Bijzonder strafrecht – samenvatting studiehandleiding
Week 1: Wet op de economische delicten
HR 9 maart 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZC9268
De opvatting dat van ‘opsporing’ in de zin van art. 23 lid 1 WED alleen dan sprake kan zijn
indien een redelijk vermoeden van schuld is gerezen, is onjuist. Indien er aanwijzingen zijn
dat een economisch voorschrift niet is nageleefd, brengt het belang van opsporing met zich
mee dat wordt nagegaan waar zich in concreto een overtreding voordoet.
Actuele jurisprudentie milieustrafrecht 2016 t/m 2019
Actuele jurisprudentie ander economisch strafrecht (2016 t/m 2019)
Week 2: fiscaal strafrecht
1: inleiding
Het fiscale strafrecht kan op 2 manieren tot vervolging leiden.
1. Commuun strafrecht: art. 255 Sr. valsheid in geschrifte.
2. Bijzonder strafrecht: art. 68, 69 of 69a AWR / ADW.
a. Strafrechtelijke handhaving: oplegging van sancties uit art. 9 Sr.
b. Bestuursrechtelijke handhaving: bestuurlijke boete.
Geen mogelijkheid van dubbele bestraffing. (art. 69 lid 4 AWR)
2: bestuursrechtelijke afdoening
De AWR geeft de inspecteur de bevoegdheid om de belastingplichtige een boete op te leggen,
als deze zijn verplichtingen uit de belastingwetgeving niet nakomt. De boete kan worden
opgelegd bij afzonderlijke beschikking of maakt deel uit van de aanslag en wordt opgelegd
via de AWR. (art. 1 lid 1 AWR)
Soorten aanslagen:
- Primitieve aanslag.
- Navorderingsaanslag.
- Naheffingsaanslag.
De soort aanslag is afhankelijk van de techniek van belastingheffing.
1. Heffing bij wege van aanslag: de aangifte is een hulpmiddel voor de inspecteur ter
vaststelling van de aanslag. primitieve aanslagen en navorderingsaanslagen.
2. Heffing bij wege van aangifte: de betaling van de belasting valt samen met het doen
van de aangifte. naheffingsaanslagen.
a. Voldoeningsbelastingen: voldoening van de eigen belastingschuld.
b. Afdrachtsbelasting: afdracht van de belastingschuld van iemand anders.
De boete voor het overtreden van art. 68 t/m 69a AWR (voorheen ‘verhoging’) is aangemerkt
als een criminal charge. verzuimboetes en vergrijpboetes.
Verzuimboete: boete voor lichte vergrijpen / overtredingen. (art. 67a, 67b, 67c en 67ca AWR)
- Er zijn 7 typen verzuimboetes uitgewerkt in het BBBB.
- Verjaring. (art. 67b lid 3 AWR)
- Termijnoverschrijding. (art. 67c lid 1 AWR)
- Overeenkomstige toepassing. (art. 67ca AWR)
, - Periodieke aanpassing boetebedragen. (art. 67cb AWR)
Vergrijpboete: boete voor echte vergrijpen.
- 10 gedragingen op basis van AWR en bijzondere belastingwetten uitgewerkt in het
BBBB.
- Belangrijkste vergrijpboetes: art. 67cc, 67d en 67e AWR)
- Het is voor het opleggen van de boete vereist dat sprake is van opzet of grove schuld.
Boetebedragen: grove schuld 25%, opzet 50%.
De inspecteur moet dit stellen en bewijzen.
De inspecteur kan zich voor het bewijs baseren op door hem gestelde en door
belanghebbende niet of niet voldoende ontzenuwde vermoedens die op feiten zijn
gebaseerd.
Grove schuld: een in laakbaarheid aan opzet grenzende onachtzaamheid.
De inspecteur moet bij het opleggen van de boete niet alleen bewijzen dat er te
weinig belasting is geheven maar ook dat dit te wijten is aan opzet of grove schuld
van de belastingplichtige.
De opzet of grove schuld van een belastingadviseur wordt toegerekend aan de
belastingplichtige, tenzij deze kan aantonen dat hij in redelijkheid niet hoefde te
twijfelen aan de fiscale aanvaardbaarheid van de standpunten van de adviseur.
voorbeeldsituatie: accountant schakelt een deskundige in, moet iemand het
werk van die deskundige controleren?
