werkcollege week 2 aantekeningen

Werkcollege 2 week 2
Ornamenten



 Wat we vandaag gaan doen is maar een klein onderdeel van de hele architectuur uit deze
tijd, maar het komt terug in alle gebouwen en ook in design, en is daarom heel handig als je
er in thuis bent. Als je die dingen herkent is het veel makkelijker en kan je dingen veel sneller
plaatsen in de tijd. Dat komt omdat ornamenten heel erg aan mode gebonden zijn, en dus
heel snel veranderen. Ornamenten zijn heel makkelijk om te gebruiken alsof je super veel
kennis hebt van architectuur tegenover leken (haha). Het herkennen van ornamenten is een
kunsthistorische ambacht.
 Eerste voorbeeld, een schilderij. Je ziet de volgende ornamenten: een candelaber, een tondo,
een palmette (soort waaier motief). Dit soort ornamenten komen eind 15 e eeuw in Italië in
gebruik, dus daaraan kan je het dateren. Dus ergens tussen 1475 en 1525 moet dit gemaakt
zijn, want daarna verandert de mode weer.
 Eerst de antieke ornamenten. Waar komen ze vandaan? Dat helpt te onthouden.
 Acanthus blad. Komt van een plant. Een grillig blad, woekerplant. Dit decoratieve blad komt
in antieke ornamenten terug, ietwat gestileerd. Acanthus ranken die opkrullen langs pilasters
met prachtige symmetrie. Niet natuurlijk zoals acanthus groeit, maar wel geïnspireerd op
hoe een acanthus eruit ziet en hoe die woekerend groeit.
 Meander band. Afgeleid van de rivier de meander, een rivier in Azië die heel erg slingert.
Komt ook veel voor in antieke ornamenten.
 Palmette. Een soort palm blad, soort waaier. Ook gestileerd en symmetrisch.
 Guirlandes/slinger/festoen. Een versteende vorm van wat men in het echt maakte en ophing
aan de gevel etc, en ook aan graftombes. De meeste die we kennen komen van sarcofagen,
in combinatie met putti ’s, of de engeltjes van Venus: geniën (de geesten die de zielen van de
overledenen begeleiden naar de onderwereld). Het zijn dus vormen die bij begrafenis
rituelen hoorden. In de renaissance kende ze deze vormen heel goed, maar krijgen ze een
nieuwe, blijere betekenis. De rouw symboliek verdwijnt. Ook weer een mode ding en dus
niet perse zwaar met symboliek beladen, het was gewoon hip om het zo te doen omdat het
op de antieken leek en dat deed denken aan de antieke paleizen etc.
 Kandelaber. Betekent eigenlijk gewoon kandelaar. Dit waren sierkandelaren waar
olielampen of wierook oid staat te branden. Zo’n kandelaber bestaat uit een opeenstapeling
van allerlei decoratieve onderdelen, heel fantasierijk, met vaas-achtige elementen. We
kennen ze dus als object, maar ook omdat ze werden afgebeeld. Deze dingen kende men uit
de oudheid en waren aanleiding om hele reeksen van fantasierijke kandelaber tekeningen te
maken. Deze werden gedrukt in complete ornamenten boeken die veel in omloop werden
omdat deze ornamenten overal werden toegepast (want ornamenten zijn niet materiaal
afhankelijk). Dit ornament is ideaal om die platte strips van pilasters te bekleden.
 Wat je vaak ziet bij ornamenten is dat het afstamt van fysieke 3D objecten die in de
renaissance als 2D gebruikt werden. Omdat ze niet afhankelijk waren van zwaartekracht
werd alles mogelijk in deze tekeningen en hoe gekker hoe beter, maar wel steeds met het
idee dat die dingen een opstapeling waren.
 Balusterzuil. Een zuil met een dikke buik. Deze gaat ook zijn eigen leven lijden.
Oorspronkelijk nooit als zuil gebruikt, maar onderdeel van een meubelstuk. Vanaf de 15 e
eeuw kwamen deze balusterelementen als een extra verlenging van zuilen, dus kregen ze wel
een dragende functie. Het waren allemaal antieke elementen, maar nooit zoals ze in de