3.4 OPVOEDINGSPROBLEMEN IN DE WERKELIJKHEID
PROBLEEM 1. JUST (B)EAT IT!
LITERATUUR
- NJI (2020) – Eetstoornissen.
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
- Cnattinguis, Hultman, Dahl & Sparén (1999) – Very Preterm birth …
- Enten & Golan (2009) – Parenting styles and eating disorder pathology
- Fosco & Frych (2012) – Capturing the family context of emotion regulation:
- Braden, Rhee, Peterson, Rydell, Zucker & Boutelle (2014) – Associations between …
- Morris, Silk, Steinberg, Myers & Robinson (2007) – The role of the family context …
- DeHart, Pelham, Tennen (2004) – What lies beneath: Parenting style and …
- Van Elburg (2008) – Onbegrensde lichtheid; neurobiologie en anorexia nervosa
- Micale, Stemann Larsen, Strandberg-Larsen, Andersen (2015) – Size at birth and …
- Lock, LeGrange, Agra, Moye, Bryson & Jo (2010) – Randomized clinical trial …
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
BIJBEHORENDE CASUS
Karen (14 jaar) is op school flauwgevallen. Nadat 112 is gebeld
en de ambulance is gearriveerd, ontdekt men dat Karen wel
heel mager is en ondertemperatuur heeft. Ze wordt
meegenomen naar het ziekenhuis en ter observatie
opgenomen. Ouders worden thuis gebeld; na meermalen
proberen wordt er opgenomen, is er wat gerommel en lijkt de
hoorn te vallen. Bij het nazoeken van de agenda van Karen
vinden ze niet alleen het 06 nummer van haar vader, maar ook
een heel bijzonder dagelijks schema…
Na inzage in het dossier van Karen in het ziekenhuis blijkt dat ze
prematuur geboren was. Moeder schijnt in die periode met een
alcoholprobleem te hebben gekampt.
Bij het gesprek van de arts met de ouders mist de arts compassie. De vader beschuldigd moeder van
het feit dat ze te veel met zichzelf bezig is en daardoor geen aandacht heeft voor haar dochter. Bij de
vraag van de arts wat de rol van de vader in deze zou zijn, kijkt hij de arts kwaad aan; opvoeden is aan
moeders, hij zorgt voor het inkomen: als iedereen nu eens gewoon naar hem zou luisteren…
, 3.4 OPVOEDINGSPROBLEMEN IN DE WERKELIJKHEID
WAT IS ANOREXIA NERVOSA?
DEFINITIE NJI
Eetstoornissen zijn psychische stoornissen gekenmerkt door verstoord eetgedrag en/of inadequaat
compensatiegedrag (vb. overgeven). Mensen met een eetstoornis hebben een verstoord
lichaamsbeeld. De individuen zijn erg bezig met hun lichaamsgewicht/-vorm en zijn bang om gewicht
aan te komen.
Soorten eetstoornissen zijn anorexia nervosa, boulimia nervosia en eetbuistoornis.
Anorexia nervosa wordt gekenmerkt door gewichtsverlies/ondergewicht en een afwijkend eetpatroon
dat gekenmerkt wordt door ofwel vasten in combinatie met hyperactiviteit of door vasten afgewisseld
met vreetbuiten/braken/laxeren. Dit verstoorde eetpatroon gaat gepaard met de angst om dik te
worden en een vertekend lichaamsbeeld. Anorexia nervosa ontstaat het vaakst bij jongeren tussen de
14-18 jaar. Anorexia heeft zowel psychologische als fysieke gezondheidseffecten.
SYMPTOMEN VAN ANOREXIA EN GEWICHTSVERLIES VERHULST
Vaak ervaren de patiënten en hun familie een tal van klachten, deze zijn vaak toe te schrijven aan het
ondergewicht/snelle gewichtsverlies. Het is belangrijk om deze groepen klachten te onderscheiden,
bij behandeling verdwijnen vaak de klachten van ondergewicht terwijl de klachten van anorexia
aanhouden. Hoe lager het gewicht, des te hardnekkiger de eetstoornis.
Symptomen van anorectische eetstoornis Symptomen van gewichtsverlies
Angst (leidt soms tot purgeren) Somberheid/depressie
Verminderd eten/drinken Concentratieproblemen
Verandering in eetgedrag (vb. kleine happen, Vergeetachtig
traag eettempo, vegetarisme)
Vergelijkend denken Sneller geïrriteerd
Hoofd vol met (di)eetgedachten (erger tijdens of (Door) Slaapproblemen
na het eten).
