SAMENVATTING KINDEREN & CONSULTATIEBUREAU
HBO-Verpleegkunde leerjaar 1
Bij kinderen is het heel belangrijk om vanaf de geboorte de ontwikkelingen en groei van het kindje bij
te houden, sommige ontwikkelingen moet je nauwkeurig in de gaten houden zodat je eventuele
afwijkingen vroegtijdig kunt opsporen.
o 1.5 t/m 1.5.5 – de groei
o 1.6.2 + 1.6.3 – voeding peuter en kleuter + schoolkind
o 1.8 – algemene ontwikkelingsgebieden
o 3.1 – typering van de leeftijdsfase (zuigelingenfase)
o 3.2 t/m 3.2.3 – de groei en ontwikkeling
o 3.5.11 – baby’s die veel huilen
o 4.1 + 4.2.1 + 4.2.3 + 4.2.5 + 4.3.2 + 4.4.3
o 5.1 + 5.2.4 + 5.2.5 + 5.2.6 + 5.3 + 5.5 (inleiding) + 5.5.1
o 6.1 + 6.1.1 – typering van de leeftijdsfase (adolescentiefase 12-19 jaar)
o 6.2 + 6.2.1 + 6.2.3 – de groei en ontwikkeling
o 6.3 + 6.3.1 + 6.3.2 – de omgeving
o 6.4 (de inleiding)
Hoofdstuk 1.5 GROEI
Het is van groot belang om bij kinderen de groei goed bij te houden zodat stel er zijn afwijkingen, ze
deze vroegtijdig kunnen opsporen. De metingen die gedaan worden moeten wel aan bepaalde
voorwaarden voldoen.
1. Ze moeten volgens een bepaalde standaardprocedure verricht worden.
2. Voor de juiste beoordeling dienen er betrouwbare groeidiagrammen gebruikt te worden.
Target height (TH) > de doellengte van een kind wordt in sterke mate bepaald door de genetische
aanleg (de ouders). De doellengte wordt vaak aangeduid met TH.
Bij het meten is het belangrijk dat er zo nauwkeurig gemeten wordt, dit is soms een opgave met
peuters en kleuters die het niet leuk vinden om stil te zitten. Soms is het kind zo onrustig en dan
wordt er besloten om niet te meten.
1.5.1 Meten van de groei
Lengtemeting: lengte en lengtegroei zijn belangrijke indicatoren voor de gezondheidstoestand van
het individu en de populatie. Het doel van de lengtemetingen is het vroegtijdig opsporen van een
afwijkende lengtegroei. De meting wordt weergegeven in een tabel met stipjes en elk stipje wordt
met de vorige meting verbonden en zo ontstaat er een verband.
Meten tot de 18 maanden, met een babymeetplank en het kindje ligt. De ouder moet het kindje zo
goed mogelijk en stil vast houden zodat het kind niet kan bewegen want dan is de meting
onbetrouwbaar.
Let op bij kleine baby’s met het meten. Bij heel jonge kindjes is het soms zo dat de beentjes nog niet
helemaal gestrekt kunnen worden en ga er dan ook nog niet aan zitten te trekken. Dan bestaat de
kans dat je het gaat forceren en dat is in het nadeel van de groei van het kindje.
,1.5.1 Hoofdomtrek: de hoofdomtrek wordt gemeten met een niet-rekbaar meetlint. Het lint wordt
over de achterhoofdsknobbel, boven de oren en blak boven de wenkbrauwen gemeten, zodat de
grootste omtrek van het hoofd gemeten wordt op deze manier. De omtrek wordt in millimeters
gemeten.
Bij sommige baby’s kan het zijn dat de hoofdomtrek in het begin wat groter is, dit kan komen door
een bobbel van vocht op het hoofd van het kindje = caput succedaneum. Dat is een onderhuidse
vochtophoping die kan ontstaan door de druk op het hoofdje tijdens het passeren van het
geboortekanaal.
Als het kindje 1 jaar oud is wordt de hoofdomtrek niet meer gemeten. Dit is omdat dan de grote
fontanel in het midden van de schedel is dichtgegroeid en dan heeft meten geen zin meer.
