Hoofdstuk 13 – Zenuwstelsel
13.1 – Het centrale zenuwstelsel
Indeling zenuwstelsel
Het zenuwstelsel kent 2 delen:
1. Het centrale zenuwstelsel (CZS): bestaat uit de neuronen (zenuwcellen) van de hersenen en
het ruggenmerg met hun ondersteunende cellen.
2. Het perifere zenuwstelsel: bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers van neuronen die
zintuigen met het CZS en het CZS met spieren en klieren.
Het centrale zenuwstelsel
Zowel bij hersenen als ruggenmerg is een licht en donker deel te onderscheiden. De donkere kleur
van de grijze stof is afkomstig van de cellichamen en miljarden neuronen. De lichte kleur van de
witte stof komt van myeline, een witgele vachtachtige stof. In de hersenen liggen de cellichamen aan
de buitenzijde en de uitlopers met myeline aan de binnenzijde; in het ruggenmerg is dat andersom.
Het ruggenmerg ligt beschermd in het wervelkanaal en is omgeven door 3 ruggenmergsvliezen. De
hersenen liggen goed beschermd in de schedel en worden omgeven door 3 hersenvliezen. Tussen de
twee binnenste hersenvliezen stroomt per dag zo’n 400-500 ml hersenvloeistof: dit is een extra
bescherming tegen schokken en een afvoerroute voor
afvalstof. Om de hersenen te beschermen tegen
ongewenste stoffen, is er een bloed-hersenbarrière,
die selectief stoffen doorlaat (actief transport).
De ruimtes tussen de endotheelcellen van de
haarvaten zijn erg klein door verbindingen: tight
junctions. Ook astrocyten spelen een belangrijke rol
bij de uitwisseling van stoffen tussen het bloed en het
hersenvocht. Astrocyten zijn zogeheten gliacellen,
steuncellen met heel veel uitlopers, die een vrijwel
gesloten kring rondom de haarvaten vormen.
,Om hersenziektes met medicijnen te kunnen behandelen (zoals Alzheimer) doen wetenschappers
veel onderzoek naar manieren om medicijnen toch door de bloed-hersenbarrière te krijgen.
Grote hersenen
De grote hersenen nemen het grootste deel in van de (1-1,5 kg) hersenmassa. Ze bestaan uit 2
helften, die met elkaar verbonden zijn via de hersenbalk. Veel neuronen uit allerlei delen van de
hersenen geven in het grijze gedeelte, de hersenschors, informatie aan elkaar door. Alle informatie
uit de omgeving gaat naar de grote hersenen, deze ordenen en verwerken de informatie. De grote
hersenen doen nog meer zoals logisch redeneren, het bewustzijn, geheugenfuncties en emoties.
Hersenschors
Als je naar muziek luistert gaat deze info vanuit je gehoor in de vorm van impulsen via
hersenneuronen naar de sensorische centra in de schors die bij het zintuig horen. In het primaire
gehoorcentrum komen de impulsen binnen en vindt de bewustwording plaats: je hoort geluid. Door
dit te koppelen aan geheugeninformatie in het secundaire gehoorcentrum, kun je dit geluid
interpreteren. Elk type zintuig heeft een eigen primair en secundair gebied in de schors van de linker-
en rechterhersenhelft. Hoe omvangrijker en complexer de informatiestromen zijn, des te groter de
sensorische centra.
Je tikt mee op het ritme
van de muziek. De
neuronen in je
hersenschors ‘bedenken’
die bewegingen. Dit
begint in de primaire
motorische schors, kleine
gebieden met neuronen
die allemaal een eigen
groep spieren aansturen.
Deze primaire schors is
verbonden met gebieden
in de secundaire motorische schors, welke veel info bevat over hoe spieren hun bewegingen
gecoördineerd kunnen uitvoeren. De motorische schors van de linkerhersenhelft bestuurt de rechter
helft van het lichaam en andersom. Lichaamsdelen die nauwkeurige bewegingen moeten uitvoeren
(tong/hand) nemen een groot deel van de primaire schors in.
, Thalamus
Alle informatie uit je zintuigen, behalve geur, gaat die de thalamus naar je hersenschors. Dit
hersendeel selecteert welke impulsen naar welke gebieden gaan, de thalamus speelt hier een
sleutelrol bij.
Alcohol stimuleert de vorming van dopamine, een stof die boodschappen van neuronen doorgeeft.
Hierdoor ontspant je gevoel als je alcohol drinkt. Daarnaast maakt het je ook slaperig, dit komt door
GABA (een neurotransmitter) door de alcohol langer aan zenuwcel remmende receptoren gebonden
blijft. Door GABA functioneert de thalamus minder goed, daardoor weet je na te veel drinken niet
meer wat je gedaan hebt.
