PSYCHOLOGIE EN RECHTSPSYCHOLOGIE
INTRODUCTIE
WAT?
‘Psychologie = Studie van geest en gedrag’
• Een van de belangrijke thema’s die bestudeerd werden in de psychologie is hoe mensen
waarnemen
• Zowel mentale als voortuitwendigde deel van het menselijk gedrag
FILMFRAGMENTEN:
Belangrijk onderdeel is hoe goed mensen kunnen waarnemen. Dit testen we a.d.h.v. volgende
fragmenten:
Fragment 1: Selective attention
https://www.youtube.com/watch?v=vJG698U2Mvo&ab_channel=DanielSimons
Je telt hoevaak de basketbalspelers in een witte outift de bal naar elkaar passen. Je bent hier zo
intensief mee bezig dat je niet merkt dat er halfweg iemand passeert die in een gorilla is verkleedt.
We hebben selectieve aandacht: We richten onze aandacht op iets specifiek, waardoor we andere
zaken niet meer opmerken.
Fragment 2: Change blindness
https://www.youtube.com/watch?v=ubNF9QNEQLA
Je bent gefocust op wat er gebeurt en wat er gezegd wordt in de ruimte, waardoor je niet doorhebt
dat er gedurende de video 21 veranderingen worden aangebracht in het decor.
We hebben change blindness: Wij zijn blind voor veranderingen die zich in onze omgeving
afspelen.
Wat leert ons dit?
• Mensen zijn niet zo’n goede waarnemers, ook al denken ze soms van wel.
• Oorzaak: De realiteit waarin we leven is zo complex dat we niet alles kunnen waarnemen.
Zijn ‘selective attention’ en ‘change blindness’ problematisch?
Dit zijn twee perceptuele vertekeningen die ook betekenen dat ons geheugen niet feilloos is. In ons
dagelijks leven hoeft dat niet altijd een probleem te zijn, maar wanneer een getuige van een
misdrijf informatie aan de politie verstrekt, kan dat (verregaande) negatieve gevolgen hebben. Je
kan nl. informatie gaan verschaffen aan de politie die mogelijk niet correct is.
Pagina 1 van 144
Eliza Nielandt 2025
,WAT BETEKENT DIT CONCREET VOOR HET VAK ‘INLEIDING IN DE PSYCHOLOGIE EN
RECHTSPSYCHOLOGIE’?
• Psychologie: Hoe mensen waarnemen en herinneringen construeren is het voorwerp van
studie van de psychologie.
• Rechtspsychologie: Op deze inzichten (van bovenstaande) wordt in de rechtspsychologie
voortgebouwd wanneer onderzocht wordt hoe betrouwbaar getuigen zijn.
➔ We gebruiken psychologische inzichten en passen die toe op een strafrechtelijke context
➔ Gevolg: Dit vak is opgesplitst in 2 delen: Psychologie en rechtspsychologie
Pagina 2 van 144
Eliza Nielandt 2025
,TOELICHTING EXAMEN
OVERZICHT LEERSTOF
I. Handboek (8ste editie) – Hoofdstukken:
• Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap
• Hoofdstuk 4: Leren
• Hoofdstuk 5: Geheugen
o Valt weg: Pagina 180 onderaan tot 184 kernvraag 5.3
• Hoofdstuk 11: Sociale psychologie
• Hoofdstuk 12: Psychische stoornissen
Geen leerstof: Doe het zelf, psychologische kwesties (tenzij opgenomen in de colleges.
II. Reader Rechtspsychologie
Artikelen op BB. De artikelen zijn te kennen leerstof m.u.v. concrete percentages (wel richting van
verbanden kennen), data, namen, forumes, …
III. Slides/nota’s colleges
Let op! In colleges kan o.w.v. tijdsbeperking niet de volledige tekst worden behandeld, maar zullen
steeds de grote lijnen aan bod komen aangevuld met andere voorbeelden, beeldmaterialen,
oefeningen, etc.
Het volledige hoofdstuk/tekst reader is evenwel leerstof.
VORM
• Schriftelijk examen, geen monderlinge toelichting
• 3u
• Gesloten boek
• 4 open vragen (40 punten)
o 4 grote vragen, verdeeld in deelvragen
• Per rij in de tabel mag je 1 regel schrijven (# 1 zin).
• Fout/vergissing = Volledige ruimte doorstrepen en dan mag je op de achterzijde het
correcte antwoord schrijven, maar dit mag slechts evenveel zijn als de initiële
antwoordruimte.
• Je krijgt meer ruimte ter beschikking dan eigenlijk noodzakelijk.
• Bij enkele open vragen zijn er meerdere antwoorden mogelijk.
• Soort vragen: Kennis-, inzichts- en toepassingsvragen.
• In 1 vraag kan er iets gevraagd worden dat afkomstig is uit verschillende delen van de
cursus.
• ! Wordt er gevraagd om ‘een voorbeeld’ dan mag dit ook een voorbeeld uit de les
zijn, wanneer er gevraagd wordt om ‘een eigen voorbeeld’ mag dit geen
voorbeeld zijn dat aan bod kwam in de les of afkomstig is uit het boek of teksten.
• ! Al hetgeen dat ‘teveel’ wordt geschreven (lees: buiten de voorziene antwoord-
ruimte) wordt niet bekeken voor de verbetering van het examen!
Zie Blackboard voor aanvullende informatie.
Pagina 3 van 144
Eliza Nielandt 2025
, Pagina 4 van 144
Eliza Nielandt 2025
INTRODUCTIE
WAT?
