Samenvatting
samenvatting aardrijkskunde h2, 3, 5
- Vak
- Aardrijkskunde
- Niveau
- HAVO
buiteNLand, hoofdstuk 2 (tot 2.9), h3 (3.4-3.5, 3.7-3.9), h5
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
Voorbeeld 3 van de 16 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting ak2.1
Van de korst tot de kern
Bij een aardbeving ontstaan er trillingen die dwars door de aarde gaan. Seismologen onderzoeken
die aardbevingen. In de aarde vast gesteente in de kern en daaromheen langzaam stromend
gesteente in de aardmantel, verhit door de warmte van de aardkern. buitenkant aarde is een harde
korst. In aardkern is het heet tot wel 5000 graden. De druk in de aardkern door gewicht van
gesteente dat erboven ligt, door die druk is de aardkern van vastmateriaal.
Twee soorten aardkorst
Grootste deel van de aardkorst bestaat uit oceaanbodem. Oceaanbodem of oceanische korst is ong.
8 km dik en bestaat uit basalt (zwaar gesteente). Continenten zijn veel dikker (40-80 km dik) en
bestaan uit graniet (veel lichter gesteente). Om kaarten te maken van het relief van de zeebodem
zonden meetschepen geluidsgolven naar de zeebodem en vingen die weer op. Nu worden er
satelieten gebruikt. Zo ontdekte ze een onderwatergebergte/ midoceanische rug op de zeebodem.
Maar er werden ook diepe kloven / diepzeetroggen.
Opbouw aarde
Korst -> licht gesteente dat drijft op de aardmantel. Aardkorst wordt ook wel Lithosfeer genoemd.
Mantel -> zwaarder gesteente. Vanuit kern wordt het gesteente in de aardmantel verwarmd ->
gesteente zet uit -> wordt lichter en stijgt op ringting aardkorst. Er ontstaan convectiestromen
Kern -> aardkern bestaat uit nikkelijzer, maar ook radioactieve elementen die warmte produceren.
Helemaal binnenin vaste binnenkern en daaromheen vloeibare buitenkern.
Aardbeving De kosrtdurende trillingen in de aardkorst die ontstaan als gevolg van de
ontlading van de in de aardkorst opgebouwde spanningen
Aardmantel Het deel van de aarde waar de aardkorst op drijft
Aardkern Het binnenste deel van de aarde waar warmte ontstaat
Basalt Stollingsgesteente dat ontstaat bij vulkaanuitbarstingen en veel in de
oceanische korst voorkomt
Graniet Een dieptegesteente data veel in de continentale korst voorkomt
Midoceanische rug Een wereldwijd aangesloten ‘onderwatergebergte’ op de oceaanbodem,
ontstaan doordat oceanische korst uit elkaar drijft
Diepzeetrog Zeer diepe sleuven in de oceaan die ontstaan waar oceanische korst in de
mantel wegduikt
Lithosfeer De aardkorst en bovenste deel van de aardmantel die samen als
aardplaten bewegen
Convectiestromen Stromingen van vloeibaar gesteente in de aardmantel aangedreven door
de afgifte van warmte uit de aardkern
,2.2
Verschillende plaatbewegingen
De aardkost is verdeeld in aardplaten/schollen en bestaan uit zowel continent als oceaanbodem. De
palten bewegen doormiddel van verschillende bewegingen lang elkaar.
- Convergente plaatgrenzen -> er botsen 2 platen tegen elkaar. De zwaarste plaat (meestal
oceanisch) schuift dan onder de andere plaat. Er ontstaat dan een diepe sleuf in de zee. Deze
beweging noem je subductie.
- Divergente plaatgrenzen -> 2 platen bewegen uit elkaar
- Transforme plaatgrenzen -> 2 platen bewegen langs elkaar heen
Platentektoniek
Platentektoniek -> platen bewegen door de convectiestromen in de aardmantel. Heet magma komt
dan naar boven tegen de aardkorst aan. Het magma moet dan zijdelings wegstrom en zo ontstaan er
divergente breuken. Op die plekken komt er lava naar buiten. Die lava stolt tot een nieuw bodem. Als
dit telkens herhaalt ontstaat er telkens nieuwe oceanische korst.
Er komt niet telkens erbij maar er moet ook ergens stukken plaat verdwijnen. Dat gebeurt door
sucductie -> de ene plaat schuift onder de andere waardoor de oceaanbodem telkens gerecycled
wordt.
