Hoofdstuk 14 – Waarnemen
14.1 – Zintuigcellen
Evenwichtszintuig
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke
prikkel, de adequate prikkel. In je evenwichtszintuigen gaat het om
zintuigcellen die reageren op beweging. Je 2 evenwichtszintuigen zitten
in je oren en registreren hoofdbewegingen. Beide bestaan uit een centraal
deel, het vestibulum en 3 halfcirkelvormige kanalen (staan loodrecht op
elkaar). Het vestibulum en deze 3 kanalen zijn gevuld met een
vloeistof: endolymfe. De maculae (zit in vestibulum) zijn 2 kleine
zintguigorgaantjes die informatie geven over de stand van je hoofd
t.o.v. de zwaartekracht en over rechtlijnige versnelling. De
haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën
(zintuigharen) in een geleilaag met daar
bovenop een laag kalksteen. Deze
kalksteentjes zorgen dat de macula gevoelig is voor zwaartekracht en
geeft de geleilaag een zekere traagheid, wat je merkt bij starten
(versnellen) en stoppen (vertragen). De ciliën buigen daarbij in een
richting, wat de haarcellen doorgeven aan de hersenen. Maculae
reageren alleen op verandering in snelheid.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd, komt uit de 3
halfcirkelvormige kanalen. Ze kunnen 3 richtingen registreren: ja-knikken (bovenkanaal), nou-ja
schudden (achterkanaal) en nee schudden (zijkanaal). Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel met
daarin haarcellen met lange ciliën, deze steken in de cupula (geleiachtige massa) en kunnen vrij
bewegen in de endolymfe. Bij elke draaiing bewegen de kanalen mee, maar het endolymfe niet
direct. Aan het begin en einde van een draaiing bewegen de cupulae door de trage endolymfe t.o.v.
de wand van de kanalen. De ciliën buigen en de haarcellen sturen impulsen naar het
evenwichtscentrum in de
hersenstam.
Zintuigcellen
, Zintuigcellen zijn receptorcellen, waarmee je informatie kunt verzamelen. Verschillende zintuigen
hebben verschillende receptorcellen:
Mechanoreceptoren (zintuigcellen in cupulae en maculae (evenwichtsorganen)): gevoelig
voor mechanische prikkeling, het buigen van de ciliën.
Thermoreceptoren (huid): reageren op temperatuurveranderingen
Chemoreceptoren (neus): reageren op bepaalde stoffen
Fotoreceptoren (oog): reageren op licht.
Receptorcellen hebben over hun membraan een rustpotentiaal. Een adequate prikkel leidt in de cel
tot een verandering van de membraanpotentiaal. Door het openen/dichtgaan van ionpoorten. Bij
mechanoreceptoren gebeurt dit onder invloed van vormverandering van het celmembraan, bij
thermoreceptoren is een warmtegevoelig eiwit de oorzaak.
Chemo- en fotoreceptoren doen het anders. Hierbij spelen een signaalcascade en secundaire
boodschapper een rol. De laatste bindt aan doelwitmoleculen op de ionpoorten, die daardoor open
of dicht gaan. Is de prikkeldrempel (drempelwaarde) bereikt, dan vindt een volledige depolarisatie
plaats. De Ca2+-poorten gaan open, dus de Ca 2+-ionen stromen naar binnen en de receptorcellen
lozen een exciterende neurotransmitter in een synaps met een sensorisch neuron. De hoeveelheid
neurotransmitter bepaald de impulsfrequentie die ontstaat in het sensorische neuron. De frequentie
geeft info over de sterkte van de prikkel, een sterkere prikkel heeft vaak een hogere
impulsfrequentie.
Pijnreceptoren zijn
geen
zintuigcellen, maar zenuwceluiteinden die reageren op prikkels die schade kunnen geven. De
prikkeldrempel van pijnreceptoren ligt veel hoger dan die van zintuigcellen. Zij geven info via het
ruggenmerg door aan pijncentra in de grote hersenen.
Constante prikkels
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel verhoogd worden.
De receptorcel reageert dan minder op de adequate prikkel, dit is gewenning ofwel adaptie.
In de meeste zintuigcellen treedt dit op, maar bij de 1 eerder dan bij de ander. Pijnzintuigjes
vertonen helemaal geen adaptie.
Evenwicht bewaren
Je staat niet gewoon recht op, je zwaait eigenlijk een beetje heen en weer met je lichaam. De
maculae registreren dit en geven dit door aan het evenwichtscentrum in de hersenstam. In
combinatie met info uit ogen, gewrichten, pezen, spieren en huid kan het centrum hierdoor je
evenwicht regelen. Ook de kleine hersenen doen mee en koppelen de info naar diverse spieren,
zodat die op tijd kunnen bijsturen.
