Hoofdstuk 6 – Vergelijkenderwijs
6.1 KOMEN ALLE RELIGIES OP HETZELFDE NEER?
Tegenwoordig hoor je nogal eens dat het in alle religies eigenlijk op hetzelfde neerkomt. Dan noemt
men het goede dat elke religie beoogt (ethiek), het gebed, het bestaan van een hogere macht, een
leven na de dood, rituelen, enzovoort. Deze benadering is aantrekkelijk maar wordt door de
godsdienstwetenschap verworpen, want er worden twee zaken door elkaar gehaald. Waarom noem
je een levensovertuiging een religie. Dit doen we omdat het kenmerken heeft van een religie, het
verschil zit hem in de wijze waarop deze kenmerken functioneren en welke inhoud de religie heeft.
Ze hebben overeenkomstige kenmerken, maar zijn daarom nog niet allemaal hetzelfde (honden en
hondenrassen als voorbeeld).
6.2 OMGAAN MET VERSCHILLEN
Christenen zijn gewend om vooral de onderlinge verschillen te beklemtonen. Hiermee bakenen ze af
tot welke kerk ze behoren, waarbij soms wordt opgemerkt, dat de eigen kerk de waarheid bezit en
andere kerken fout zijn, met alle pijn en onverdraagzaamheid van dien als die verschillen gezien
worden als onoverkoombaar.
Moslims beklemtonen veel meer de universele overeenkomst van het ware geloof (islam). De
onderlinge verschillen worden dan afgedaan als culturele verschillen die er niet toe doen.
Hindoes beklemtonen dat er weliswaar heel veer variatie is, maar dat uiteindelijk ‘alle rivieren naar
dezelfde zee stromen’. Ook hier worden de onderlinge verschillen niet naar voren gehaald.
Voor boeddhisten maakt het allemaal niet uit of er onderlinge verschillen bestaan. Het gaat er
uiteindelijk om te ontdekken wat voor jou de ware weg is tot innerlijke bevrijding.
Bij joden is er bij de meeste richtingen alle ruimte om van mening te verschillen over de interpretatie
van de Tora. Maar omdat God met de joden een eigen verbond is aangegaan is het helemaal aan God
hoe Hij in andere tradities rond Hem werkzaam is. Het gaat hier om de eigen weg met de enige God.
6.3 WAT IS WAARHEID?
In gangbaar taalgebruik is ‘waarheid’ vooral dat wat overeenkomt met de feiten. In het godsdienstig
taalgebruik is ‘waarheid’ oorspronkelijk iets anders, namelijk dat wat je hart raakt en je leven
draagkracht geeft. Zo kan men spreken van een diepere waarheid, omdat het over je innerlijk gaat en
niet over controleerbare krantenberichten. Dan kan gezegd worden, dat alles wat in de bijbel of in de
koran staat waar gebeurd is, los van wat het je innerlijk doet. Andersom hoor je mensen zeggen dat
verhalen vanuit godsdiensten niet ‘echt’ historisch is gebeurd. Bij religieuze waarheden gaat het over
wat mensen (innerlijk) raakt en op weg helpt, bij wetenschappelijke waarheden gaat het over feiten,
die historisch en eventueel proefondervindelijk controleerbaar vastgesteld kunnen worden.
6.4 MYSTIEK EN SPITITUALITEIT
Bij spiritualiteit gaat het om de geest waaruit je leeft (spiritus = geest). Je hebt religieuze vormen en
niet-religieuze vormen, bijvoorbeeld vredesspiritualiteit en milieuspiritualiteit. Mystiek is een intense
vorm van spiritualiteit. Het gaat om een zoektocht naar de Bron van je bestaan. De mystieke ervaring
neemt vaak de vorm van een extase aan: een uittreden uit je gewone dagelijkse zelf. In de mystieke
ervaringen zie je bij alle religies dat er sprake is van een geheel loskomen van je eigen ik en een
opgaan in God, of het Al, of het nirvana, of een Hoger Zelf of de Bron van je bestaan.