HR 26 februari 2008 - Rechtsdwaling: voor het slagen van een beroep op dwaling
ten aanzien van de wederrechtelijkheid van een feit, is vereist dat aannemelijk is
dat de verdachte heeft gehandeld in een verontschuldigbare onbewustheid en
aanzien van de ongeoorloofdheid van de hem verweten gedraging. Daarvan kan
sprake zijn indien de verdachte is afgegaan op het advies van een persoon of
instantie aan wie of waaraan een zodanig gezag valt toe te kennen dat de verdachte
in redelijkheid op de deugdelijkheid van dat advies mocht vertrouwen.
Omstandigheden van belang:
1. De onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de adviseur.
2. De specifieke deskundigheid van de adviseur.
3. De complexiteit van de materie waarover advies wordt ingewonnen.
4. De precieze inhoud van de adviezen.
- Verjaring. (art. 67e lid 4 en 67f lid 4 AWR)
- Bulgarenfraude: grootschalige fraude met toeslagen. (art. 67cc en 67o AWR)
- De inspecteur heeft de bevoegdheid om een vergrijpboete onder bepaalde
omstandigheden openbaar te maken wegens een fiscaal vergrijp dat door de overtreder
opzettelijk is begaan tijdens de door hem beroepsmatig of bedrijfsmatig verleende
bijstand bij het door de belastingplichtige voldoen aan diens uit een belastingwet
voortvloeiende verplichtingen. (art. 67r AWR)
Welke voorschriften gelden voor het opleggen van een boete?
- Bronnen.
BBBB: opname van beleidsregels over het opleggen van boetes.
Protocol AAFD: afstemming tussen Belastingdienst en OM over de samenloop
tussen bestuurlijke boetes en strafrechtelijke afdoening. (art. 5:44 lid 2 Awb)
, Art. 67g t/m 67q AWR.
Een gedeelte van de Awb is van toepassing op de fiscale boete.
- De boeteopleggende autoriteit is de inspecteur.
De taak wordt in de praktijk veelal uitgevoerd door de boete-fraudecoördinator.
- De boete wordt opgelegd middels een beschikking. (art. 67g AWR, in afwijking van
art. 5:9 Awb)
- Evenredigheidsbeginsel. (art. 67h AWR)
- Art. 67i t/m 67m AWR zijn in 2009 vervallen door de inwerkingtreding van de Vierde
tranche Awb. De inhoud (horen, inzage, etc.) is overgenomen door de bepalingen van
de Awb.
- Inkeerbepaling: geen boete indien de belastingplichtige alsnog een juiste en volledige
aangifte doet voordat de inspecteur erachter is gekomen dat iets niet klopt. (art. 67n
AWR) vrijwillige verbetering is nader uitgewerkt in paragraaf 5 BBBB.
- Wie wordt nog meer verstaan onder overtreder? (art. 67o AWR)
- Art. 5:53 is niet van toepassing op de oplegging van een verzuimboete. (art. 67pa en
67pb AWR)
Una via in fiscalibus: voorkomen dat de burger via het bestuursrecht en strafrecht bestraft
wordt.
- De fiscus zal in beginsel moeten kiezen voor bestuursrechtelijke afdoening door een
boete of strafrechtelijke vervolging.
- Als eenmaal de strafrechtelijke weg is gekozen, mag voor hetzelfde feit geen boete
meer worden opgelegd. (art. 5:44 Awb)
- Als het nog niet duidelijk is of het OM in actie zal komen, houdt de inspecteur
voorlopig het opleggen van een vergrijpboete aan zodra ij weet dat een gedraging
onderwerp is of kan zijn van een opsporingsonderzoek of strafrechtelijke vervolging.
De inspecteur zorgt voor tijdig overleg voor afdoening voor het verlopen van de
verjaringstermijn.
- Als de inspecteur kiest voor het opleggen van een boete, sluit de oplegging van een
verzuimboete voor hetzelfde feit een vergrijpboete uit, tenzij nieuwe bezwaren bekend
zijn. (art. 67q AWR, in afwijking van art. 5:43 Awb) vertrouwensbeginsel.