Verstoorde terugkoppeling: Spaarstand/energiebehoud:
- Lager gevoel van honger - Gevoeliger voor alles wat samenhangt
- Hoger gevoel van vol te zijn met eten
- Onderschatten van (onder)gewicht - Stofwisseling omlaag
- Foppend spiegelbeeld - Hart en bloedvaten: lage pols en
- Geen moeheid hartslag, lage bloeddruk, flauwvallen,
duizelig, bleek, koude handen en
voeten, kouwelijk, stofjes in het bloed
Gewichtsafname: verstoord, hartritmestoornissen
- Te weinig eten - Temperatuur omlaag
- Wel honger - Minder zweten/geen rillen
- Bezig met eten/gewicht, - Haaruitval (donshaar)
- Onderschatten van ernst - Brekende nagels
- Droge, schilferige huid, jeuk
- Trage darmen, obstipatie (=darm
Menstruatie verdwijnt verstopping)
- Snel vol zitten
Controleverlies: glijbaaneffect, versnelling Pijn bij liggen/zitten
Bewegingsonrust: veel bewegen, rusteloosheid Groeistop
, 3.4 OPVOEDINGSPROBLEMEN IN DE WERKELIJKHEID
DSM-V CRITERIA VOOR ANOREXIA NERVOSA (AN) PRINS
1. Restrictie van energie-inname relatief ten opzichte van wat men nodig heeft resulterend in
een significant laag gewicht (=een gewicht lager dan normaal of lager dan wat minimaal
verwacht mag worden), rekening houdend met leeftijd, geslacht, ontwikkelingsfase en fysieke
gezondheid.
2. Een intense angst om in gewicht toe te nemen of dik te worden, of persistent gedrag dat
gewichtstoename belet, terwijl er juist sprake is van een significant laag gewicht.
3. Een verstoring in de manier waarop de patiënt haar/zijn gewicht of lichaamsvormen ervaart,
waarbij er een zeer grote invloed van gewicht en lichaamsvormen is op de zelfevaluatie of een
hardnekkig gebrek aan erkenning van de ernst van het lage gewicht.
Er moet aan alle symptomen voldaan worden.
De ernst van de stoornis wordt getypeerd door de BMI te vermelden.
Twee type anorexia patiënten:
- Beperkend/restrictieve type: dit type vermagert door weinig te eten en veel te bewegen.
- Eetbuiten-purgerende type: dit type beperkt daarnaast zijn voedselinname, maar heeft bij tijd
en wijle eetbuien en purgeert nadien, hieronder valt al het gedrag dat erop gericht is om
voedsel to snel mogelijk uit het lichaam te verwijderen, zoals opwekken van braken/gebruiken
van laxantia.
Atypische soorten anorexia (NAO)
o Partiële anorexia nervose: alle symptomen behalve amenorroe (menstruatie stop).
o Sub-threshold anorexia nervosa: alle symptomen van anorexia, maar ondanks het
gewichtsverlies is het huidige gewicht nog in de normale range.
PREVALENTIE NJI | PRINS | VERHULST
In Nederland krijgen jaarlijks 1.300 jeugdigen anorexia. Geschat is dat 0.3% van alle jonge vrouwen in
Nederland tussen de 15-29 jaar anorexia heeft. Jaarlijks hebben 370/100.000 jonge vrouwen anorexia.
De cijfers voor boulimia lijken hoger te liggen, namelijk op 1 procent of 1.500/100.000 vrouwen.
Hoewel de prevalentie niet stijgend is in de algemene populatie, lijkt het wel toe te nemen onder 15-
19 jarige meisjes (=risicogroep).
- In 1997 toonde onderzoek dat 0.3% van de 13-18-jarigen lijdt aan anorexia nervosa.
- Onderzoek uit 2010 toonde dat 1.4% van de volwassenen tussen de 18-24 jaar ooit te maken
heeft gehad met een eetstoornis, waarvan 0.4% anorexia. In het voorafgaand jaar was de
totale prevalentie 0.8%.
Eetstoornissen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, 90% van de patiënten met anorexia is
vrouwelijk. Anorexia lijkt ook steeds vaker voor te komen op jongere leeftijd. Anorexia komt voor in
alle sociale klassen van de bevolking, er zijn enkele aanwijzingen dat het vaker voorkomt in de hoge
sociale klasse. Daarnaast komen eetstoornissen in zijn algemeen vaker voor in geïndustrialiseerde
landen.
ONTWIKKELING & PROGNOSE PRINS | VERHULST | ELBURG
Eetstoornissen ontwikkelen zich vaak in de adolescentie (14-18), dit heeft te maken met vier factoren:
1) De lichamelijke veranderingen door de pubertijd, waarin kinderen voor de groeispurt vaak
toenemen in gewicht.
PROBLEEM 1. JUST (B)EAT IT!
