KA – de opkomst van handel en ambacht die de basis legden voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving
Leerdoelen
Op welke wijze de ontginningen zorgden voor sociaaleconomische veranderingen
Ontginningen hadden grote maatschappelijke gevolgen. De bevolking op de domeinen gaat groeien,
dus het drieslagstelsel gaat inwerking. Hiervoor is meer landbouwgrond nodig en de domein heer
stimuleert dan ook ontginningen. Horigen krijgen hierbij vrijheid als beloning. Een domein heer had
namelijk verplichtingen naar zijn horigen toe: bescherming. Hieronder valt onderdak en voedsel, ook
in onzekere tijden. Met de groeiende bevolking, kan hij zijn horigen niet alsmaar hiervan voorzien
dus krijgen ze in ruil voor ontginningen vrijheid. Ze mogen vaak wel blijven wonen op de ontgonnen
gebieden en zo ontstaan dorpen buiten de domeinen die langzaam uitgroeien tot steden. Het
ontstaan van steden leidde tot economische, sociale en politieke gevolgen.
Economisch: toename handel & geldeconomie ipv autarkie
Sociaal: langzame afbouw horigheid & 3e stand bestaat niet meer uit 1 groep maar uit zowel
boeren als burgers
Politiek: particularisme & centralisatie (4.5) (de steden gaan zichzelf besturen waardoor de
heer de grip verliest, maar door het afbreken van het leenstelsel probeert hij juist weer
meer macht naar zich toe te trekken)
Waarom de ontginningen gesteund werden door de landheren/koningen
Ontginningen hadden grote maatschappelijke gevolgen. De bevolking op de domeinen gaat groeien,
dus het drieslagstelsel gaat inwerking. Hiervoor is meer landbouwgrond nodig en de domein heer
stimuleert dan ook ontginningen. Horigen krijgen hierbij vrijheid als beloning. Een domein heer had
namelijk verplichtingen naar zijn horigen toe: bescherming. Hieronder valt onderdak en voedsel, ook
in onzekere tijden. Met de groeiende bevolking, kan hij zijn horigen niet alsmaar hiervan voorzien
dus krijgen ze in ruil voor ontginningen vrijheid.
Kenmerken van de middeleeuwse stad
Een middeleeuwse stad kan pas een stad genoemd worden als het het recht heeft om zichzelf te
besturen en zichzelf te verdedigen. Vaak: het recht om een stadsmuur/stadskeur te bouwen)
Welke steden deel uitmaakten van de Hanze
De steden die deel uitmaakten van de Hanze lagen vooral aan de kustlijn. In Nederland waren dit
bijvoorbeeld Zwolle, Groningen en Amsterdam. Het is gesticht in Duitsland in Lübeck. De oprichting
van de Hanze was eigenlijk het begin van de internationale handel.
(Hamburg, Lübeck, Oostzeegebied, Noordzee, steden aan de IJssel, de Rijn en de Maas Lübeck,
Hamburg, Brunswijk, Keulen, Dortmund, Brugge, Kopenhagen, Bergen (Noorwegen), Danzig, Riga,
Reval (nu Tallinn), Kampen, Zwolle, Hasselt, Groningen, Deventer, en de Gelderse steden Zutphen,
Tiel, Harderwijk, Nijmegen, Arnhem, Doesburg, Hattem, Amsterdam en Zierikzee)
De rol van de Hanze en de handel van verre in de economische ontwikkeling van West-Europa
De oprichting van de Hanze en de handel van Verre was eigenlijk het begin van de internationale
handel. Voorheen was er vooral sprake van ruilhandel, maar nu werden juist de geldmiddelen meer
waard. De geldeconomie kwam dus op gang. Dus door de toename van de handel, kwam de
geldeconomie op gang.
, Begrippen, jaartallen en personen
Handel: het ruilen van producten voor andere producten of voor geld
Ambacht: beroep waarbij een handwerker met gereedschap eindproducten maakt
Hanze: samenwerkingsverband in de Middeleeuwen van Noord-Europese steden om elkaar
te ondersteunen bij de handel
Jaarmarkt: markt in Noord-Frankrijk waar handelaren bij elkaar kamen om handel te drijven
Ontginningen: het geschikt maken van land voor het verbouwen van nuttige planten
Gilden: samenwerkingsverbanden van ambachtslieden met hetzelfde beroep in een stad
Handel van verre: handel tussen landen over de hele wereld