- Het opleggen van een vergrijpboete sluit het nadien opleggen van een verzuimboete
voor hetzelfde feit uit. (par. 15 lid 4 BBBB)
Een opgelegde vergrijpboete kan dus achteraf niet worden omgezet in een
verzuimboete. De foute vergrijpboete moet dan in de bezwaarprocedure worden
hersteld. niet praktisch, omzetten van de boete lijkt een betere oplossing.
- Het is mogelijk dat aan een burger een vergrijpboete en verzuimboete wordt opgelegd
als twee afzonderlijk omschreven beboetbare feiten zijn geconstateerd.
Protocol AAFD: afspraken tussen OM en Belastingdienst over de keuze tussen de
bestuursrechtelijke of strafrechtelijke weg.
- Het Protocol beschrijft hoe de Belastingdienst de aanmeldingen van mogelijke
delicten die voor strafrechtelijke afhandeling in aanmerking komen selecteert voor de
rechtsgebieden belastingen, toeslagen en douane.
- De aanmeldingen worden ingebracht in het Afstemmingsoverleg Belastingdienst –
OM – FIOD.
, - Het Protocol geeft ook duidelijkheid over de afstemming over het samengaan van
voordeelsontneming en het heffen en innen van belastingen.
- De opvatting was voor 2006 dat strafrecht het sluitstuk (uiterste middel) in fiscale
zaken was. Dit uitgangspunt is verlaten. Het strafrecht speelt nu in bepaalde
omstandigheden een belangrijke rol.
Fraude van personen met een voorbeeldfunctie of expertise.
Drempelbedrag fiscaal nadeel € 100.000,--.
Medewerking van een betrokkene bij Douane of Belastingdienst. misbruik van
de overheid.
3: strafrechtelijke afdoening
Opsporing: de FIOD is een belangrijke rol gaan spelen bij de opsporing van strafbare feiten
uit fiscale wetgeving.
- FIOD valt onder het Ministerie van Financiën.
- Taken.
1. Opsporing en bestrijding van fraude met betrekking tot de belastingwetgeving en
douanewetgeving, inclusief de opsporing van daarmee samenhangende valsheid in
geschrifte, alsmede inclusief bepaalde vormen van georganiseerde criminaliteit.
2. Verzamelen en analyseren van informatie.
- FIOD Opsporing is samengesteld uit twee voormalige diensten: de fiscale recherche
en de douanerecherche.
- De Douanerecherche houdt zich bezig met controle op invoer, doorvoer en uitvoer van
goederen die aan de buitengrenzen worden aangeboden. fiscale en niet-fiscale
taken.
- De FIOD is sinds de Wet op de bijzondere opsporingsdiensten een algemene
opsporingsdienst voor alles wat valt onder het Ministerie van Financiën. (art. 142 Sv)
Carrouselfraude: een veelvoorkomende vorm van fraude die zich kenmerkt doordat ten minste
een partij in het samenspel van transacties (de ploffer) niet aan zijn verplichtingen in het kader
van belastingheffing- en inning voldoet.
- Voorbeeld BTW.
1. Ondernemer A levert goederen aan B in Nederland. Dit is een
grensoverschrijdende levering binnen de EU, dus hij brengt geen btw in rekening.
2. B verkoopt aan C en brengt hiervoor 21% btw in rekening. De btw wordt niet
afgedragen aan de Belastingdienst. fraude.
3. C heeft 21% btw betaald aan B, die hij kan aftrekken als voorbelasting. C levert de
goederen met btw door aan D.
4. D kan ook weer de goederen leveren aan A. Omdat dit een levering is tussen twee
EU-landen, levert D de goederen tegen het 0%-tarief.
- Fraude bij aangiftebelastingen komt op grote schaal voor en heeft de aandacht van de
Belastingdienst. Fraudeurs passen hun handelswijze steeds weer aan.
Vervolgen:
- Alle processen-verbaal over strafbare belastingfeiten worden door de politie of andere
opsporingsambtenaren ingezonden bij het bestuur van ’s Rijks belastingen. (art. 80 lid
Week 1: Wet op de economische delicten
HR 9 maart 1993, ECLI:NL:HR:1993:ZC9268
De opvatting dat van ‘opsporing’ in de zin van art. 23 lid 1 WED alleen dan sprake kan zijn
indien een redelijk vermoeden van schuld is gerezen, is onjuist. Indien er aanwijzingen zijn
dat een economisch voorschrift niet is nageleefd, brengt het belang van opsporing met zich
mee dat wordt nagegaan waar zich in concreto een overtreding voordoet.
