speciale eiwitten (histonen) = dubbelstrengs. Cel bevat vaste
hoeveelheid DNA. Regisseert de aanmaak van eiwitten (eiwitsynthese).
Stikstofbasen
 adenine (A) -> gekoppeld aan T
 thymine (T) -> gekoppeld aan A
 cytosine (C) -> gekoppeld aan G
 guanine (G). -> gekoppeld aan C
 stikstofbasen samen + aangekoppelde suikermolecuul = nucleotiden.
Genen: Op de chromosomen zitten de genen. Gen is stukje DNA dat de code van een eiwit bevat.
RNA: ribonucleïnezuur = enkelstrengs. Bijna identiek aan DNA, stikstofbase thymine (T) -> Uracil (U).

N-nummer Aantal Aantal zuster-chromatiden = exacte
chromosomen kopie
n = geslachtscel 23 46
2n = lichaamscel 46 92
4n = celvoorbereiding meiose 92 184
(geslachtscelmaking)


Mitose
► uitleggen hoe de celdeling verloopt;
Mitose: cel zich deelt in 2 exacte cel kopieën.
Vind plaats in alle lichaamscellen, behalve geslachtscellen (zaad- en eicellen).
 Interfase: 2n. DNA rolt op & kernmembraan verdwijnt.
 Profase: DNA rolt verder op -> celkern (nucleus) verdwijnt -> spoellichamen worden zichtbaar aan uiteinde v.d. cel (‘boven’
en ‘onder’)
 Metafase: Chromosomen midden in cel in horizontale rij -> uit spoellichamen ontstaan trekdraden, binden aan
centromeren.
 Anafase: verdwijnen centromeer -> zuster-chromatiden worden losgetrokken door trekdraden van spoellichamen en
worden naar spoellichamen getrokken
 Telofase: spoellichamen verdwijnen -> nieuwe celkern 2n -> ontvouwen chromosomen
 Cytokinese: mitose klaar -> afronding: celmembraan komt om cel en splitst. Nieuwe cel: 46 chromosomen = 2n.

Meiose
Meiose: proces dat leidt tot de aanmaak van voortplantings- of geslachtscellen.
Meiose 1:
 Interfase: (2n) DNA rolt op -> kernmembraan verdwijnt -> chromosoom gekopieerd = 4n
 Profase: (4n) DNA rolt verder op -> celkern verdwijnt -> spoellichamen worden zichtbaar (‘boven’ en ‘onder’)
 Metafase: (4n) Chromosomen in horizontale rij -> homologe chromosomenparen liggen onder elkaar -> uit spoellichamen
ontstaan trekdraden -> binden aan centromeren.
 Anafase: (4n) homologe chromosomenparen uit elkaar getrokken -> trekdraden trekken chromatiden naar eigen
spoellichamen -> elke kant 2n.
 Telofase:H2n per kant -> nieuwe cel vormen -> . Beide cellen 2n

Meiose 2:
 Profase: (2n) 2 spoellichamen naar uiteinden van cel
 Metafase: (2) chromosomen in horizontale rij -> trekdraden binden zich aan centromeren
 Anafase: (2n) centromeren worden afgebroken -> chromatiden worden uit elkaar getrokken -> per kant n
 Telofase: n per kant -> nieuwe cel vormen -> beide cellen n. DUS: van 2n -> 4n -> 2n -> n

, Algemene oncologie
► uitleggen hoe een carcinoom ontstaat;
Carcinoom: kanker = ongeremde deling van lichaamscellen.
 Regel-genen controleren celdeling -> mutatie = ongecontroleerde celdeling
 Reparatiemechanisme herstellen mutatie -> bij teveel beschadigingen, blijven groeien en kwaadaardig worden.

Ontstaan carcinoom; 3 vormen
► de verschillende typen van kanker onderbrengen in verschillende groepen;
Metaplasia: Reversibele (omkeerbare) verandering van het ene naar het andere celtype = niet slecht. Kan reactie zijn op
chronische niet-fysiologische prikkel -> veranderingen cellen neusharen bij roken.
Dysplasia: Abnormale verandering in deling van cellen die nog niet slecht is maar dit wel kan worden = voorstadium van
kanker. Gedeeltelijk omkeerbaar, kan normaal/kwaadaardig weefsel worden.
Neoplasia: Abnormale (volledige) verandering in deling van cellen. Niet omkeerbaar, cellen zijn zelfsturend en ongevoelig
voor remmende signalen = tumor vorming (goed- of kwaadaardig)

Goed- en kwaadaardig
Benigne (goedaardige) tumoren Maligne (kwaadaardige) tumoren
Groei: langzaam Groei: snel
Expansieve (uitbreidend) groei + wegdrukken van omgeving Expansieve, infiltratieve groei met destructie van omgeving
Glad oppervlak (met bindweefselkapsel) Onregelmatig oppervlak
Geen metastasering Metastasering
In principe niet levensbedreigend: zelden fataal levensbedreigend: onbehandeld fataal
Oorspronkelijk weefsel herkenbaar (differentiatie) Oorspronkelijk weefsel moeilijk herkenbaar (verlies differentiatie)
TNM-classificatie
► uitleggen wat de TNM-classificatie inhoudt;
Wordt gebruikt om het stadium van kanker, voor ieder type, aan te duiden.
 T: tumor. T1 = klein, T4 = groot.
 N: nodus of lymfeknoop. N0 = geen uitzaaiingen in eerst bij zijnde lymfeknoop.
N1 = wel uitzaaiingen eerste lymfeknoop
 N2 = uitzaaiingen verdere lymfeklieren.
 M: metastase. M0 = geen uitzaaiingen andere organen. M1 = uitzaaiingen
andere organen.


Etiologie en risicofactoren
carcinoom
Etiologische- en risico factoren
► benoemen welke risicofactoren van invloed zijn op het ontstaan van carcinomen
Oorzaken kanker:
 Langdurige aantasting van het immuunsysteem -> bij orgaantransplantatie: medicatie afweersysteem onderdrukken
 Bepaalde infectie ziektes -> HPV-virus bij baarmoederhalskanker & hepatitis b/c bij leverkanker
 Overgewicht
 Roken en meeroken
 Overmatig alcohol gebruik -> i.c.m. roken versterkt dit elkaar
 Leeftijd -> hoe ouder, hoe meer celdeling er heeft plaats gevonden, hoe meer kans er is dat er een ‘fout’ is ontstaan

Risico factoren:
 Exogene risicofactoren (van buitenaf)
- Chemische carcinogeen -> koolteerstoffen door roken & asbest
- Fysisch -> ioniserende straling door radioactieve straling of UV-licht
- Biologisch -> bacteriën en virussen zoals HPV en hepatitis B/C
 Endogene risicofactoren (van binnenuit)
- Genetisch -> BRCA1 en BRCA2- gen bij borstkanker
- Hormonaal -> veroorzaken zelf geen mutaties maar kunnen DNA gevoeliger maken voor invloed van mutagene factoren.
Oestrogeen bij mamacarcinoom: rol bij groeigedrag van de cellen