1.5.2 Gewicht: het meten van het gewicht is ook een belangrijke indicator om bij te houden, net als
de lengtegroei. Bij baby’s wordt er altijd vergeleken met de leeftijd, bij oudere kinderen wordt dit
vergeleken met de lengte.
Vanaf 15 maanden en tot 12,5 kg kan er gebruik gemaakt worden van een opstapweegschaal. De
kinderen mogen het ondergoed aanhouden en moeten met beide voeten op het midden van de
weegschaal gaan staan.
1.5.3 Andere metingen: er zijn nog meer metingen die gedaan kunnen worden zoals het meten van
de dikte van de huidplooi (aan de achterzijde van de bovenarm) en het meten van de
middennbovenarmomtrek. Deze metingen geven een indruk van de voedingstoestand van het kind.
Voor een goede beoordeling van de lengtegroei van een kind moet de lengte van beide (biologische)
ouders bekend zijn. Deze meting hoeft maar 1 keer gedaan te worden en zo wordt de lengtegroei van
je kind vergeleken met de lengte van de ouders.
Je gebruikt de target height (TH) om de te verwachte eindlengte te berekenen. Deze metingen zijn
altijd schattingen en de lengte van je kind kan altijd groter of kleiner zijn dan dat er geschat is.
Jongen > 44,5 cm + (0,376 x lengte vader in cm) + (0,411 x lengte moeder in cm)
Meisje > 47,1 cm + (0,334 x lengte vader in cm) + (0,364 x lengte moeder in cm)
Je gebruikt de 95% target height range (THR) om te weten wat de betreffende eindlengte is.
Jongen > (TH in cm – 11 cm, TH in cm + 11 cm)
Meisje > (TH in cm – 10 cm, TH in cm + 10 cm)
Als de lengte van een kind buiten de THR valt, dan is de kans groot dat er sprake is van een
groeistoornis.
1.5.4 Groeidiagrammen: er zijn verschillende manieren hoe je de groei zo nauwkeurig bij kunt
houden.
Leeftijd 0-15 maanden Leeftijd 0-4 jaar Leeftijd 1-21 jaar
Hoofdomtrek naar leeftijd Hoofdomtrek naar leeftijd Hoofdomtrek naar leeftijd
Lengte naar leeftijd Lengte naar leeftijd Lengte naar leeftijd
Gewicht naar leeftijd Gewicht naar lengte Gewicht naar lengte
Body Mass Index (BMI)
, In elke groeidiagram zijn er bepaalde referentielijnen getekend. Dit waren altijd de percentiellijnen of
de P-lijnen. De middelste lijn was de P50, 50% van de gemeten kinderen zat boven de lijn en 50% van
de gemeten kinderen zat onder de lijn. Ook had je nog de P10 en de P90.
De standaarddeviatie (SD) > een maat van de spreiding.
De standaarddeviatiescore (SDS) > de mate waarin een meetwaarde van een kind afwijkt van
het gemiddelde.
Van de TH kan ook een SDS worden bepaald, de TH-SDS. Dit is een uitgangswaarde en daarbij
is dat de gemiddelde lengte van volwassen mannen 183,8 cm is en de SD 7,1 cm.
TH-SDS Jongen > TH Jongen in cm – 183,8 cm / 7,1
TH-SDS Meisje > TH Meisje in cm – 170,7 cm /6,3
In de groeisnelheidscurve wordt niet de werkelijke lengte van het kind vastgesteld, maar er wordt
gekeken in hoeverre het kind is gegroeid in cm ten opzichte van het vorige meetmoment. De
groeisnelheidscurve komt naar voren dat zuigelingen in de zuigelingenperiode de groeisnelheid het
grootst is. Daarna neemt de snelheid af tot de basisschoolleeftijd en vanaf de puberteit zie je weer
een stijging van de snelheid.
1.5.5 Stoornissen in de groei: Door vroegtijdig te verwijzen bij een kleine lengte kan er
onderliggende pathologie tijdig worden opgespoord en kan de juiste interventie worden toegepast.