Actuele jurisprudentie milieustrafrecht 2016 t/m 2019
Actuele jurisprudentie ander economisch strafrecht (2016 t/m 2019)
Week 2: fiscaal strafrecht
1: inleiding
Het fiscale strafrecht kan op 2 manieren tot vervolging leiden.
1. Commuun strafrecht: art. 255 Sr. valsheid in geschrifte.
2. Bijzonder strafrecht: art. 68, 69 of 69a AWR / ADW.
a. Strafrechtelijke handhaving: oplegging van sancties uit art. 9 Sr.
b. Bestuursrechtelijke handhaving: bestuurlijke boete.
Geen mogelijkheid van dubbele bestraffing. (art. 69 lid 4 AWR)
2: bestuursrechtelijke afdoening
De AWR geeft de inspecteur de bevoegdheid om de belastingplichtige een boete op te leggen,
als deze zijn verplichtingen uit de belastingwetgeving niet nakomt. De boete kan worden
opgelegd bij afzonderlijke beschikking of maakt deel uit van de aanslag en wordt opgelegd
via de AWR. (art. 1 lid 1 AWR)
Soorten aanslagen:
- Primitieve aanslag.
- Navorderingsaanslag.
- Naheffingsaanslag.
De soort aanslag is afhankelijk van de techniek van belastingheffing.
1. Heffing bij wege van aanslag: de aangifte is een hulpmiddel voor de inspecteur ter
vaststelling van de aanslag. primitieve aanslagen en navorderingsaanslagen.
2. Heffing bij wege van aangifte: de betaling van de belasting valt samen met het doen
van de aangifte. naheffingsaanslagen.
a. Voldoeningsbelastingen: voldoening van de eigen belastingschuld.
b. Afdrachtsbelasting: afdracht van de belastingschuld van iemand anders.
De boete voor het overtreden van art. 68 t/m 69a AWR (voorheen ‘verhoging’) is aangemerkt
als een criminal charge. verzuimboetes en vergrijpboetes.
Verzuimboete: boete voor lichte vergrijpen / overtredingen. (art. 67a, 67b, 67c en 67ca AWR)
- Er zijn 7 typen verzuimboetes uitgewerkt in het BBBB.
- Verjaring. (art. 67b lid 3 AWR)
- Termijnoverschrijding. (art. 67c lid 1 AWR)
- Overeenkomstige toepassing. (art. 67ca AWR)
, - Periodieke aanpassing boetebedragen. (art. 67cb AWR)
Vergrijpboete: boete voor echte vergrijpen.
- 10 gedragingen op basis van AWR en bijzondere belastingwetten uitgewerkt in het
BBBB.
- Belangrijkste vergrijpboetes: art. 67cc, 67d en 67e AWR)
- Het is voor het opleggen van de boete vereist dat sprake is van opzet of grove schuld.
Boetebedragen: grove schuld 25%, opzet 50%.
De inspecteur moet dit stellen en bewijzen.
De inspecteur kan zich voor het bewijs baseren op door hem gestelde en door
belanghebbende niet of niet voldoende ontzenuwde vermoedens die op feiten zijn
gebaseerd.
Grove schuld: een in laakbaarheid aan opzet grenzende onachtzaamheid.
De inspecteur moet bij het opleggen van de boete niet alleen bewijzen dat er te
weinig belasting is geheven maar ook dat dit te wijten is aan opzet of grove schuld
van de belastingplichtige.
De opzet of grove schuld van een belastingadviseur wordt toegerekend aan de
belastingplichtige, tenzij deze kan aantonen dat hij in redelijkheid niet hoefde te
twijfelen aan de fiscale aanvaardbaarheid van de standpunten van de adviseur.
voorbeeldsituatie: accountant schakelt een deskundige in, moet iemand het
werk van die deskundige controleren?
