Maatschappijleer samenvatting hoofdstuk 3
Kathy Yang V4d
Hoofdstuk 3.1 – de overheid of mensen zelf?
o Verzorgingsstaat => samenleving waarin de overheid zich garant stelt voor noodzakelijke
geachte voorzieningen. Die voorzieningen zijn materieel of immaterieel
Bv: collectieve belangen, spreiding van risico’s, solidariteit
o 3 reguleringsmechanismen (welfare triangle) =>
1. Overheid => overheid kan zorg/ diensten financieren door burgers belastingen en
premies te laten betalen
- Sociaaldemocraten
▪ Kernwaarde => gelijkheid
▪ Prioriteit => opkomen voor zwakkeren
- Voordelen: gelijkheid + bereikbaarheid
- Nadelen: geen keuzevrijheid, iedereen betaalt
2. Markt => individuele burgers kunnen zelf zorg/ diensten op maat inkopen via
marktwerking (vraag+ aanbod) Overheid
Markt
- Liberalen
Welfare
▪ Kernwaarde => (keuze)vrijheid triangle
▪ Prioriteit => concurrentie, innovatie
- Voordelen: keuzevrijheid, innovatie/ kwaliteit
- Nadelen: minder gelijkheid en toegankelijkheid (duur)
Particulier
3. Particulier Initiatief => zorg/ diensten kunnen ook via particulier initiatiefInitiatief
lopen
(mantelzorg (= zorg door familieleden, buren & vrienden) en vrijwilligers)
- Christendemocraten
▪ Kernwaarde => naastenliefde
▪ Prioriteit => gezin als hoeksteen
- Voordelen: naastenliefde, sociale cohesie en persoonlijk versterkte bindingen
- Nadelen: weinig netwerk = weinig steun, past niet bij individualisme, onbereikbaar
o Combinaties van de 3 mechanismen komt ook voor => ouders met jonge kinderen
bijvoorbeeld => kinderopvang, opa en oma’s etc.
Hoofdstuk 3.2 – verzorgingsstaat: betutteling of noodzaak?
o Nachtwakersstaat =>
1e helft 19e eeuw (tot ± 1850) =>
- Rol van de overheid beperkt =>
▪ Handhaven openbare orde en veiligheid
▪ Mogelijk maken van economische activiteiten
- Economie via vrije markt; weinig arbeidsrechten en slechte
arbeidsomstandigheden (industriële revolutie)
- Zorg vanuit particulier initiatief
- Tweede helft 19e eeuw eerste sociale wetgeving
o Kinderwetje van Van Houten (1874) => wet die kinderarbeid verbood van kinderen tot 12
jaar in fabrieken
o Actieve overheidsbemoeienis doordat maatschappelijke ontwikkelingen ‘dwingen’ de
overheid min of meer actiever te worden
Industrialisering, arbeider als nieuwe middenklasse, toenemende ongelijkheid
, o Theorie van Abram de Swaan =>
Interdependentie => onderlinge afhankelijkheid tussen mensen
Hoe meer bindingen, hoe meer sociale cohesie =>
- Economische binding => hoe meer handel en arbeids(ver)deling, hoe groter
de interdependentie in de maatschappij
Externe effecten => (negatieve) gevolgen van problemen voor anderen dan direct
betrokkene
Dilemma van collectieve actie => individuele keuzes leiden tot collectief ongewenste
gevolgen (freeriders = profiteren van collectieve oplossingen, zonder daar zelf aan
mee te werken)
Toename overheidsbemoeienis => niet vanuit altruïsme (zonder eigenbelang) of
solidariteit met zwakkeren, maar juist in dienst van eigen belang van de beter
bedeelden
Conclusie => voorkomen dat individuele schakels (langdurig) uitvallen is belangrijk
voor de hele keten, overheid moet dilemma doorbreken!
o Andere theorie over overheidsbemoeienis gaat in op rol van arbeidersbeweging =>
Eind van 19e eeuw veel sociale verschillen => arbeiders waren onbeschaafd, niet
lezen & schrijven, grof taalgebruik, ‘barbaarse’ tijdsbestedingen, veel drinken
Fabriekseigenaren dragen bij aan beschavingsoffensief => ‘goed’ gedrag afdwingen
met fabrieksreglementen, loonsancties en (dreiging) met ontslag
o Verzorgingsstaat heeft 4 functies =>
Verzorgingsfunctie => iedereen moet hulp krijgen als je (tijdelijk) niet (meer) voor
jezelf kunt zorgen of specialist nodig hebt
- Fysieke/ psychische ziekte
- Zorgsysteem van huisartsen, ziekenhuizen, apothekers, kraamhulp, etc
- Recht op zorg, ondanks bv. Eigen onvoorzichtigheid of niet goed voor jezelf
zorgen. Eigen risico/ verplichte zorgverzekering
- Iedereen verzekerd van minimuminkomen, ook als tijdelijk zelf niet in kunt
voorzien
▪ Bij verlies van werk door bv. Ziekte, ontslag, ouderdom
▪ Huurtoeslag, zorg toeslag, etc. bij laag inkomen
▪ Bv: AOW, Wajonguitkering, WW, WIA, etc.
- Iedereen betaalt inkomensbelasting & premies aan overheid om stelsel te
financieren
- Manier om te onderzoeken => kijken naar levensverwachting
Verzekeringsfunctie => iedereen is verzekerd van een minimuminkomen, ook als je
er tijdelijk zelf niet in kunt voorzien
- Bij verlies van werk door bv. ziekte, ontslag, ouderdom
- Huurtoeslag, zorgtoeslag etc. bij laag inkomen
- Bv. AOW, Wajonguitkering, WW, WIA, etc.
- Manier om te onderzoeken => kijken hoeveel mensen in armoede leven
Verheffingsfunctie => iedereen moet de kans hebben om zijn talenten te ontplooien
en zicht te ontwikkelen.
- Arbeidsaspect =>
▪ Goed onderwijs vergroot kansen op arbeidsmarkt
▪ Onderwijs moet meebewegen met behoeften in maatschappij
- Cultureel aspect =>
▪ Kennis opdoen van maatschappij, N&W
▪ Subsidiëren van bibliotheken, musea, theater, zwembaden
- Manier om te onderzoeken => aantal mensen met diploma
