Inleiding
Gerechtelijk recht
Beginselen van procesrecht of rechterlijke geschillenbeslechting
Materieel voorwerp
Procesrecht of gerechtelijk recht (droit judiciaire)
Regels a.d.h.w. betwistingen over toepassing van objectieve recht worden beslecht
Procesrecht regelt rechterlijke handhaving van rechtsstaat
Formeel recht
Geheel van rechtsregels die handhaving van materieel recht verzekeren & waarmee
doorgaans formaliteit, procedures of andere plichtplegingen worden bepaald
Publiekrecht
Organisatie, bevoegdheid & werking van rechterlijke instanties
Verschillende subrechtstakken (P 11 !)
Gerechtelijke privaatrecht (droit judiciaire privé) of burgerlijk procesrecht (droit judiciaire
civil)
Burgerlijke rechtsvordering : gerechtelijk gemeenrecht
Burgerlijke zaken s.l.
Materieel recht : recht met toepassing waarvan geschil ten grond moet worden beslecht,
behoort tot privaatrecht
Strafprocesrecht of strafvordering (procédure pénale)
Formeel strafrecht
Administratief procesrecht, bestuursprocesrecht of geschillen van bestuur (contentieux
administratif) & formele wetgeving (contentieux constitutionnel)
Gerechtelijk publiekrecht of publiek procesrecht
Formeel voorwerp
Proces & procesrecht = hulpfunctie
Rechtsstaat of objectieve recht (helpen) handhaven of subjectieve rechten beschermen die
bij objectieve recht zijn toegekend of erkend
Behoorlijke rechtsbedeling = formeel voorwerp van studie
Elementair formalisme : spelregels
“Reasonable justice withing reasonable delays at a reasonable cost”
Rechter & proces moeten bereikbaar, beschikbaar, begrijpbaar, bruikbaar &
betaalbaar zijn
Procesrecht = noodzakelijk compromis tussen ideaal & doelmatigheid
Externe kwaliteiten : tijdsduur & kostprijs
Kwaliteit van procesrecht is maatstaf van kwaliteit van rechtsstaat
Formeel recht in algemeen & procesrecht in bijzonder zijn slechts hulpmiddelen van
materieel recht, om rechtszoekende zo precies, zo snel & zo goedkoop mogelijk aan zijn
recht te helpen
,Jurisdictionele rechtshandeling
Materiële begripsomschrijving
Jurisdictionele rechtshandeling (acte juridictionnel)
Beslissing waarbij rechtsgeschil wordt beslecht
Montesquieu : trias politica
Rechterlijke macht : beslechten van geschillen
Rechter neemt kennis van geschil
Geschil = tegenstrijdige aanspraken, in beginsel van rechtssubjecten
Onderscheid met oneigenlijke of willige rechtspraak
Beschikkingsbeginsel
Rechter neemt niet ambtshalve, proprio motu, kennis van geschil
Partijen bepalen grenzen van geschil
Geen uitspraak ultra petita : niet meer toekennen dan gevorderd
Verbod van rechtsweigering (Art 5 GerW)
Eenmaal geldig gevat, is rechter verplicht te beslissen
Universeel beginsel eigen aan elke rechtsstaat
Corollarium van verbod van eigenrichting
Rechtsgeschil
Rechtsgeschillen = geschillen over toepassing van (objectieve) recht of over subjectieve rechten
Over overeenstemming met objectieve recht van doen of laten
Cumulatief of subsidiair mogelijk
Rechters zijn bewakers van rechtsstaat
Aanvankelijk hebben rechtsgeschillen doorgaans betrekking op materieel recht, maar
procesrechtelijke geschillen over geding kunnen worden toegevoegd
Errores in iudicando ↔ errores in procedendo
Rechter “spreekt recht”
Volgens Montesquieu is rechter “la bouche de la loi”
Rechter schept geen recht, maar maakt duidelijk wat precieze draagwijdte is
Rechter moet uitmaken wat abstracte rechtsregels in concreet geval zegt
Rechter zorgt voor handhaving van rechtsstaat
Verbod van rechterlijke “opportuniteits-, beleids-, of doelmatigheidscontrole”
Binnen grenzen van discretionaire (appreciatie)bevoegdheid is elke handeling even
