Inhoud
Hoofdstuk 1. Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk .................................................................... 5
1.1. Het afwijkende individu (“het monster”) ................................................................................ 5
1.2. Rationele individu.................................................................................................................... 9
1. Criminaliteit als interactie ......................................................................................................... 23
2. Criminaliteit als evaluatieve handeling ..................................................................................... 24
3. Criminaliteit is gesitueerd in tijd en plaats ................................................................................ 26
4. Criminaliteit als uitkomst van machtsprocessen....................................................................... 27
Hoofdstuk 2. Kenmerken van de laatmoderne samenleving .............................................................. 54
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 55
2. Globalisering als onderdeel van laatmoderniteit ...................................................................... 58
3. Sociaal-economisch aspect........................................................................................................ 61
4. Verstedelijking ........................................................................................................................... 69
5. Massamedia en technologische revolutie ................................................................................. 79
6. Individualisering ........................................................................................................................ 81
7. Risicomaatschappij .................................................................................................................... 82
8. De coronacrisis als confrontatie met de risicomaatschappij .................................................... 88
9. Gevolgen.................................................................................................................................... 89
10. Reacties ................................................................................................................................. 92
Hoofdstuk 3. Criminaliteitscontrole in laatmoderne context ............................................................. 94
Hoofdstuk 4. Terrorisme en radicalisering ........................................................................................ 112
Deel 1: Terrorisme als individualiseerbaar probleem? ................................................................... 113
1.1. Terrorisme en de bestrijding van het kwade .................................................................. 113
1.2. Terrorisme als pathologie................................................................................................ 117
1.3. Terrorisme als rationele keuze ........................................................................................ 118
Deel 2: Terrorisme als maatschappelijk vraagstuk .......................................................................... 121
2.1. Terrorisme is gesitueerd in tijd en plaats ............................................................................. 122
2.2. Trends ................................................................................................................................... 124
2.3. Economische impact............................................................................................................. 126
2.4. Opkomst extreemrechts ....................................................................................................... 126
2.5. Gender .................................................................................................................................. 127
2.6. Conflict.................................................................................................................................. 129
2.6. Europa .................................................................................................................................. 129
Deel 3: Belangrijke vraagstukken in de aanpak van terrorisme ...................................................... 131
3.1. Preventie-door-detectie ....................................................................................................... 131
1
, 3.2. Metapolitiek ......................................................................................................................... 132
3.3. Online veiligheid en representatiepolitiek ........................................................................... 133
3.4. Effecten van beleid ............................................................................................................... 135
Hoofdstuk 5. Cybercriminaliteit ......................................................................................................... 137
1. Dominante denken over cybercriminaliteit ............................................................................ 138
1.1. Routineactiviteitentheorie .............................................................................................. 139
1.2. Rationele keuzetheorie ................................................................................................... 140
2. Belangrijke actuele uitdagingen .............................................................................................. 141
3. Het cyborg crime-perspectief .................................................................................................. 142
Podcast gastcollege cyborg crime Wytske van der Wagen ......................................................... 143
Hoofdstuk 6. Feminism & criminology ............................................................................................... 150
1. Myths about feminism ............................................................................................................ 151
2. Defining feminism and feminist analysis ................................................................................. 153
3. Feminism in criminology ......................................................................................................... 154
4. Current trends and discussions ............................................................................................... 158
5. Contested feminist legacies on responding to sexual violence .............................................. 161
6. Key points ................................................................................................................................ 163
Hoofdstuk 7. Superdiversiteit als nieuwe realiteit ............................................................................ 164
Hoofdstuk 2: De superdiversiteit van de 21ste eeuw ....................................................................... 170
Hoofdstuk 3: De werkelijkheid verandert sneller dan onze taal ..................................................... 179
Hoofdstuk 3: De superdiverse realiteit: uitdaging voor de 21ste eeuw ........................................... 186
Hoofdstuk 8. (Super)diversiteit: relatie met criminaliteit en strafrechtelijke reactie ..................... 194
Vragen over de leerstof ...................................................................................................................... 239
2
,Het gaat niet over DE samenleving = het verschil is heel relevant.