‘Psychologie = Studie van geest en gedrag’
• Een van de belangrijke thema’s die bestudeerd werden in de psychologie is hoe mensen
waarnemen
• Zowel mentale als voortuitwendigde deel van het menselijk gedrag
FILMFRAGMENTEN:
Belangrijk onderdeel is hoe goed mensen kunnen waarnemen. Dit testen we a.d.h.v. volgende
fragmenten:
Fragment 1: Selective attention
https://www.youtube.com/watch?v=vJG698U2Mvo&ab_channel=DanielSimons
Je telt hoevaak de basketbalspelers in een witte outift de bal naar elkaar passen. Je bent hier zo
intensief mee bezig dat je niet merkt dat er halfweg iemand passeert die in een gorilla is verkleedt.
We hebben selectieve aandacht: We richten onze aandacht op iets specifiek, waardoor we andere
zaken niet meer opmerken.
Fragment 2: Change blindness
https://www.youtube.com/watch?v=ubNF9QNEQLA
Je bent gefocust op wat er gebeurt en wat er gezegd wordt in de ruimte, waardoor je niet doorhebt
dat er gedurende de video 21 veranderingen worden aangebracht in het decor.
We hebben change blindness: Wij zijn blind voor veranderingen die zich in onze omgeving
afspelen.
Wat leert ons dit?
• Mensen zijn niet zo’n goede waarnemers, ook al denken ze soms van wel.
• Oorzaak: De realiteit waarin we leven is zo complex dat we niet alles kunnen waarnemen.
Zijn ‘selective attention’ en ‘change blindness’ problematisch?
Dit zijn twee perceptuele vertekeningen die ook betekenen dat ons geheugen niet feilloos is. In ons
dagelijks leven hoeft dat niet altijd een probleem te zijn, maar wanneer een getuige van een
misdrijf informatie aan de politie verstrekt, kan dat (verregaande) negatieve gevolgen hebben. Je
kan nl. informatie gaan verschaffen aan de politie die mogelijk niet correct is.
Pagina 1 van 144
Eliza Nielandt 2025
,WAT BETEKENT DIT CONCREET VOOR HET VAK ‘INLEIDING IN DE PSYCHOLOGIE EN
RECHTSPSYCHOLOGIE’?
• Psychologie: Hoe mensen waarnemen en herinneringen construeren is het voorwerp van
studie van de psychologie.
• Rechtspsychologie: Op deze inzichten (van bovenstaande) wordt in de rechtspsychologie
voortgebouwd wanneer onderzocht wordt hoe betrouwbaar getuigen zijn.
➔ We gebruiken psychologische inzichten en passen die toe op een strafrechtelijke context
➔ Gevolg: Dit vak is opgesplitst in 2 delen: Psychologie en rechtspsychologie
Pagina 2 van 144
Eliza Nielandt 2025
,TOELICHTING EXAMEN
OVERZICHT LEERSTOF
I. Handboek (8ste editie) – Hoofdstukken:
• Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap
• Hoofdstuk 4: Leren
• Hoofdstuk 5: Geheugen
o Valt weg: Pagina 180 onderaan tot 184 kernvraag 5.3
• Hoofdstuk 11: Sociale psychologie
• Hoofdstuk 12: Psychische stoornissen
Geen leerstof: Doe het zelf, psychologische kwesties (tenzij opgenomen in de colleges.
II. Reader Rechtspsychologie
Artikelen op BB. De artikelen zijn te kennen leerstof m.u.v. concrete percentages (wel richting van
verbanden kennen), data, namen, forumes, …
III. Slides/nota’s colleges
Let op! In colleges kan o.w.v. tijdsbeperking niet de volledige tekst worden behandeld, maar zullen
steeds de grote lijnen aan bod komen aangevuld met andere voorbeelden, beeldmaterialen,
oefeningen, etc.
Het volledige hoofdstuk/tekst reader is evenwel leerstof.
VORM
• Schriftelijk examen, geen monderlinge toelichting
• 3u
• Gesloten boek
• 4 open vragen (40 punten)
o 4 grote vragen, verdeeld in deelvragen
• Per rij in de tabel mag je 1 regel schrijven (# 1 zin).
• Fout/vergissing = Volledige ruimte doorstrepen en dan mag je op de achterzijde het
correcte antwoord schrijven, maar dit mag slechts evenveel zijn als de initiële
antwoordruimte.
• Je krijgt meer ruimte ter beschikking dan eigenlijk noodzakelijk.
• Bij enkele open vragen zijn er meerdere antwoorden mogelijk.
• Soort vragen: Kennis-, inzichts- en toepassingsvragen.
• In 1 vraag kan er iets gevraagd worden dat afkomstig is uit verschillende delen van de
cursus.
• ! Wordt er gevraagd om ‘een voorbeeld’ dan mag dit ook een voorbeeld uit de les
zijn, wanneer er gevraagd wordt om ‘een eigen voorbeeld’ mag dit geen
voorbeeld zijn dat aan bod kwam in de les of afkomstig is uit het boek of teksten.
• ! Al hetgeen dat ‘teveel’ wordt geschreven (lees: buiten de voorziene antwoord-
ruimte) wordt niet bekeken voor de verbetering van het examen!
Zie Blackboard voor aanvullende informatie.
Pagina 3 van 144
Eliza Nielandt 2025
, Pagina 4 van 144
Eliza Nielandt 2025