Hypothalamus
De hypothalamus is betrokken bij de homeostase, zo stuurt deze o.a. de hypofyse aan. Deze stuurt
vervolgens hormoonklieren aan die hormonen afgeven, die bijvoorbeeld stofwisseling en de pH van
je bloed regelen. De hypothalamus bevat ook een thermostaat voor het regelen van je
lichaamstemperatuur en je biologische klok, deze regelt je dag- en nachtritme. Voordat je in slaap
valt, dalen je lichaamstemperatuur en je bloeddruk. Hierdoor verslappen je spieren en neemt de
hersenactiviteit af.
Kleine hersenen
De kleine hersenen spelen vooral een rol in het coördineren van bewegingen. De coördinatie vindt
plaats in een nauwe samenwerking met de grote hersenen, hersenstam en ruggenmerg. Zijn je kleine
hersenen defect, dan beweeg je als iemand die veel alcohol op heeft.
Hersenstam
De hersenstam bestaat uit de middenhersenen, de pons en het verlengde merg. De
middenhersenen spelen onder andere een rol bij reflexen m.b.t. zien en horen. De pons verbindt de
grote en kleine hersenen en is een tussenstation tussen het evenwichtszintuig (in middenoor) en de
kleine hersenen. Het verlengde merg is het overgangsgebied van hersenen naar ruggenmerg. Hier
kruisen de zenuwbanen, waardoor de linkerhersenhelft informatie krijgt uit de rechterlichaamshelft
en ook daar de spieren aanstuurt. Het verlengde merg bevat regelcentra voor ademhaling, hartslag,
slikken, hoesten, slapen en andere vitale functies.
Uit de hersenen komen 12 paar hersenzenuwen. Op de zwervende zenuw na bevinden deze zich
allemaal binnen gebied van het hoofd of de hals. De zwervende zenuw maakt o.a. contact met hart
en long.
Ruggenmerg
De hersenstam gaat over in het
ruggenmerg, dat de hersenen
met het perifere zenuwstelsel
verbindt. Uit het ruggenmerg
ontspringen 31 paar
ruggenmergszenuwen die
verbinding maken met de
organen in je romp en je
ledematen. Vlak bij het
ruggenmerg vertakt de zenuw in
2 delen.
13.1 – Het centrale zenuwstelsel
Indeling zenuwstelsel
Het zenuwstelsel kent 2 delen:
1. Het centrale zenuwstelsel (CZS): bestaat uit de neuronen (zenuwcellen) van de hersenen en
het ruggenmerg met hun ondersteunende cellen.
2. Het perifere zenuwstelsel: bestaat uit zenuwen, bundels uitlopers van neuronen die
zintuigen met het CZS en het CZS met spieren en klieren.
Het centrale zenuwstelsel
Zowel bij hersenen als ruggenmerg is een licht en donker deel te onderscheiden. De donkere kleur
van de grijze stof is afkomstig van de cellichamen en miljarden neuronen. De lichte kleur van de
witte stof komt van myeline, een witgele vachtachtige stof. In de hersenen liggen de cellichamen aan
de buitenzijde en de uitlopers met myeline aan de binnenzijde; in het ruggenmerg is dat andersom.
Het ruggenmerg ligt beschermd in het wervelkanaal en is omgeven door 3 ruggenmergsvliezen. De
hersenen liggen goed beschermd in de schedel en worden omgeven door 3 hersenvliezen. Tussen de
twee binnenste hersenvliezen stroomt per dag zo’n 400-500 ml hersenvloeistof: dit is een extra
bescherming tegen schokken en een afvoerroute voor
afvalstof. Om de hersenen te beschermen tegen
ongewenste stoffen, is er een bloed-hersenbarrière,
die selectief stoffen doorlaat (actief transport).
De ruimtes tussen de endotheelcellen van de
haarvaten zijn erg klein door verbindingen: tight
junctions. Ook astrocyten spelen een belangrijke rol
bij de uitwisseling van stoffen tussen het bloed en het
hersenvocht. Astrocyten zijn zogeheten gliacellen,
steuncellen met heel veel uitlopers, die een vrijwel
gesloten kring rondom de haarvaten vormen.
,Om hersenziektes met medicijnen te kunnen behandelen (zoals Alzheimer) doen wetenschappers
veel onderzoek naar manieren om medicijnen toch door de bloed-hersenbarrière te krijgen.