Er is een ‘Evidence based biometrie’ met als doel na te gaan in hoeverre groeimonitoring voldoet aan
de eisen van een screeningsprogramma.
Bij een leeftijd van 0-3 jaar verwijzen als er sprake is van:
- Een extreem kleine lengte bij een enkele meting (lengte-SDS < -3) en het geboortegewicht is
> 2500 gram.
- Een zeer kleine lengte bij een herhaaldelijke meting (< -2,5 SDS) en het geboortegewicht is
> 2500 gram.
Bij een leeftijd van 3-10 jaar verwijzen we als er sprake is van:
- Een zeer kleine lengte (< -2,5 SDS)
- Een kleine lengte (< -2 SDS) en het kind voldoet aan de volgende punten: het
geboortegewicht en/of geboortelengte-SDS is < -2 voor zwangerschapsduur, als er een
lengtebuiging is van meer dan 1 SDS.
Hoofdstuk 1.6 VOEDING
1.6.2 De voeding van de peuter en de kleuter: in het laatste deel van het eerste levensjaar begint de
aanpassing aan de eetgewoonten van het gezin. Het is van belang dat kinderen in de
leeftijdscategorie 1-4 jaar genoeg voedingsvezels en ijzer binnen krijgen met de voeding die ze
krijgen. Nu het kind wat ouder wordt, is honger niet meer de dominante factor alleen wordt de
smaakbevrediging belangrijker.
Tussen de 1-2 jaar eet het kind minder dan in zijn eerste levensjaar. De eetlust wordt sterk
beïnvloedt door stemmingen (moeheid-boosheid-opgewondenheid).
Tussen de 2-3 jaar eet het kind mee met het gezin. De behoefte aan energie is afhankelijk
van de activiteit van het kind. Het is belangrijk dat het kind gevarieerd eet, zodat de
hoeveelheid koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen toeneemt. Vitamine d
krijgen ze niet binnen met voeding, dit zullen ze via een andere weg moeten innemen.
HBO-Verpleegkunde leerjaar 1
Bij kinderen is het heel belangrijk om vanaf de geboorte de ontwikkelingen en groei van het kindje bij
te houden, sommige ontwikkelingen moet je nauwkeurig in de gaten houden zodat je eventuele
afwijkingen vroegtijdig kunt opsporen.
o 1.5 t/m 1.5.5 – de groei
o 1.6.2 + 1.6.3 – voeding peuter en kleuter + schoolkind
o 1.8 – algemene ontwikkelingsgebieden
o 3.1 – typering van de leeftijdsfase (zuigelingenfase)
o 3.2 t/m 3.2.3 – de groei en ontwikkeling
o 3.5.11 – baby’s die veel huilen
o 4.1 + 4.2.1 + 4.2.3 + 4.2.5 + 4.3.2 + 4.4.3
o 5.1 + 5.2.4 + 5.2.5 + 5.2.6 + 5.3 + 5.5 (inleiding) + 5.5.1
o 6.1 + 6.1.1 – typering van de leeftijdsfase (adolescentiefase 12-19 jaar)
o 6.2 + 6.2.1 + 6.2.3 – de groei en ontwikkeling
o 6.3 + 6.3.1 + 6.3.2 – de omgeving
o 6.4 (de inleiding)
Hoofdstuk 1.5 GROEI
Het is van groot belang om bij kinderen de groei goed bij te houden zodat stel er zijn afwijkingen, ze
deze vroegtijdig kunnen opsporen. De metingen die gedaan worden moeten wel aan bepaalde
voorwaarden voldoen.
1. Ze moeten volgens een bepaalde standaardprocedure verricht worden.
2. Voor de juiste beoordeling dienen er betrouwbare groeidiagrammen gebruikt te worden.
Target height (TH) > de doellengte van een kind wordt in sterke mate bepaald door de genetische
aanleg (de ouders). De doellengte wordt vaak aangeduid met TH.