rechtsmatig, & zijn partijen soeverein
Marginale toetsing : alleen respect voor grenzen wordt door rechter gecontroleerd
T.a.v. (administratieve) overheid is verbod van opportuniteitscontrole aspect van scheiding
der machten
Door enorme discretionaire bevoegdheid is het onvermijdelijk dat invulling vaak beïnvloed
wordt door opportuniteitscontrole op partijen (billijkheidsoordeel), zodat grens tussen
marginale & integrale opportuniteitstoetsing vaag is
Verbod om “bij wege van algemene & als regel geldende beschikking uitspraak te doen” (Art 6
GerW & 237 SW)
Aspect van scheiding der machten
Beslissing is specifiek & strekt zich niet uit tot ander dan behandelde geval
Rechtspraak is uitsluitend een gezaghebbende bron van recht
Betekent niet dat rechter geen precedenten mag volgen
, Vaste rechtspraak is zéér gezaghebbende bron van recht
Enorme discretionaire bevoegdheid van rechter, op grond waarvan hij zelfs beleid kan
voeren, met waarden- &/of belangenafweging
Rechter “beslecht” geschil
Gezag van rechterlijk gewijsde
Gezag van rechterlijk gewijsde (l’autorité de la chose jugée)
Gezagshalve beëindigen van rechtsgeschil
GWH leidt beëindigen van geschil af uit rechtszekerheidsbeginsel
Bijzonder gezag van jurisdictionele rechtshandeling
Doelstellingen van procesrecht
Middel tot verwezenlijking van materiële recht
Wat er uitkomt aan einde van proces geldt als waarheid
Ne bis in idem / kracht van gewijsde : in beginsel niet 2X procederen over hetzelfde geschil
In beginsel wel steeds mogelijkheid van hoger beroep
Elke (contentieuze) rechterlijke beslissing heeft gezag van gewijsde, op voorwaarde dat zij niet
(inhoudelijk) tegenstrijdig is
Gezag van gewijsde blijft bestaan zolang beslissing niet ongedaan is gemaakt (Art 26 GerW)
Zolang er rechtsmiddelen openstaan, blijft gezag van gewijsde voorwaardelijk
Negatief aspect van rechterlijk gewijsde
Partijen kunnen niet op rechterlijke beslissing terugkomen door vordering opnieuw in te stellen
(Art 26 GerW)
Exceptie van gewijsde (Art 27 GerW)
In elke stand van geding
Alleen door partijen & alleen door feitenrechter, want raakt openbare orde niet
Gezag van gewijsde is dus relatief
Machtsoverschrijding (exces de pouvoir) (Art 19 GerW)
Rechter die terugkomt op eigen beslissing heeft rechtsmacht uitgeput
Rechtsmacht van rechter raakt openbare orde wel, dus wel ambtshalve inroepen
Uitzondering : vorderingen tot uitlegging of verbetering van rechterlijke beslissingen (Art
793 GerW)
Toepassingsvoorwaarden (Art 23 GerW)
Gevorderde zaak dient dezelfde te zijn
Vordering moet berusten op dezelfde oorzaak, ongeacht ingeroepen rechtsgrond
Vordering moet bestaan tussen dezelfde partijen in dezelfde hoedanigheid
Negatief aspect van gezag van gewijsde geldt niet t.o.v. derden
Positief aspect van rechterlijk gewijsde
Rechterlijke beslissing heeft bijzondere bewijswaarde : vermoeden van rechtmatigheid
Gelijk krijgen is belangrijker dan gelijk hebben
Verhouding met derden
Positief aspect van gezag van gewijsde geldt wel t.o.v. derden
Inhoud van rechterlijke beslissing heeft bewijswaarde jegens derden
Buitengewoon rechtsmiddel : derdenverzet
T.a.v. derden heeft rechterlijke beslissing slechts waarde van weerlegbaar vermoeden
Gezag van gewijsde ↔ kracht van gewijsde (Art 24 & 28 GerW)
Rechterlijke beslissing treedt in kracht van gewijsde wanneer deze niet meer vatbaar is voor
verzet of hoger beroep
, Vonnis is nooit definitief onweerlegbaar, dus kracht van gewijsde levert geen wettelijk
vermoeden op (Art 8.7 BW)
Uit gezag van gewijsde vloeit ook uitvoerbaarheid of authentieke kracht van vonnis voort
Gezag van gewijsde : wezenskenmerk of uitvloeisel ?