LITERATUUR
- NJI (2020) – Eetstoornissen.
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
- Cnattinguis, Hultman, Dahl & Sparén (1999) – Very Preterm birth …
- Enten & Golan (2009) – Parenting styles and eating disorder pathology
- Fosco & Frych (2012) – Capturing the family context of emotion regulation:
- Braden, Rhee, Peterson, Rydell, Zucker & Boutelle (2014) – Associations between …
- Morris, Silk, Steinberg, Myers & Robinson (2007) – The role of the family context …
- DeHart, Pelham, Tennen (2004) – What lies beneath: Parenting style and …
- Van Elburg (2008) – Onbegrensde lichtheid; neurobiologie en anorexia nervosa
- Micale, Stemann Larsen, Strandberg-Larsen, Andersen (2015) – Size at birth and …
- Lock, LeGrange, Agra, Moye, Bryson & Jo (2010) – Randomized clinical trial …
- Verhulst et al. (2014) – H14. Eetstoornissen in de late kindertijd en …
- Prins et al. (2014) – H19. Eetproblemen in de adolescentie
BIJBEHORENDE CASUS
Karen (14 jaar) is op school flauwgevallen. Nadat 112 is gebeld
en de ambulance is gearriveerd, ontdekt men dat Karen wel
heel mager is en ondertemperatuur heeft. Ze wordt
meegenomen naar het ziekenhuis en ter observatie
opgenomen. Ouders worden thuis gebeld; na meermalen
proberen wordt er opgenomen, is er wat gerommel en lijkt de
hoorn te vallen. Bij het nazoeken van de agenda van Karen
vinden ze niet alleen het 06 nummer van haar vader, maar ook
een heel bijzonder dagelijks schema…
Na inzage in het dossier van Karen in het ziekenhuis blijkt dat ze
prematuur geboren was. Moeder schijnt in die periode met een
alcoholprobleem te hebben gekampt.
Bij het gesprek van de arts met de ouders mist de arts compassie. De vader beschuldigd moeder van
het feit dat ze te veel met zichzelf bezig is en daardoor geen aandacht heeft voor haar dochter. Bij de
vraag van de arts wat de rol van de vader in deze zou zijn, kijkt hij de arts kwaad aan; opvoeden is aan
moeders, hij zorgt voor het inkomen: als iedereen nu eens gewoon naar hem zou luisteren…
, 3.4 OPVOEDINGSPROBLEMEN IN DE WERKELIJKHEID
WAT IS ANOREXIA NERVOSA?
DEFINITIE NJI
Eetstoornissen zijn psychische stoornissen gekenmerkt door verstoord eetgedrag en/of inadequaat
compensatiegedrag (vb. overgeven). Mensen met een eetstoornis hebben een verstoord
lichaamsbeeld. De individuen zijn erg bezig met hun lichaamsgewicht/-vorm en zijn bang om gewicht
aan te komen.
Soorten eetstoornissen zijn anorexia nervosa, boulimia nervosia en eetbuistoornis.
Anorexia nervosa wordt gekenmerkt door gewichtsverlies/ondergewicht en een afwijkend eetpatroon
dat gekenmerkt wordt door ofwel vasten in combinatie met hyperactiviteit of door vasten afgewisseld
met vreetbuiten/braken/laxeren. Dit verstoorde eetpatroon gaat gepaard met de angst om dik te
worden en een vertekend lichaamsbeeld. Anorexia nervosa ontstaat het vaakst bij jongeren tussen de
14-18 jaar. Anorexia heeft zowel psychologische als fysieke gezondheidseffecten.
SYMPTOMEN VAN ANOREXIA EN GEWICHTSVERLIES VERHULST
Vaak ervaren de patiënten en hun familie een tal van klachten, deze zijn vaak toe te schrijven aan het
ondergewicht/snelle gewichtsverlies. Het is belangrijk om deze groepen klachten te onderscheiden,
bij behandeling verdwijnen vaak de klachten van ondergewicht terwijl de klachten van anorexia
aanhouden. Hoe lager het gewicht, des te hardnekkiger de eetstoornis.
Symptomen van anorectische eetstoornis Symptomen van gewichtsverlies
Angst (leidt soms tot purgeren) Somberheid/depressie
Verminderd eten/drinken Concentratieproblemen
Verandering in eetgedrag (vb. kleine happen, Vergeetachtig
traag eettempo, vegetarisme)
Vergelijkend denken Sneller geïrriteerd
Hoofd vol met (di)eetgedachten (erger tijdens of (Door) Slaapproblemen
na het eten).
