VRAAG 1
Volgens het eerste artikel van de Grondwet, de algemene bepaling, waarborgt de Grondwet de
grondrechten en de democratische rechtsstaat.
a) Noem drie artikelen uit verschillende hoofdstukken van de Grondwet die specifiek erop
gericht zijn de democratische rechtsstaat te beschermen, en geef aan met welke
aspecten van democratie of rechtsstaat zij in verband staan.
Vereisten rechtsstaat:
1. Grondrechten
2. Legaliteitseis
3. Machtenscheiding (checks & balances)
4. Onafhankelijke & onpartijdige rechtspraak
Legaliteitseis artikel 16 Grondwet (strafrechtelijk). Legaliteitsbeginsel staat dus niet expliciet in de
grondwet, maar wordt in een wetboek vermeld.
- Artikel 1 (hoofdstuk 1) gelijkheidsbeginsel fundamenteel recht die een burger tegen de
overheid kan inroepen.
- Artikel 129 (hoofdstuk 7) leden provinciale staten en gemeenteraad worden door
Nederlanders gekozen actief kiesrecht is een vereiste voor een democratische rechtsstaat.
- Artikel 42 (hoofdstuk 2) ministers zijn verantwoordelijk ministeriële
verantwoordelijkheid is ook vereiste voor een democratische rechtsstaat.
b) In juni 2024 werd het Kamerlid Van Meijeren (FvD) door de strafrechter
veroordeeld tot een taakstraf van 200 uur wegens opruiing. In hoeverre past deze
veroordeling bij de eisen van een democratische rechtsstaat?
Voor een democratische rechtsstaat is het van belangrijk dat de vrijheid van burgers worden
beschermd en dat iedereen zich aan de wetten en regels in het land houdt. Op het moment dat een
Kamerlid anderen ertoe zet om iets strafbaar te doen, gaan de burgers zich niet houden aan de
wetten en regels in het land. Op deze manier worden de eisen van democratische rechtsstaat dus
ingeperkt/aangetast.
c) Voormalig minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ollongren hield in
2021 een toespraak met de titel Desinformatie als bedreiging van onze rechtsstaat. Hoe
zou de verspreiding van desinformatie een bedreiging van de rechtsstaat kunnen zijn?
Burgers gaan de informatie geloven, waardoor er twijfel ontstaat over de democratie. De burgers
krijgen minder vertrouwen in de overheid, doordat zij niet meer weten wat ze wel of niet moeten
geloven. Vertrouwen is een belangrijke waarborg voor onze rechtsstaat. Desinformatie kan dus
zorgen voor wantrouwen en dus een bedreiging van de rechtsstaat
VRAAG 2
Een van de belangrijkste bronnen van het staatsrecht is de Grondwet. De Nederlandse
Grondwet heeft een sober karakter, en lang niet alle belangrijke staatsrechtelijke regels staan in de
Grondwet.
a) Waar zijn nog meer regels van staatsrecht te vinden?
Verdragen, wetten (zowel in formele zin, als in lagere regelgeving), organieke wetten, statuten,
ongeschreven recht (gewoonterecht & rechtsbeginselen), jurisprudentie.
, b) In het regeerprogramma van het kabinet Schoof was het plan opgenomen om op grond van
de artikelen 110 en 111 van de Vreemdelingenwet bij amvb maatregelen te treffen
die zouden kunnen afwijken van de bepalingen uit de Vreemdelingenwet. In hoeverre
is dat in overeenstemming met de normenhiërarchie en waarom was er vanuit
democratisch-rechtsstatelijk oogpunt terecht kritiek op dit plan?
Algemene maatregel van bestuur (amvb) is geen wet in formele zin, maar berust op een wet in
formele zin. De vreemdelingenwet is wel een formele wet en dit mag niet getoetst worden aan lagere
regelgeving. In deze casus mag een amvb dus niet afwijken van bepalingen van de vreemdelingenwet,
omdat dit lager staat in hiërarchie. Er is dus terecht kritiek op het plan, omdat er niet mag worden
gehandeld in strijd met de wet en het legaliteitsbeginsel, aangezien het handelen van de overheid
dient te berusten op een wet in formele zin.
VRAAG 3
Enige jaren geleden was er hevig verzet van boeren tegen het stikstofbeleid van het kabinet.
Als uiting van het protest tegen dat beleid hingen veel mensen een omgekeerde Nederlandse vlag uit.