6.1 KOMEN ALLE RELIGIES OP HETZELFDE NEER?
Tegenwoordig hoor je nogal eens dat het in alle religies eigenlijk op hetzelfde neerkomt. Dan noemt
men het goede dat elke religie beoogt (ethiek), het gebed, het bestaan van een hogere macht, een
leven na de dood, rituelen, enzovoort. Deze benadering is aantrekkelijk maar wordt door de
godsdienstwetenschap verworpen, want er worden twee zaken door elkaar gehaald. Waarom noem
je een levensovertuiging een religie. Dit doen we omdat het kenmerken heeft van een religie, het
verschil zit hem in de wijze waarop deze kenmerken functioneren en welke inhoud de religie heeft.
Ze hebben overeenkomstige kenmerken, maar zijn daarom nog niet allemaal hetzelfde (honden en
hondenrassen als voorbeeld).
6.2 OMGAAN MET VERSCHILLEN
Christenen zijn gewend om vooral de onderlinge verschillen te beklemtonen. Hiermee bakenen ze af
tot welke kerk ze behoren, waarbij soms wordt opgemerkt, dat de eigen kerk de waarheid bezit en
andere kerken fout zijn, met alle pijn en onverdraagzaamheid van dien als die verschillen gezien
worden als onoverkoombaar.
Moslims beklemtonen veel meer de universele overeenkomst van het ware geloof (islam). De
onderlinge verschillen worden dan afgedaan als culturele verschillen die er niet toe doen.
Hindoes beklemtonen dat er weliswaar heel veer variatie is, maar dat uiteindelijk ‘alle rivieren naar
dezelfde zee stromen’. Ook hier worden de onderlinge verschillen niet naar voren gehaald.
Voor boeddhisten maakt het allemaal niet uit of er onderlinge verschillen bestaan. Het gaat er
uiteindelijk om te ontdekken wat voor jou de ware weg is tot innerlijke bevrijding.
Bij joden is er bij de meeste richtingen alle ruimte om van mening te verschillen over de interpretatie
van de Tora. Maar omdat God met de joden een eigen verbond is aangegaan is het helemaal aan God
hoe Hij in andere tradities rond Hem werkzaam is. Het gaat hier om de eigen weg met de enige God.
6.3 WAT IS WAARHEID?
In gangbaar taalgebruik is ‘waarheid’ vooral dat wat overeenkomt met de feiten. In het godsdienstig
taalgebruik is ‘waarheid’ oorspronkelijk iets anders, namelijk dat wat je hart raakt en je leven
draagkracht geeft. Zo kan men spreken van een diepere waarheid, omdat het over je innerlijk gaat en
niet over controleerbare krantenberichten. Dan kan gezegd worden, dat alles wat in de bijbel of in de
koran staat waar gebeurd is, los van wat het je innerlijk doet. Andersom hoor je mensen zeggen dat
verhalen vanuit godsdiensten niet ‘echt’ historisch is gebeurd. Bij religieuze waarheden gaat het over
wat mensen (innerlijk) raakt en op weg helpt, bij wetenschappelijke waarheden gaat het over feiten,
die historisch en eventueel proefondervindelijk controleerbaar vastgesteld kunnen worden.
6.4 MYSTIEK EN SPITITUALITEIT
Bij spiritualiteit gaat het om de geest waaruit je leeft (spiritus = geest). Je hebt religieuze vormen en
niet-religieuze vormen, bijvoorbeeld vredesspiritualiteit en milieuspiritualiteit. Mystiek is een intense
vorm van spiritualiteit. Het gaat om een zoektocht naar de Bron van je bestaan. De mystieke ervaring
neemt vaak de vorm van een extase aan: een uittreden uit je gewone dagelijkse zelf. In de mystieke
ervaringen zie je bij alle religies dat er sprake is van een geheel loskomen van je eigen ik en een
opgaan in God, of het Al, of het nirvana, of een Hoger Zelf of de Bron van je bestaan.