→ Samenleven & interageren met anderen is enorm belangrijk om tot een goed begrip te komen
van criminaliteit en de manier waarop het zich manifesteert, de manier waarop het zich
veruiterlijkt en de manier waarop het moet worden begrepen.
De zaken die we de komende lessen gaan zien, vereisen een bepaalde voorkennis. Dit vak sluit aan bij
de zaken die we hebben behandeld en gezien in het vak TCV, sociologie en inleiding tot de criminologie
en strafrechtsbedeling.
We hebben een aantal theorieën gezien over de manier waarop we nadenken als criminologen en
burgers over criminaliteit. we zullen nadrukkelijk verder bouwen op een aantal van die theorieën.
→ De meer sociologische benadering van criminaliteit zoals we die hebben gezien in de eerste
Chicago School met o.a., Parks en de tweede Chicago school met o.a. Becker.
→ Basisconcepten van de sociologie zijn belangrijk voor deze cursus.
“Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen”.
→ Voor sociologen is het vaak omgekeerd geweest. Zij bestudeerde criminaliteit omdat dat iets
zou zeggen over de samenleving. Wie kijkt naar deviantie, zouden ze iets moeten kunnen leren
over de normale samenleving,
→ Wie deviantie/ criminaliteit wil begrijpen, heeft grondig inzicht nodig in de samenleving. Die
moet weten hoe een samenleving functioneert, welke denkbeelden daar circuleren, op welke
manier dat samenleven daar plaatsvindt, welke transformaties daar op treden….
Inhoud vak:
→ Waarom is dat samenleven zo belangrijk? Waarom een ander perspectief dan psychologische
vakken? Waarom dit vak?
→ De samenleving is erg veranderd (laatmoderne samenleving). Dat zijn ontwikkelingen van de
voorbije decennia → wat zijn de kenmerken van de samenleving waarin wij leven? Waarom
zijn die kenmerken belangrijk om criminaliteit te begrijpen? We gaan ons focussen op een
aantal criminaliteitsvormen die gelinkt zijn aan die samenleving die vorm krijgen op een
specifieke manier door die samenleving. Dit zijn in het bijzonder terrorisme en
cybercriminaliteit. Terrorisme is een vraagstuk dat de voorbije 20 jaar heel belangrijk is
geworden ook voor de Westerse samenleving. We kijken hoe men dit kan begrijpen in
samenhang met de samenleving. Hetzelfde met cybercrime, de stijgende criminaliteit die
Westerse geïndustrialiseerde landen heeft gekenmerkt van na WOII (jaren 60) tot het jaar
2000, die geregistreerde criminaliteit is gaan afnemen sinds 2000 mar we zien hoe veel zaken
digitaal gekomen zijn. Deze ontwikkeling is de voorbije 2 jaar versneld in het bijzonder in de
COVID crisis = dynamieken in de samenleving gaan criminaliteitsfenomenen concreet vorm
geven.
→ Als je een goed inzicht hebt in de samenleving, begrijp je waarom criminaliteitsvormen stijgen
of dalen, waarom criminaliteitsfenomenen de vorm aannemen die ze aannemen = essentie
van dit vak.
3
, - Waarom de samenleving belangrijk is
- Welke kenmerken heeft die samenleving
- Focus op specifieke criminaliteitsfenomenen
De manier waarop die samenleving reageert op criminaliteit = hangt erf samen met het soort
samenleving waarin je leert. Verschillende samenlevingen reageren anders op criminaliteit. er zijn
samenlevingen waar de doodstraf is, samenleving die veel gebruik maken van het gevangenissysteem,
samenlevingen die werken met uitgebreide politiemodellen, samenleving met sterke privatisering van
de politiefunctie….
Maatschappelijk thema dat de voorbije 20/30 jaar heel belangrijk is geworden: superdiversiteit.
Dit is een vak van 6 studiepunten dat bestaat uit hoorcolleges. Op het einde van het jaar is er een
schriftelijk examen met open vragen. Deze openvragen peilen naar inzicht in de cursus. Ze gaan na of
je begrijpt waarom de samenleving zo relevant is voor het begrip criminaliteit.