Verstoorde terugkoppeling: Spaarstand/energiebehoud:
- Lager gevoel van honger - Gevoeliger voor alles wat samenhangt
- Hoger gevoel van vol te zijn met eten
- Onderschatten van (onder)gewicht - Stofwisseling omlaag
- Foppend spiegelbeeld - Hart en bloedvaten: lage pols en
- Geen moeheid hartslag, lage bloeddruk, flauwvallen,
duizelig, bleek, koude handen en
voeten, kouwelijk, stofjes in het bloed
Gewichtsafname: verstoord, hartritmestoornissen
- Te weinig eten - Temperatuur omlaag
- Wel honger - Minder zweten/geen rillen
- Bezig met eten/gewicht, - Haaruitval (donshaar)
- Onderschatten van ernst - Brekende nagels
- Droge, schilferige huid, jeuk
- Trage darmen, obstipatie (=darm
Menstruatie verdwijnt verstopping)
- Snel vol zitten
Controleverlies: glijbaaneffect, versnelling Pijn bij liggen/zitten
Bewegingsonrust: veel bewegen, rusteloosheid Groeistop
, 3.4 OPVOEDINGSPROBLEMEN IN DE WERKELIJKHEID
DSM-V CRITERIA VOOR ANOREXIA NERVOSA (AN) PRINS
1. Restrictie van energie-inname relatief ten opzichte van wat men nodig heeft resulterend in
een significant laag gewicht (=een gewicht lager dan normaal of lager dan wat minimaal
verwacht mag worden), rekening houdend met leeftijd, geslacht, ontwikkelingsfase en fysieke
gezondheid.
2. Een intense angst om in gewicht toe te nemen of dik te worden, of persistent gedrag dat
gewichtstoename belet, terwijl er juist sprake is van een significant laag gewicht.
3. Een verstoring in de manier waarop de patiënt haar/zijn gewicht of lichaamsvormen ervaart,
waarbij er een zeer grote invloed van gewicht en lichaamsvormen is op de zelfevaluatie of een
hardnekkig gebrek aan erkenning van de ernst van het lage gewicht.
Er moet aan alle symptomen voldaan worden.
De ernst van de stoornis wordt getypeerd door de BMI te vermelden.
Twee type anorexia patiënten:
- Beperkend/restrictieve type: dit type vermagert door weinig te eten en veel te bewegen.
- Eetbuiten-purgerende type: dit type beperkt daarnaast zijn voedselinname, maar heeft bij tijd
en wijle eetbuien en purgeert nadien, hieronder valt al het gedrag dat erop gericht is om
voedsel to snel mogelijk uit het lichaam te verwijderen, zoals opwekken van braken/gebruiken
van laxantia.
Atypische soorten anorexia (NAO)
o Partiële anorexia nervose: alle symptomen behalve amenorroe (menstruatie stop).
o Sub-threshold anorexia nervosa: alle symptomen van anorexia, maar ondanks het
gewichtsverlies is het huidige gewicht nog in de normale range.
PREVALENTIE NJI | PRINS | VERHULST
In Nederland krijgen jaarlijks 1.300 jeugdigen anorexia. Geschat is dat 0.3% van alle jonge vrouwen in
Nederland tussen de 15-29 jaar anorexia heeft. Jaarlijks hebben 370/100.000 jonge vrouwen anorexia.
De cijfers voor boulimia lijken hoger te liggen, namelijk op 1 procent of 1.500/100.000 vrouwen.
Hoewel de prevalentie niet stijgend is in de algemene populatie, lijkt het wel toe te nemen onder 15-
19 jarige meisjes (=risicogroep).
- In 1997 toonde onderzoek dat 0.3% van de 13-18-jarigen lijdt aan anorexia nervosa.
- Onderzoek uit 2010 toonde dat 1.4% van de volwassenen tussen de 18-24 jaar ooit te maken
heeft gehad met een eetstoornis, waarvan 0.4% anorexia. In het voorafgaand jaar was de
totale prevalentie 0.8%.
Eetstoornissen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, 90% van de patiënten met anorexia is
vrouwelijk. Anorexia lijkt ook steeds vaker voor te komen op jongere leeftijd. Anorexia komt voor in
alle sociale klassen van de bevolking, er zijn enkele aanwijzingen dat het vaker voorkomt in de hoge
sociale klasse. Daarnaast komen eetstoornissen in zijn algemeen vaker voor in geïndustrialiseerde
landen.
ONTWIKKELING & PROGNOSE PRINS | VERHULST | ELBURG
Eetstoornissen ontwikkelen zich vaak in de adolescentie (14-18), dit heeft te maken met vier factoren:
1) De lichamelijke veranderingen door de pubertijd, waarin kinderen voor de groeispurt vaak
toenemen in gewicht.