14.1 – Zintuigcellen
Evenwichtszintuig
Zintuigcellen zijn gespecialiseerde cellen die reageren op een specifieke
prikkel, de adequate prikkel. In je evenwichtszintuigen gaat het om
zintuigcellen die reageren op beweging. Je 2 evenwichtszintuigen zitten
in je oren en registreren hoofdbewegingen. Beide bestaan uit een centraal
deel, het vestibulum en 3 halfcirkelvormige kanalen (staan loodrecht op
elkaar). Het vestibulum en deze 3 kanalen zijn gevuld met een
vloeistof: endolymfe. De maculae (zit in vestibulum) zijn 2 kleine
zintguigorgaantjes die informatie geven over de stand van je hoofd
t.o.v. de zwaartekracht en over rechtlijnige versnelling. De
haarcellen (zintuigcellen) in een macula steken met lange ciliën
(zintuigharen) in een geleilaag met daar
bovenop een laag kalksteen. Deze
kalksteentjes zorgen dat de macula gevoelig is voor zwaartekracht en
geeft de geleilaag een zekere traagheid, wat je merkt bij starten
(versnellen) en stoppen (vertragen). De ciliën buigen daarbij in een
richting, wat de haarcellen doorgeven aan de hersenen. Maculae
reageren alleen op verandering in snelheid.
Informatie over draaibewegingen van je hoofd, komt uit de 3
halfcirkelvormige kanalen. Ze kunnen 3 richtingen registreren: ja-knikken (bovenkanaal), nou-ja
schudden (achterkanaal) en nee schudden (zijkanaal). Elk kanaal heeft aan de basis een knobbel met
daarin haarcellen met lange ciliën, deze steken in de cupula (geleiachtige massa) en kunnen vrij
bewegen in de endolymfe. Bij elke draaiing bewegen de kanalen mee, maar het endolymfe niet
direct. Aan het begin en einde van een draaiing bewegen de cupulae door de trage endolymfe t.o.v.
de wand van de kanalen. De ciliën buigen en de haarcellen sturen impulsen naar het
evenwichtscentrum in de
hersenstam.
Zintuigcellen
, Zintuigcellen zijn receptorcellen, waarmee je informatie kunt verzamelen. Verschillende zintuigen
hebben verschillende receptorcellen:
Mechanoreceptoren (zintuigcellen in cupulae en maculae (evenwichtsorganen)): gevoelig
voor mechanische prikkeling, het buigen van de ciliën.
Thermoreceptoren (huid): reageren op temperatuurveranderingen
Chemoreceptoren (neus): reageren op bepaalde stoffen
Fotoreceptoren (oog): reageren op licht.
Receptorcellen hebben over hun membraan een rustpotentiaal. Een adequate prikkel leidt in de cel
tot een verandering van de membraanpotentiaal. Door het openen/dichtgaan van ionpoorten. Bij
mechanoreceptoren gebeurt dit onder invloed van vormverandering van het celmembraan, bij
thermoreceptoren is een warmtegevoelig eiwit de oorzaak.
Chemo- en fotoreceptoren doen het anders. Hierbij spelen een signaalcascade en secundaire
boodschapper een rol. De laatste bindt aan doelwitmoleculen op de ionpoorten, die daardoor open
of dicht gaan. Is de prikkeldrempel (drempelwaarde) bereikt, dan vindt een volledige depolarisatie
plaats. De Ca2+-poorten gaan open, dus de Ca 2+-ionen stromen naar binnen en de receptorcellen
lozen een exciterende neurotransmitter in een synaps met een sensorisch neuron. De hoeveelheid
neurotransmitter bepaald de impulsfrequentie die ontstaat in het sensorische neuron. De frequentie
geeft info over de sterkte van de prikkel, een sterkere prikkel heeft vaak een hogere
impulsfrequentie.
Pijnreceptoren zijn
geen
zintuigcellen, maar zenuwceluiteinden die reageren op prikkels die schade kunnen geven. De
prikkeldrempel van pijnreceptoren ligt veel hoger dan die van zintuigcellen. Zij geven info via het
ruggenmerg door aan pijncentra in de grote hersenen.
Constante prikkels
Door een langdurige constante prikkel kan de prikkeldrempel van een receptorcel verhoogd worden.
De receptorcel reageert dan minder op de adequate prikkel, dit is gewenning ofwel adaptie.
In de meeste zintuigcellen treedt dit op, maar bij de 1 eerder dan bij de ander. Pijnzintuigjes
vertonen helemaal geen adaptie.
Evenwicht bewaren
Je staat niet gewoon recht op, je zwaait eigenlijk een beetje heen en weer met je lichaam. De
maculae registreren dit en geven dit door aan het evenwichtscentrum in de hersenstam. In
combinatie met info uit ogen, gewrichten, pezen, spieren en huid kan het centrum hierdoor je
evenwicht regelen. Ook de kleine hersenen doen mee en koppelen de info naar diverse spieren,
zodat die op tijd kunnen bijsturen.
