HOOFDSTUK VII: TOXICOLOGIE VAN
GENEESMIDDELEN
I. INLEIDING
i. Definitie
Toxicologie is een wetenschap die zich bezighoudt met alle
aspecten van vergiftigen en hun werking:
o Oorzaak van vergiftiging opsporen
o Het vergif identificeren en doseren
o Adviseren over antidota en de te nemen therapeutische
maatregelen
o Bestuderen van de schadelijke effecten en de
mechanismen die aan de basis liggen van de schade.
ii. Therapeutisch vs toxisch effect
Vergiftiging = elke schadelijke invloed van een stof op het
organisme. De ultieme schade leidt tot de dood van het
organisme. In principe kan elke stof toxisch zijn, zelfs water:
Bij zouttekort wordt veel water niet vastgehouden → verhoogde
uitscheiding van zweet en urine → nog meer zoutverlies
(osmose).
Paracelsus: “De dosis bepaald of iets vergif is.”
“Alle dingen kunnen giftig zijn alleen de dosis maakt dat een
ding geen vergif is.” = de dosis bepaalt of het effect
therapeutisch (wat men beoogt) of toxisch (wat je vermijdt) is.
1
,De hoeveelheid van een (genees)middel die wordt ingenomen
is bepalend voor hete feit of de effecten ervan toxisch zijn
→ onmogelijk om een stof als veilig of toxisch te bestempelen
→ Het risico op ongewenste effecten is enkel geassocieerd met
de inname van een bepaalde hoeveelheid van een bepaalde
stof.
Therapeutische vs toxische effect:
Therapeutische (veilige) dosis is een dosis die een
gunstige invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
Toxische dosis is een dosis die schadelijke invloed
uitoefent op het (eventueel ziek) organisme.
Niet alleen de dosis bepaalt of een stof therapeutisch of toxisch
werkt, maar ook de toestand van het organisme op het
moment van toediening.
Bv. insuline kan levensreddend zijn voor diabetici, maar dodelijk
bij iemand zonder insulinetekort (zelfs gebruikt in moordzaken).
Giftigheid kan ook een neveneffect zijn van een
therapeutische werking.
Sommige stoffen werken op meerdere plaatsen tegelijk in het
lichaam, maar niet overal met een gunstig gevolg.
Bv. cytostatica remmen celdeling – nuttig tegen kanker, maar
schadelijk voor gezond snel delend weefsel.
2
, Hierdoor is het niet altijd correct om te spreken over een
therapeutische of toxische dosis. Het is juister te spreken over
een therapeutisch of toxisch effect:
Therapeutisch effect: treedt op wanneer de stof in
voldoende concentratie de juiste receptoren bereikt en het
gewenste effect veroorzaakt.
Toxisch effect: ontstaat wanneer de werking te sterk,
abnormaal, of direct schadelijk wordt.
Mechanismen die een toxisch effect kunnen uitlokken:
Verzadiging van receptoren, Overgevoeligheid, Tekortschietend
metabolisme (stof wordt te traag afgebroken → opstapeling →
toxiciteit)
iii. Bloodstelling aan vergiftigten
1. Opname
o Orale opname: voeding, geneesmiddelen,
chemicaliën, opzettelijke of criminele vergiftigingen
o Via de huid: gassen, solventen (oplosmiddelen) en
stoffen in oplossing
o Via de ademhaling (inhalatie): opname van gassen
en dampen (bv. koolstofmonoxide), nevels, stof en
rookpartikels
Opmerking: ingeademde partikels kunnen leiden tot stoflong (bijv.
mijnwerkerslong of antracose, ijzerlong of siderose, kwartslong of silicose),
allergische reacties (bijv. boerenlong, te wijten aan actinomyceten, een soort
schimmels uit hooi), of kanker (bijv. asbest, tabaksrook).
o Parenterale toediening
o Via slijmvliezen van ogen, geslachtsorganen en de
urinewegen.