Zo ook Carlo Goorden. Hij woont in een rustige nieuwbouwwijk in Malden en hangt in 2022
een grote Nederlandse vlag omgekeerd uit zijn slaapkamerraam. De vlag is niet te missen. De vlag
leidt echter tot grote ergernis bij meerdere overburen van Carlo, en zij eisen dat Carlo de vlag
onmiddellijk verwijdert. Carlo stelt echter dat hij gebruik maakt van zijn vrijheid van meningsuiting,
zoals neergelegd in artikel 7 van de Grondwet.
a) Wordt het ophangen van een omgekeerde vlag volgens u beschermd door artikel 7 van de
Grondwet?
Ja, het ophangen van een omgekeerde vlag is een vorm van meningsuiting waarbij onvrede wordt
geuit/wordt geprotesteerd. Op grond van artikel 7 Grondwet beoogt de vrijheid van meningsuiting.
Het ophangen van een omgekeerde vlag is een vorm van meningsuiting, en wordt daardoor
beschermd door artikel 7 van de Grondwet.
b) Stel dat uw antwoord op vraag a) bevestigend luidt, kan Carlo dat grondrecht dan jegens zijn
overburen inroepen?
Ja, grondwetten kunnen in horizontale rechtsverhouding gelden (dus tussen burgers onderling). Carlo
kan het grondrecht dus tegen zijn overburen inroepen.
VRAAG 4
In de strijd tegen de online verspreiding van kinderpornografisch materiaal heeft de Europese
Unie onlangs een verordening voorgesteld met daarin de mogelijkheid om en zogeheten
detectiebevel te geven. Dit maakt het –kort gezegd -mogelijk om berichten van gebruikers te
scannen op dergelijk materiaal. De Nederlandse Minister van Justitie en Veiligheid heeft laten
weten dat Nederland zich bij de behandeling van de verordening van stemming zal onthouden.
Lees de brief van de minister van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer en leg uit welk
democratisch-rechtsstatelijk bezwaar Nederland tegen de verordening heeft.
Nederland is van oordeel dat nog onvoldoende duidelijkheid is over de impact van de maatregelen.
Hierdoor is Nederland nog niet zeker of er grondrechten (bijv. privacy en het brief- en
telecommunicatiegeheim), worden geschonden. Nederland wil voorkomen dat het fundamentele
grondrechten schendt, om niet te handelen in strijd met een democratisch rechtsstaat.
Volgens het eerste artikel van de Grondwet, de algemene bepaling, waarborgt de Grondwet de
grondrechten en de democratische rechtsstaat.
a) Noem drie artikelen uit verschillende hoofdstukken van de Grondwet die specifiek erop
gericht zijn de democratische rechtsstaat te beschermen, en geef aan met welke
aspecten van democratie of rechtsstaat zij in verband staan.
Vereisten rechtsstaat:
1. Grondrechten
2. Legaliteitseis
3. Machtenscheiding (checks & balances)
4. Onafhankelijke & onpartijdige rechtspraak
Legaliteitseis artikel 16 Grondwet (strafrechtelijk). Legaliteitsbeginsel staat dus niet expliciet in de
grondwet, maar wordt in een wetboek vermeld.
- Artikel 1 (hoofdstuk 1) gelijkheidsbeginsel fundamenteel recht die een burger tegen de
overheid kan inroepen.
- Artikel 129 (hoofdstuk 7) leden provinciale staten en gemeenteraad worden door
Nederlanders gekozen actief kiesrecht is een vereiste voor een democratische rechtsstaat.
- Artikel 42 (hoofdstuk 2) ministers zijn verantwoordelijk ministeriële
verantwoordelijkheid is ook vereiste voor een democratische rechtsstaat.
b) In juni 2024 werd het Kamerlid Van Meijeren (FvD) door de strafrechter
veroordeeld tot een taakstraf van 200 uur wegens opruiing. In hoeverre past deze
veroordeling bij de eisen van een democratische rechtsstaat?
Voor een democratische rechtsstaat is het van belangrijk dat de vrijheid van burgers worden
beschermd en dat iedereen zich aan de wetten en regels in het land houdt. Op het moment dat een
Kamerlid anderen ertoe zet om iets strafbaar te doen, gaan de burgers zich niet houden aan de
wetten en regels in het land. Op deze manier worden de eisen van democratische rechtsstaat dus
ingeperkt/aangetast.
c) Voormalig minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ollongren hield in
2021 een toespraak met de titel Desinformatie als bedreiging van onze rechtsstaat. Hoe
zou de verspreiding van desinformatie een bedreiging van de rechtsstaat kunnen zijn?