Bij het meten is het belangrijk dat er zo nauwkeurig gemeten wordt, dit is soms een opgave met
peuters en kleuters die het niet leuk vinden om stil te zitten. Soms is het kind zo onrustig en dan
wordt er besloten om niet te meten.
1.5.1 Meten van de groei
Lengtemeting: lengte en lengtegroei zijn belangrijke indicatoren voor de gezondheidstoestand van
het individu en de populatie. Het doel van de lengtemetingen is het vroegtijdig opsporen van een
afwijkende lengtegroei. De meting wordt weergegeven in een tabel met stipjes en elk stipje wordt
met de vorige meting verbonden en zo ontstaat er een verband.
Meten tot de 18 maanden, met een babymeetplank en het kindje ligt. De ouder moet het kindje zo
goed mogelijk en stil vast houden zodat het kind niet kan bewegen want dan is de meting
onbetrouwbaar.
Let op bij kleine baby’s met het meten. Bij heel jonge kindjes is het soms zo dat de beentjes nog niet
helemaal gestrekt kunnen worden en ga er dan ook nog niet aan zitten te trekken. Dan bestaat de
kans dat je het gaat forceren en dat is in het nadeel van de groei van het kindje.
,1.5.1 Hoofdomtrek: de hoofdomtrek wordt gemeten met een niet-rekbaar meetlint. Het lint wordt
over de achterhoofdsknobbel, boven de oren en blak boven de wenkbrauwen gemeten, zodat de
grootste omtrek van het hoofd gemeten wordt op deze manier. De omtrek wordt in millimeters
gemeten.
Bij sommige baby’s kan het zijn dat de hoofdomtrek in het begin wat groter is, dit kan komen door
een bobbel van vocht op het hoofd van het kindje = caput succedaneum. Dat is een onderhuidse
vochtophoping die kan ontstaan door de druk op het hoofdje tijdens het passeren van het
geboortekanaal.
Als het kindje 1 jaar oud is wordt de hoofdomtrek niet meer gemeten. Dit is omdat dan de grote
fontanel in het midden van de schedel is dichtgegroeid en dan heeft meten geen zin meer.
1.5.2 Gewicht: het meten van het gewicht is ook een belangrijke indicator om bij te houden, net als
de lengtegroei. Bij baby’s wordt er altijd vergeleken met de leeftijd, bij oudere kinderen wordt dit
vergeleken met de lengte.
Vanaf 15 maanden en tot 12,5 kg kan er gebruik gemaakt worden van een opstapweegschaal. De
kinderen mogen het ondergoed aanhouden en moeten met beide voeten op het midden van de
weegschaal gaan staan.
1.5.3 Andere metingen: er zijn nog meer metingen die gedaan kunnen worden zoals het meten van
de dikte van de huidplooi (aan de achterzijde van de bovenarm) en het meten van de
middennbovenarmomtrek. Deze metingen geven een indruk van de voedingstoestand van het kind.
Voor een goede beoordeling van de lengtegroei van een kind moet de lengte van beide (biologische)
ouders bekend zijn. Deze meting hoeft maar 1 keer gedaan te worden en zo wordt de lengtegroei van
je kind vergeleken met de lengte van de ouders.
Je gebruikt de target height (TH) om de te verwachte eindlengte te berekenen. Deze metingen zijn
altijd schattingen en de lengte van je kind kan altijd groter of kleiner zijn dan dat er geschat is.
Jongen > 44,5 cm + (0,376 x lengte vader in cm) + (0,411 x lengte moeder in cm)
Meisje > 47,1 cm + (0,334 x lengte vader in cm) + (0,364 x lengte moeder in cm)
Je gebruikt de 95% target height range (THR) om te weten wat de betreffende eindlengte is.
Jongen > (TH in cm – 11 cm, TH in cm + 11 cm)
Meisje > (TH in cm – 10 cm, TH in cm + 10 cm)
Als de lengte van een kind buiten de THR valt, dan is de kans groot dat er sprake is van een
groeistoornis.
1.5.4 Groeidiagrammen: er zijn verschillende manieren hoe je de groei zo nauwkeurig bij kunt
houden.