3
GENEESMIDDELEN
I. INLEIDING
i. Definitie
Toxicologie is een wetenschap die zich bezighoudt met alle
aspecten van vergiftigen en hun werking:
o Oorzaak van vergiftiging opsporen
o Het vergif identificeren en doseren
o Adviseren over antidota en de te nemen therapeutische
maatregelen
o Bestuderen van de schadelijke effecten en de
mechanismen die aan de basis liggen van de schade.
ii. Therapeutisch vs toxisch effect
Vergiftiging = elke schadelijke invloed van een stof op het
organisme. De ultieme schade leidt tot de dood van het
organisme. In principe kan elke stof toxisch zijn, zelfs water:
Bij zouttekort wordt veel water niet vastgehouden → verhoogde
uitscheiding van zweet en urine → nog meer zoutverlies
(osmose).
Paracelsus: “De dosis bepaald of iets vergif is.”
“Alle dingen kunnen giftig zijn alleen de dosis maakt dat een
ding geen vergif is.” = de dosis bepaalt of het effect
therapeutisch (wat men beoogt) of toxisch (wat je vermijdt) is.
1
,De hoeveelheid van een (genees)middel die wordt ingenomen
is bepalend voor hete feit of de effecten ervan toxisch zijn
→ onmogelijk om een stof als veilig of toxisch te bestempelen
→ Het risico op ongewenste effecten is enkel geassocieerd met
de inname van een bepaalde hoeveelheid van een bepaalde
stof.
Therapeutische vs toxische effect:
Therapeutische (veilige) dosis is een dosis die een
gunstige invloed uitoefent op het (eventueel ziek)
organisme
Toxische dosis is een dosis die schadelijke invloed
uitoefent op het (eventueel ziek) organisme.
Niet alleen de dosis bepaalt of een stof therapeutisch of toxisch
werkt, maar ook de toestand van het organisme op het
moment van toediening.
Bv. insuline kan levensreddend zijn voor diabetici, maar dodelijk
bij iemand zonder insulinetekort (zelfs gebruikt in moordzaken).
Giftigheid kan ook een neveneffect zijn van een
therapeutische werking.
Sommige stoffen werken op meerdere plaatsen tegelijk in het
lichaam, maar niet overal met een gunstig gevolg.
Bv. cytostatica remmen celdeling – nuttig tegen kanker, maar
schadelijk voor gezond snel delend weefsel.
2
, Hierdoor is het niet altijd correct om te spreken over een
therapeutische of toxische dosis. Het is juister te spreken over
een therapeutisch of toxisch effect:
Therapeutisch effect: treedt op wanneer de stof in
voldoende concentratie de juiste receptoren bereikt en het
gewenste effect veroorzaakt.
Toxisch effect: ontstaat wanneer de werking te sterk,
abnormaal, of direct schadelijk wordt.
Mechanismen die een toxisch effect kunnen uitlokken:
Verzadiging van receptoren, Overgevoeligheid, Tekortschietend
metabolisme (stof wordt te traag afgebroken → opstapeling →
toxiciteit)
iii. Bloodstelling aan vergiftigten
1. Opname
o Orale opname: voeding, geneesmiddelen,
chemicaliën, opzettelijke of criminele vergiftigingen
o Via de huid: gassen, solventen (oplosmiddelen) en
stoffen in oplossing
o Via de ademhaling (inhalatie): opname van gassen
en dampen (bv. koolstofmonoxide), nevels, stof en
rookpartikels
Opmerking: ingeademde partikels kunnen leiden tot stoflong (bijv.
mijnwerkerslong of antracose, ijzerlong of siderose, kwartslong of silicose),
allergische reacties (bijv. boerenlong, te wijten aan actinomyceten, een soort
schimmels uit hooi), of kanker (bijv. asbest, tabaksrook).
o Parenterale toediening
o Via slijmvliezen van ogen, geslachtsorganen en de
urinewegen.
3