Beslechting of beëindiging van geschil (negatief aspect van gezag van gewijsde) behoort tot
essentie van jurisdictionele rechtshandeling
Gezag van rechterlijk gewijsde in positief aspect (bewijswaarde) is daarvan gevolg
Organieke & formele begripsomschrijvingen ?
Definitie van jurisdictionele rechtshandeling wordt uitgebreid met beginselen van behoorlijke
rechtsbedeling
Onbehoorlijke rechtspraak is ook rechtspraak, op straffe van kringredenering
Rechterlijke instantie : formele of organieke eisen die aan rechterlijke instanties worden gesteld
Formele kenmerken zijn gevolg van materiële wezenskenmerken
Formele of organieke criteria
Onderscheid met andere publiekrechtelijke rechtshandelingen
Rechtspraak ↔ wetgeving
Rechtspraak : specifiek voor 1 geval
Wetgeving : door overheid uitgevaardigde rechtsregels die algemeen verbindend zijn,
toepasselijk op onbepaald aantal gevallen
Onderscheid met individuele administratieve rechtshandelingen : moeilijk
Rechters verrichten ook bestuurshandelingen (oneigenlijke rechtspraak), bestuurlijke
overheden laten zich ook in met geschillen (administratieve rechtsbescherming a posteriori),
administratieve rechtscolleges doen aan rechtspraak
Rechtspraak = beslechten van rechtsgeschil
Indien geen geschil of geen rechtsgeschil → administratieve rechtshandeling
Alleen wanneer rechtsgeschil werkelijk wordt beëindigd & geen overheid daar nog kan
op terugkomen → jurisdictionele rechtshandeling
Jurisdictionele aard ? 3 Deelvragen
Geschil ?
Zonder geschil geen rechtspraak, maar administratie
Rechtsgeschil ?
Bestuur behartigt algemeen belang, rechter beschermt subjectieve rechten
Opportuniteits- of beleidsgeschil is geen rechtsgeschil
Beroep tot nietigverklaring bij RvS omvat alleen rechtmatigheidscontrole
Beslissing kan jurisdictioneel of administratief zijn
Geschil op definitieve wijze beëindigd ?
Aanwezigheid van (negatief aspect van) gezag van gewijsde, positief aspect is gevolg
In principe gemakkelijk wanneer wetgever expliciet “gezag van gewijsde” toekent
Onderscheid tussen jurisdictionele rechtshandelingen (rechtspraak) & administratieve
rechtshandelingen (bestuur) heeft vele rechtsgevolgen
Beginselen van behoorlijke rechtsbedeling ↔ beginselen van behoorlijk bestuur
Gemeen procesrecht (Art 2 GerW)
(On)bevoegdheid van gemeenschappen & gewesten
Prejudiciële vragen
Verbod van rechterlijke opportuniteitscontrole
Persoonlijke aansprakelijkheid van rechter (Art 1140 GerW) of ambtenaren
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller moreenc. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $11.76. You're not tied to anything after your purchase.