Leeftijd 0-15 maanden Leeftijd 0-4 jaar Leeftijd 1-21 jaar
Hoofdomtrek naar leeftijd Hoofdomtrek naar leeftijd Hoofdomtrek naar leeftijd
Lengte naar leeftijd Lengte naar leeftijd Lengte naar leeftijd
Gewicht naar leeftijd Gewicht naar lengte Gewicht naar lengte
Body Mass Index (BMI)
, In elke groeidiagram zijn er bepaalde referentielijnen getekend. Dit waren altijd de percentiellijnen of
de P-lijnen. De middelste lijn was de P50, 50% van de gemeten kinderen zat boven de lijn en 50% van
de gemeten kinderen zat onder de lijn. Ook had je nog de P10 en de P90.
De standaarddeviatie (SD) > een maat van de spreiding.
De standaarddeviatiescore (SDS) > de mate waarin een meetwaarde van een kind afwijkt van
het gemiddelde.
Van de TH kan ook een SDS worden bepaald, de TH-SDS. Dit is een uitgangswaarde en daarbij
is dat de gemiddelde lengte van volwassen mannen 183,8 cm is en de SD 7,1 cm.
TH-SDS Jongen > TH Jongen in cm – 183,8 cm / 7,1
TH-SDS Meisje > TH Meisje in cm – 170,7 cm /6,3
In de groeisnelheidscurve wordt niet de werkelijke lengte van het kind vastgesteld, maar er wordt
gekeken in hoeverre het kind is gegroeid in cm ten opzichte van het vorige meetmoment. De
groeisnelheidscurve komt naar voren dat zuigelingen in de zuigelingenperiode de groeisnelheid het
grootst is. Daarna neemt de snelheid af tot de basisschoolleeftijd en vanaf de puberteit zie je weer
een stijging van de snelheid.
1.5.5 Stoornissen in de groei: Door vroegtijdig te verwijzen bij een kleine lengte kan er
onderliggende pathologie tijdig worden opgespoord en kan de juiste interventie worden toegepast.
Er is een ‘Evidence based biometrie’ met als doel na te gaan in hoeverre groeimonitoring voldoet aan
de eisen van een screeningsprogramma.
Bij een leeftijd van 0-3 jaar verwijzen als er sprake is van:
- Een extreem kleine lengte bij een enkele meting (lengte-SDS < -3) en het geboortegewicht is
> 2500 gram.
- Een zeer kleine lengte bij een herhaaldelijke meting (< -2,5 SDS) en het geboortegewicht is
> 2500 gram.
Bij een leeftijd van 3-10 jaar verwijzen we als er sprake is van:
- Een zeer kleine lengte (< -2,5 SDS)
- Een kleine lengte (< -2 SDS) en het kind voldoet aan de volgende punten: het
geboortegewicht en/of geboortelengte-SDS is < -2 voor zwangerschapsduur, als er een
lengtebuiging is van meer dan 1 SDS.
Hoofdstuk 1.6 VOEDING
1.6.2 De voeding van de peuter en de kleuter: in het laatste deel van het eerste levensjaar begint de
aanpassing aan de eetgewoonten van het gezin. Het is van belang dat kinderen in de
leeftijdscategorie 1-4 jaar genoeg voedingsvezels en ijzer binnen krijgen met de voeding die ze
krijgen. Nu het kind wat ouder wordt, is honger niet meer de dominante factor alleen wordt de
smaakbevrediging belangrijker.
Tussen de 1-2 jaar eet het kind minder dan in zijn eerste levensjaar. De eetlust wordt sterk
beïnvloedt door stemmingen (moeheid-boosheid-opgewondenheid).
Tussen de 2-3 jaar eet het kind mee met het gezin. De behoefte aan energie is afhankelijk
van de activiteit van het kind. Het is belangrijk dat het kind gevarieerd eet, zodat de
hoeveelheid koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen en mineralen toeneemt. Vitamine d
krijgen ze niet binnen met voeding, dit zullen ze via een andere weg moeten innemen.