Grote hersenen
De grote hersenen nemen het grootste deel in van de (1-1,5 kg) hersenmassa. Ze bestaan uit 2
helften, die met elkaar verbonden zijn via de hersenbalk. Veel neuronen uit allerlei delen van de
hersenen geven in het grijze gedeelte, de hersenschors, informatie aan elkaar door. Alle informatie
uit de omgeving gaat naar de grote hersenen, deze ordenen en verwerken de informatie. De grote
hersenen doen nog meer zoals logisch redeneren, het bewustzijn, geheugenfuncties en emoties.
Hersenschors
Als je naar muziek luistert gaat deze info vanuit je gehoor in de vorm van impulsen via
hersenneuronen naar de sensorische centra in de schors die bij het zintuig horen. In het primaire
gehoorcentrum komen de impulsen binnen en vindt de bewustwording plaats: je hoort geluid. Door
dit te koppelen aan geheugeninformatie in het secundaire gehoorcentrum, kun je dit geluid
interpreteren. Elk type zintuig heeft een eigen primair en secundair gebied in de schors van de linker-
en rechterhersenhelft. Hoe omvangrijker en complexer de informatiestromen zijn, des te groter de
sensorische centra.
Je tikt mee op het ritme
van de muziek. De
neuronen in je
hersenschors ‘bedenken’
die bewegingen. Dit
begint in de primaire
motorische schors, kleine
gebieden met neuronen
die allemaal een eigen
groep spieren aansturen.
Deze primaire schors is
verbonden met gebieden
in de secundaire motorische schors, welke veel info bevat over hoe spieren hun bewegingen
gecoördineerd kunnen uitvoeren. De motorische schors van de linkerhersenhelft bestuurt de rechter
helft van het lichaam en andersom. Lichaamsdelen die nauwkeurige bewegingen moeten uitvoeren
(tong/hand) nemen een groot deel van de primaire schors in.
, Thalamus
Alle informatie uit je zintuigen, behalve geur, gaat die de thalamus naar je hersenschors. Dit
hersendeel selecteert welke impulsen naar welke gebieden gaan, de thalamus speelt hier een
sleutelrol bij.
Alcohol stimuleert de vorming van dopamine, een stof die boodschappen van neuronen doorgeeft.
Hierdoor ontspant je gevoel als je alcohol drinkt. Daarnaast maakt het je ook slaperig, dit komt door
GABA (een neurotransmitter) door de alcohol langer aan zenuwcel remmende receptoren gebonden
blijft. Door GABA functioneert de thalamus minder goed, daardoor weet je na te veel drinken niet
meer wat je gedaan hebt.
Hypothalamus
De hypothalamus is betrokken bij de homeostase, zo stuurt deze o.a. de hypofyse aan. Deze stuurt
vervolgens hormoonklieren aan die hormonen afgeven, die bijvoorbeeld stofwisseling en de pH van
je bloed regelen. De hypothalamus bevat ook een thermostaat voor het regelen van je
lichaamstemperatuur en je biologische klok, deze regelt je dag- en nachtritme. Voordat je in slaap
valt, dalen je lichaamstemperatuur en je bloeddruk. Hierdoor verslappen je spieren en neemt de
hersenactiviteit af.
Kleine hersenen
De kleine hersenen spelen vooral een rol in het coördineren van bewegingen. De coördinatie vindt
plaats in een nauwe samenwerking met de grote hersenen, hersenstam en ruggenmerg. Zijn je kleine
hersenen defect, dan beweeg je als iemand die veel alcohol op heeft.
Hersenstam
De hersenstam bestaat uit de middenhersenen, de pons en het verlengde merg. De
middenhersenen spelen onder andere een rol bij reflexen m.b.t. zien en horen. De pons verbindt de
grote en kleine hersenen en is een tussenstation tussen het evenwichtszintuig (in middenoor) en de
kleine hersenen. Het verlengde merg is het overgangsgebied van hersenen naar ruggenmerg. Hier
kruisen de zenuwbanen, waardoor de linkerhersenhelft informatie krijgt uit de rechterlichaamshelft
en ook daar de spieren aanstuurt. Het verlengde merg bevat regelcentra voor ademhaling, hartslag,
slikken, hoesten, slapen en andere vitale functies.
Uit de hersenen komen 12 paar hersenzenuwen. Op de zwervende zenuw na bevinden deze zich
allemaal binnen gebied van het hoofd of de hals. De zwervende zenuw maakt o.a. contact met hart
en long.
Ruggenmerg
De hersenstam gaat over in het
ruggenmerg, dat de hersenen
met het perifere zenuwstelsel
verbindt. Uit het ruggenmerg
ontspringen 31 paar
ruggenmergszenuwen die
verbinding maken met de
organen in je romp en je
ledematen. Vlak bij het
ruggenmerg vertakt de zenuw in
2 delen.