4
Hoofdstuk 1. Criminaliteit als maatschappelijk vraagstuk .................................................................... 5
1.1. Het afwijkende individu (“het monster”) ................................................................................ 5
1.2. Rationele individu.................................................................................................................... 9
1. Criminaliteit als interactie ......................................................................................................... 23
2. Criminaliteit als evaluatieve handeling ..................................................................................... 24
3. Criminaliteit is gesitueerd in tijd en plaats ................................................................................ 26
4. Criminaliteit als uitkomst van machtsprocessen....................................................................... 27
Hoofdstuk 2. Kenmerken van de laatmoderne samenleving .............................................................. 54
1. Inleiding ..................................................................................................................................... 55
2. Globalisering als onderdeel van laatmoderniteit ...................................................................... 58
3. Sociaal-economisch aspect........................................................................................................ 61
4. Verstedelijking ........................................................................................................................... 69
5. Massamedia en technologische revolutie ................................................................................. 79
6. Individualisering ........................................................................................................................ 81
7. Risicomaatschappij .................................................................................................................... 82
8. De coronacrisis als confrontatie met de risicomaatschappij .................................................... 88
9. Gevolgen.................................................................................................................................... 89
10. Reacties ................................................................................................................................. 92
Hoofdstuk 3. Criminaliteitscontrole in laatmoderne context ............................................................. 94
Hoofdstuk 4. Terrorisme en radicalisering ........................................................................................ 112
Deel 1: Terrorisme als individualiseerbaar probleem? ................................................................... 113
1.1. Terrorisme en de bestrijding van het kwade .................................................................. 113
1.2. Terrorisme als pathologie................................................................................................ 117
1.3. Terrorisme als rationele keuze ........................................................................................ 118
Deel 2: Terrorisme als maatschappelijk vraagstuk .......................................................................... 121
2.1. Terrorisme is gesitueerd in tijd en plaats ............................................................................. 122
2.2. Trends ................................................................................................................................... 124
2.3. Economische impact............................................................................................................. 126
2.4. Opkomst extreemrechts ....................................................................................................... 126
2.5. Gender .................................................................................................................................. 127
2.6. Conflict.................................................................................................................................. 129
2.6. Europa .................................................................................................................................. 129
Deel 3: Belangrijke vraagstukken in de aanpak van terrorisme ...................................................... 131
3.1. Preventie-door-detectie ....................................................................................................... 131
1
, 3.2. Metapolitiek ......................................................................................................................... 132
3.3. Online veiligheid en representatiepolitiek ........................................................................... 133
3.4. Effecten van beleid ............................................................................................................... 135
Hoofdstuk 5. Cybercriminaliteit ......................................................................................................... 137
1. Dominante denken over cybercriminaliteit ............................................................................ 138
1.1. Routineactiviteitentheorie .............................................................................................. 139
1.2. Rationele keuzetheorie ................................................................................................... 140
2. Belangrijke actuele uitdagingen .............................................................................................. 141
3. Het cyborg crime-perspectief .................................................................................................. 142
Podcast gastcollege cyborg crime Wytske van der Wagen ......................................................... 143
Hoofdstuk 6. Feminism & criminology ............................................................................................... 150
1. Myths about feminism ............................................................................................................ 151
2. Defining feminism and feminist analysis ................................................................................. 153
3. Feminism in criminology ......................................................................................................... 154
4. Current trends and discussions ............................................................................................... 158
5. Contested feminist legacies on responding to sexual violence .............................................. 161
6. Key points ................................................................................................................................ 163
Hoofdstuk 7. Superdiversiteit als nieuwe realiteit ............................................................................ 164
Hoofdstuk 2: De superdiversiteit van de 21ste eeuw ....................................................................... 170
Hoofdstuk 3: De werkelijkheid verandert sneller dan onze taal ..................................................... 179
Hoofdstuk 3: De superdiverse realiteit: uitdaging voor de 21ste eeuw ........................................... 186
Hoofdstuk 8. (Super)diversiteit: relatie met criminaliteit en strafrechtelijke reactie ..................... 194
Vragen over de leerstof ...................................................................................................................... 239
2
,Het gaat niet over DE samenleving = het verschil is heel relevant.