Burgers gaan de informatie geloven, waardoor er twijfel ontstaat over de democratie. De burgers
krijgen minder vertrouwen in de overheid, doordat zij niet meer weten wat ze wel of niet moeten
geloven. Vertrouwen is een belangrijke waarborg voor onze rechtsstaat. Desinformatie kan dus
zorgen voor wantrouwen en dus een bedreiging van de rechtsstaat
VRAAG 2
Een van de belangrijkste bronnen van het staatsrecht is de Grondwet. De Nederlandse
Grondwet heeft een sober karakter, en lang niet alle belangrijke staatsrechtelijke regels staan in de
Grondwet.
a) Waar zijn nog meer regels van staatsrecht te vinden?
Verdragen, wetten (zowel in formele zin, als in lagere regelgeving), organieke wetten, statuten,
ongeschreven recht (gewoonterecht & rechtsbeginselen), jurisprudentie.
, b) In het regeerprogramma van het kabinet Schoof was het plan opgenomen om op grond van
de artikelen 110 en 111 van de Vreemdelingenwet bij amvb maatregelen te treffen
die zouden kunnen afwijken van de bepalingen uit de Vreemdelingenwet. In hoeverre
is dat in overeenstemming met de normenhiërarchie en waarom was er vanuit
democratisch-rechtsstatelijk oogpunt terecht kritiek op dit plan?
Algemene maatregel van bestuur (amvb) is geen wet in formele zin, maar berust op een wet in
formele zin. De vreemdelingenwet is wel een formele wet en dit mag niet getoetst worden aan lagere
regelgeving. In deze casus mag een amvb dus niet afwijken van bepalingen van de vreemdelingenwet,
omdat dit lager staat in hiërarchie. Er is dus terecht kritiek op het plan, omdat er niet mag worden
gehandeld in strijd met de wet en het legaliteitsbeginsel, aangezien het handelen van de overheid
dient te berusten op een wet in formele zin.
VRAAG 3
Enige jaren geleden was er hevig verzet van boeren tegen het stikstofbeleid van het kabinet.
Als uiting van het protest tegen dat beleid hingen veel mensen een omgekeerde Nederlandse vlag uit.
Zo ook Carlo Goorden. Hij woont in een rustige nieuwbouwwijk in Malden en hangt in 2022
een grote Nederlandse vlag omgekeerd uit zijn slaapkamerraam. De vlag is niet te missen. De vlag
leidt echter tot grote ergernis bij meerdere overburen van Carlo, en zij eisen dat Carlo de vlag
onmiddellijk verwijdert. Carlo stelt echter dat hij gebruik maakt van zijn vrijheid van meningsuiting,
zoals neergelegd in artikel 7 van de Grondwet.
a) Wordt het ophangen van een omgekeerde vlag volgens u beschermd door artikel 7 van de
Grondwet?
Ja, het ophangen van een omgekeerde vlag is een vorm van meningsuiting waarbij onvrede wordt
geuit/wordt geprotesteerd. Op grond van artikel 7 Grondwet beoogt de vrijheid van meningsuiting.
Het ophangen van een omgekeerde vlag is een vorm van meningsuiting, en wordt daardoor
beschermd door artikel 7 van de Grondwet.
b) Stel dat uw antwoord op vraag a) bevestigend luidt, kan Carlo dat grondrecht dan jegens zijn
overburen inroepen?
Ja, grondwetten kunnen in horizontale rechtsverhouding gelden (dus tussen burgers onderling). Carlo
kan het grondrecht dus tegen zijn overburen inroepen.
VRAAG 4
In de strijd tegen de online verspreiding van kinderpornografisch materiaal heeft de Europese
Unie onlangs een verordening voorgesteld met daarin de mogelijkheid om en zogeheten
detectiebevel te geven. Dit maakt het –kort gezegd -mogelijk om berichten van gebruikers te
scannen op dergelijk materiaal. De Nederlandse Minister van Justitie en Veiligheid heeft laten
weten dat Nederland zich bij de behandeling van de verordening van stemming zal onthouden.
Lees de brief van de minister van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer en leg uit welk
democratisch-rechtsstatelijk bezwaar Nederland tegen de verordening heeft.
Nederland is van oordeel dat nog onvoldoende duidelijkheid is over de impact van de maatregelen.
Hierdoor is Nederland nog niet zeker of er grondrechten (bijv. privacy en het brief- en
telecommunicatiegeheim), worden geschonden. Nederland wil voorkomen dat het fundamentele
grondrechten schendt, om niet te handelen in strijd met een democratisch rechtsstaat.