Aardbevingen
Zwaarste aardbevingen komen bij convergente en transforme plaatgrenzen. Door de ruwheid van de
grenzen gaat het niet altijd soepel. Af en toe zit het klem en dan ineens plotsling schiet het los. Dus
de spanning die zich heeft opgebouwd in elkele jaren komt dan ineens vrij -> grote schok.
Seismologen bepalen door die trillingen waar de plek van de aardbeving is: de
aardbevingshaard/hypocentrum. De plek boven aarde heet dan het epicentrum.
De schaal van richter is een aanduiding hoe zwaar de aardbeving is.
Door de aardbevingen komen er grote verschuivingen en trillingen en dat kan grote gevolgen
hebben. namelijk vloedgolven of tsunami’s.
Aardplaten / schollen Delen van de aardkorst die als geheel bewegen ten opzichte van de
andere platen
Convergente plaatgrenzen De plaatgrenzen waarbij aardplaten naar elkaar toe bewegen
Subductie Het wegduiken van oceaanbodem in de aardmantel
Divergente plaatgrenzen De plaatgrenzen waarbij aardplaten uit elkaar bewegen
Transforme plaatgrenzen De plaatgrenzen waarbij de aardplaten langs elkaar bewegen
Platentektoniek Het bewegen van de aardplaten
Magma Het vloeibare gesteente onde rhet aardoppervlak
Lava Het vloeibare magma dat bij een vulkaanuitbarsting naar buiten
komt
Hypocentrum De plek in de aardkorst waar de aardbeving ontstaat
(aardbevingshaard)
Schaal van richter De schaal waarbij de intensiteit van een aardbeving wordt gemeten
aan de hand van de hoeveelheid energie die vrijkomt
Tsunami’s Golven die ontstaan door aardbevingen op de bodem van de oceaan
, 2.3
Vulkanisme bij divergerende platen
Vorm en opbouw hebben veel te maken hoe de vulkaan uitbarst. Ook de samenstelling van magma
en temperatuur is erg belangrijk. Bij midoceanische ruggen is er een breuk ontstaan en komt het
magma er makkelijk uit. Dat levert geen problemen op want in de oceaan is genoeg ruimte. Een
rustige uitbarsting = effusieve eruptie. Er ontstaat een vulkaan met kleine hellingshoek ->
schildvulkaan.
Vulkanisme bij convergerende platen
In subductiezones vooral explosieve erupties. Dat komt door de samenstelling van de magma.
Omgesmolten zeebodem/ gesteente is stroperig en bevat veel gassen. Magma wil omhoog vanwege
hoge temperatuur, taaiheid houd het tegen. Als het magma toch vrijkomt ontstaat er een heftige
explosie door de gassen. Als de gasdruk daalt komt de taaie magma naar buiten stromen. Dit
herhaalt telkens dus de vulkaan bestaat uit lagen van as en gestolde lava. Zon laagjes vulkaan noem
je een stratovulkaan.
De explosiviteit varieert, soms is de eruptie heel heftig en is de magma kamer snel leeg -> vulkaan
wordt onstabiel -> cirkelvormige krater / caldera. Soms zo heftig dat de bovenste top van vulaan
wordt weggeblazen, ook dan is er een caldera.
Hotspots
Meeste vulkanen zijn op de plaatgrenzen, niet allemaal. Op de grens van de aardkern en aardmantel
ontstaan bellen van mantelgesteente en die komen omhoog -> aardkorst breekt en lava komt naar
buiten -> hotspot.
Bij geisers wordt grondwater verhit en er ontstaat stoom -> druk wordt steeds hoger. Wanneer de
druk groot genoeg is spuit het water naar buiten toe.
Effusieve eruptie Een vulkaan uitbarsting met een rustig verloop
Schildvulkaan Een vulkaan die ontstaat doordat de dun vloeibare basaltische lava ‘rustig’
vanuit de krater uitstroomt en een uitgestrekt gebied kan bedekken
Explosieve eruptie Een vulkaanuitbarsting die met veel kracht verloopt
Stratovulkaan Kegelvormige vulkaan die bestaat uit een gelaagde opbouw van afwisselend
as- en lavalagen
Caldera Een grote cirkelvormige krater ontstaan nadat het bovenste deel van de
vulkaan is weggeblazen na een zeer krachtige eruptie of is ingestort na het
snel leeglopen van de magmakamer. Soms ontstaat hierin een kratermeer
Hotspot Plekken op aarde waar in de aarmantel puimen van zeer heet magme
opstijgen
Geisers Het verschijnsel waarbij in vulkanische gebieden heet grondwater
omhoogspuit
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lottekraaijveld. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72964 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen