HGW H3: Effectief onderwijs
Dit hoofdstuk gaat over de brede basiszorg: effectief onderwijs voor alle leerlingen.
3.1. Inleiding
De uitgangspunten van HGW ondersteunen de kwaliteit van het onderwijs en de
leerlingenbegeleiding. Dit hoofdstuk is een uitwerking van de uitgangspunten ‘de leerkracht
doet ertoe’ en ‘systematisch werken: benut wat werkt’.
3.1.1. Didactisch én pedagogisch handelen
Effectief onderwijs heeft betrekking op didactische én pedagogische vaardigheden, zoals het
bevorderen van sociaal-emotioneel leren.
Cognitie, motivatie en emotie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, er is geen
hiërarchisch verband.
Effectief onderwijs heeft een preventieve werking. Essentieel is daarbij het creëren van een
veilige en uitdagende leeromgeving, afgestemd op de onderwijsbehoeften van leerlingen. In
zo’n omgeving hangen de pedagogische én didactische werkwijze van de leerkracht samen
en versterken ze elkaar via een goed klassenmanagement.
3.1.2. Van wenselijk naar haalbaar
Gebruik de informatie van dit hoofdstuk vooral als kader voor reflectie en feedback: wat
spreekt me aan? Wat doe ik hiervan al? Wat kan ik nog beter doen? Wat is bruikbaar – nu of
in de toekomst – voor ons team?
Wat spreekt ons aan en hoe maken we dat haalbaar?
3.2. Over onderwijskwaliteit: wat werkt?
Succesvolle onderwijsprofessionals probeer gericht uit, experimenteren doelbewust en
evalueren voortdurend de effecten van hun aanpak.
Systematisch , expliciet en intensief bewezen strategieën toepassen helpt bij het effectiever
omgaan met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Sommige strategieën vragen
weinig tijd en moeite, maar hebben evengoed een groot effect.
3.2.1. De leerkracht doet ertoe
Binnen de school hebben leerkrachten de meeste invloed op schoolsucces.
Als het leerkrachten lukt om af te stemmen op de onderwijsbehoeften van hun leerlingen,
dan bevorderen ze hun leerprestaties en welbevinden aanzienlijk.
Kenmerken effectieve leerkracht:
Weet hoe ze leerlingen moet onderwijzen en coachen
Weet hoe ze een positief klasklimaat kan creëren waarin fouten worden gezien als
kansen om te leren
Weet waar een leerling zich bevindt in zijn leerproces
Geeft effectieve feedback
Heeft hoge verwachtingen van alle leerlingen
Zorgt voor een goede balans tussen oppervlakkig en diep leren
Goede instructeurs en sprekers
Vriendelijk, behulpzaam en sympathiek
1
, Kunnen zich inleven in leerlingen, begrijpen hun wereld en luisteren naar leerlingen,
collega’s én ouders.
Hebben geduld, zijn zelfzeker, nemen besluiten en communiceren helder.
Kunnen orde bewaren
Maken afspraken met leerlingen en bieden ruimte voor de eigen
verantwoordelijkheid van leerlingen.
Duidelijke routines en regels in de klas
Adequaat omgaan met ongewenst gedrag door goed gedrag te belonen én
ongewenst gedrag te negeren of te straffen
Een positieve leerkracht-leerling relatie
Juiste mentale instelling van de leerkracht
Goed klassenmanagement:
Erbij zijn
Emotionele stabiliteit
3.2.2. Wat draagt bij tot succesvol leren?
De leerling (50%)
De leerkracht en haar handelen (30%)
De ouders, thuis en de omgeving (7%)
De school, het curriculum en de directie (7%)
De klasgenoten (6%)
Voorbeelden effectieve en niet-effectieve werkwijzen p.73.
Interventies die meestal een grote impact hebben:
Gerichte feedback
Hoge verwachtingen van leerlingen
Leerkrachten die samenwerken om de resultaten van hun lln. te verbeteren en die
fouten verwelkomen als kansen om te leren
27 strategieën volgens Mitchell die bijdragen aan een beter onderwijs en beter leren door
àlle leerlingen, zowel op academisch als op sociaal gebied p.74.
3.3. Didactisch handelen
Goede instructie en feedback zijn cruciaal voor succesvol leren, evenals kennis van de
leerlijnen.
3.3.1. Goede instructie
Kwaliteitsvolle instructie kan bijdragen tot beter omgaan met diversiteit, zowel voor taal,
lezen en wiskunde als voor werkhouding en gedrag.
Kenmerken goede instructie:
Aan begin v/d les de leerdoelen en wanneer ze die bereikt hebben expliciteren.
Voorkennis actieveren en nieuwe informatie daaraan koppelen.
Sluit aan bij de ervaringswereld en interesses van leerlingen motivatie.
Stapsgewijs opgebouwd (verlengde instructie, verkorte instructie).
Benutten van interactieve momenten met leerlingen en tussen leerlingen onderling.
2
Dit hoofdstuk gaat over de brede basiszorg: effectief onderwijs voor alle leerlingen.
3.1. Inleiding
De uitgangspunten van HGW ondersteunen de kwaliteit van het onderwijs en de
leerlingenbegeleiding. Dit hoofdstuk is een uitwerking van de uitgangspunten ‘de leerkracht
doet ertoe’ en ‘systematisch werken: benut wat werkt’.
3.1.1. Didactisch én pedagogisch handelen
Effectief onderwijs heeft betrekking op didactische én pedagogische vaardigheden, zoals het
bevorderen van sociaal-emotioneel leren.
Cognitie, motivatie en emotie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, er is geen
hiërarchisch verband.
Effectief onderwijs heeft een preventieve werking. Essentieel is daarbij het creëren van een
veilige en uitdagende leeromgeving, afgestemd op de onderwijsbehoeften van leerlingen. In
zo’n omgeving hangen de pedagogische én didactische werkwijze van de leerkracht samen
en versterken ze elkaar via een goed klassenmanagement.
3.1.2. Van wenselijk naar haalbaar
Gebruik de informatie van dit hoofdstuk vooral als kader voor reflectie en feedback: wat
spreekt me aan? Wat doe ik hiervan al? Wat kan ik nog beter doen? Wat is bruikbaar – nu of
in de toekomst – voor ons team?
Wat spreekt ons aan en hoe maken we dat haalbaar?
3.2. Over onderwijskwaliteit: wat werkt?
Succesvolle onderwijsprofessionals probeer gericht uit, experimenteren doelbewust en
evalueren voortdurend de effecten van hun aanpak.
Systematisch , expliciet en intensief bewezen strategieën toepassen helpt bij het effectiever
omgaan met leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Sommige strategieën vragen
weinig tijd en moeite, maar hebben evengoed een groot effect.
3.2.1. De leerkracht doet ertoe
Binnen de school hebben leerkrachten de meeste invloed op schoolsucces.
Als het leerkrachten lukt om af te stemmen op de onderwijsbehoeften van hun leerlingen,
dan bevorderen ze hun leerprestaties en welbevinden aanzienlijk.
Kenmerken effectieve leerkracht:
Weet hoe ze leerlingen moet onderwijzen en coachen
Weet hoe ze een positief klasklimaat kan creëren waarin fouten worden gezien als
kansen om te leren
Weet waar een leerling zich bevindt in zijn leerproces
Geeft effectieve feedback
Heeft hoge verwachtingen van alle leerlingen
Zorgt voor een goede balans tussen oppervlakkig en diep leren
Goede instructeurs en sprekers
Vriendelijk, behulpzaam en sympathiek
1
, Kunnen zich inleven in leerlingen, begrijpen hun wereld en luisteren naar leerlingen,
collega’s én ouders.
Hebben geduld, zijn zelfzeker, nemen besluiten en communiceren helder.
Kunnen orde bewaren
Maken afspraken met leerlingen en bieden ruimte voor de eigen
verantwoordelijkheid van leerlingen.
Duidelijke routines en regels in de klas
Adequaat omgaan met ongewenst gedrag door goed gedrag te belonen én
ongewenst gedrag te negeren of te straffen
Een positieve leerkracht-leerling relatie
Juiste mentale instelling van de leerkracht
Goed klassenmanagement:
Erbij zijn
Emotionele stabiliteit
3.2.2. Wat draagt bij tot succesvol leren?
De leerling (50%)
De leerkracht en haar handelen (30%)
De ouders, thuis en de omgeving (7%)
De school, het curriculum en de directie (7%)
De klasgenoten (6%)
Voorbeelden effectieve en niet-effectieve werkwijzen p.73.
Interventies die meestal een grote impact hebben:
Gerichte feedback
Hoge verwachtingen van leerlingen
Leerkrachten die samenwerken om de resultaten van hun lln. te verbeteren en die
fouten verwelkomen als kansen om te leren
27 strategieën volgens Mitchell die bijdragen aan een beter onderwijs en beter leren door
àlle leerlingen, zowel op academisch als op sociaal gebied p.74.
3.3. Didactisch handelen
Goede instructie en feedback zijn cruciaal voor succesvol leren, evenals kennis van de
leerlijnen.
3.3.1. Goede instructie
Kwaliteitsvolle instructie kan bijdragen tot beter omgaan met diversiteit, zowel voor taal,
lezen en wiskunde als voor werkhouding en gedrag.
Kenmerken goede instructie:
Aan begin v/d les de leerdoelen en wanneer ze die bereikt hebben expliciteren.
Voorkennis actieveren en nieuwe informatie daaraan koppelen.
Sluit aan bij de ervaringswereld en interesses van leerlingen motivatie.
Stapsgewijs opgebouwd (verlengde instructie, verkorte instructie).
Benutten van interactieve momenten met leerlingen en tussen leerlingen onderling.
2