→ Samenleven & interageren met anderen is enorm belangrijk om tot een goed begrip te komen
van criminaliteit en de manier waarop het zich manifesteert, de manier waarop het zich
veruiterlijkt en de manier waarop het moet worden begrepen.
De zaken die we de komende lessen gaan zien, vereisen een bepaalde voorkennis. Dit vak sluit aan bij
de zaken die we hebben behandeld en gezien in het vak TCV, sociologie en inleiding tot de criminologie
en strafrechtsbedeling.
We hebben een aantal theorieën gezien over de manier waarop we nadenken als criminologen en
burgers over criminaliteit. we zullen nadrukkelijk verder bouwen op een aantal van die theorieën.
→ De meer sociologische benadering van criminaliteit zoals we die hebben gezien in de eerste
Chicago School met o.a., Parks en de tweede Chicago school met o.a. Becker.
→ Basisconcepten van de sociologie zijn belangrijk voor deze cursus.
“Wie criminaliteit wil begrijpen moet de samenleving begrijpen”.
→ Voor sociologen is het vaak omgekeerd geweest. Zij bestudeerde criminaliteit omdat dat iets
zou zeggen over de samenleving. Wie kijkt naar deviantie, zouden ze iets moeten kunnen leren
over de normale samenleving,
→ Wie deviantie/ criminaliteit wil begrijpen, heeft grondig inzicht nodig in de samenleving. Die
moet weten hoe een samenleving functioneert, welke denkbeelden daar circuleren, op welke
manier dat samenleven daar plaatsvindt, welke transformaties daar op treden….
Inhoud vak:
→ Waarom is dat samenleven zo belangrijk? Waarom een ander perspectief dan psychologische
vakken? Waarom dit vak?
→ De samenleving is erg veranderd (laatmoderne samenleving). Dat zijn ontwikkelingen van de
voorbije decennia → wat zijn de kenmerken van de samenleving waarin wij leven? Waarom
zijn die kenmerken belangrijk om criminaliteit te begrijpen? We gaan ons focussen op een
aantal criminaliteitsvormen die gelinkt zijn aan die samenleving die vorm krijgen op een
specifieke manier door die samenleving. Dit zijn in het bijzonder terrorisme en
cybercriminaliteit. Terrorisme is een vraagstuk dat de voorbije 20 jaar heel belangrijk is
geworden ook voor de Westerse samenleving. We kijken hoe men dit kan begrijpen in
samenhang met de samenleving. Hetzelfde met cybercrime, de stijgende criminaliteit die
Westerse geïndustrialiseerde landen heeft gekenmerkt van na WOII (jaren 60) tot het jaar
2000, die geregistreerde criminaliteit is gaan afnemen sinds 2000 mar we zien hoe veel zaken
digitaal gekomen zijn. Deze ontwikkeling is de voorbije 2 jaar versneld in het bijzonder in de
COVID crisis = dynamieken in de samenleving gaan criminaliteitsfenomenen concreet vorm
geven.
→ Als je een goed inzicht hebt in de samenleving, begrijp je waarom criminaliteitsvormen stijgen
of dalen, waarom criminaliteitsfenomenen de vorm aannemen die ze aannemen = essentie
van dit vak.
3
, - Waarom de samenleving belangrijk is
- Welke kenmerken heeft die samenleving
- Focus op specifieke criminaliteitsfenomenen
De manier waarop die samenleving reageert op criminaliteit = hangt erf samen met het soort
samenleving waarin je leert. Verschillende samenlevingen reageren anders op criminaliteit. er zijn
samenlevingen waar de doodstraf is, samenleving die veel gebruik maken van het gevangenissysteem,
samenlevingen die werken met uitgebreide politiemodellen, samenleving met sterke privatisering van
de politiefunctie….
Maatschappelijk thema dat de voorbije 20/30 jaar heel belangrijk is geworden: superdiversiteit.
Dit is een vak van 6 studiepunten dat bestaat uit hoorcolleges. Op het einde van het jaar is er een
schriftelijk examen met open vragen. Deze openvragen peilen naar inzicht in de cursus. Ze gaan na of
je begrijpt waarom de samenleving zo relevant is voor het begrip criminaliteit.
4