HR 26 februari 2008 - Rechtsdwaling: voor het slagen van een beroep op dwaling
ten aanzien van de wederrechtelijkheid van een feit, is vereist dat aannemelijk is
dat de verdachte heeft gehandeld in een verontschuldigbare onbewustheid en
aanzien van de ongeoorloofdheid van de hem verweten gedraging. Daarvan kan
sprake zijn indien de verdachte is afgegaan op het advies van een persoon of
instantie aan wie of waaraan een zodanig gezag valt toe te kennen dat de verdachte
in redelijkheid op de deugdelijkheid van dat advies mocht vertrouwen.
Omstandigheden van belang:
1. De onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de adviseur.
2. De specifieke deskundigheid van de adviseur.
3. De complexiteit van de materie waarover advies wordt ingewonnen.
4. De precieze inhoud van de adviezen.
- Verjaring. (art. 67e lid 4 en 67f lid 4 AWR)
- Bulgarenfraude: grootschalige fraude met toeslagen. (art. 67cc en 67o AWR)
- De inspecteur heeft de bevoegdheid om een vergrijpboete onder bepaalde
omstandigheden openbaar te maken wegens een fiscaal vergrijp dat door de overtreder
opzettelijk is begaan tijdens de door hem beroepsmatig of bedrijfsmatig verleende
bijstand bij het door de belastingplichtige voldoen aan diens uit een belastingwet
voortvloeiende verplichtingen. (art. 67r AWR)
Welke voorschriften gelden voor het opleggen van een boete?
- Bronnen.
BBBB: opname van beleidsregels over het opleggen van boetes.
Protocol AAFD: afstemming tussen Belastingdienst en OM over de samenloop
tussen bestuurlijke boetes en strafrechtelijke afdoening. (art. 5:44 lid 2 Awb)
, Art. 67g t/m 67q AWR.
Een gedeelte van de Awb is van toepassing op de fiscale boete.
- De boeteopleggende autoriteit is de inspecteur.
De taak wordt in de praktijk veelal uitgevoerd door de boete-fraudecoördinator.
- De boete wordt opgelegd middels een beschikking. (art. 67g AWR, in afwijking van
art. 5:9 Awb)
- Evenredigheidsbeginsel. (art. 67h AWR)
- Art. 67i t/m 67m AWR zijn in 2009 vervallen door de inwerkingtreding van de Vierde
tranche Awb. De inhoud (horen, inzage, etc.) is overgenomen door de bepalingen van
de Awb.
- Inkeerbepaling: geen boete indien de belastingplichtige alsnog een juiste en volledige
aangifte doet voordat de inspecteur erachter is gekomen dat iets niet klopt. (art. 67n
AWR) vrijwillige verbetering is nader uitgewerkt in paragraaf 5 BBBB.
- Wie wordt nog meer verstaan onder overtreder? (art. 67o AWR)
- Art. 5:53 is niet van toepassing op de oplegging van een verzuimboete. (art. 67pa en
67pb AWR)
Una via in fiscalibus: voorkomen dat de burger via het bestuursrecht en strafrecht bestraft
wordt.
- De fiscus zal in beginsel moeten kiezen voor bestuursrechtelijke afdoening door een
boete of strafrechtelijke vervolging.
- Als eenmaal de strafrechtelijke weg is gekozen, mag voor hetzelfde feit geen boete
meer worden opgelegd. (art. 5:44 Awb)
- Als het nog niet duidelijk is of het OM in actie zal komen, houdt de inspecteur
voorlopig het opleggen van een vergrijpboete aan zodra ij weet dat een gedraging
onderwerp is of kan zijn van een opsporingsonderzoek of strafrechtelijke vervolging.
De inspecteur zorgt voor tijdig overleg voor afdoening voor het verlopen van de
verjaringstermijn.
- Als de inspecteur kiest voor het opleggen van een boete, sluit de oplegging van een
verzuimboete voor hetzelfde feit een vergrijpboete uit, tenzij nieuwe bezwaren bekend
zijn. (art. 67q AWR, in afwijking van art. 5:43 Awb) vertrouwensbeginsel.
- Het opleggen van een vergrijpboete sluit het nadien opleggen van een verzuimboete
voor hetzelfde feit uit. (par. 15 lid 4 BBBB)
Een opgelegde vergrijpboete kan dus achteraf niet worden omgezet in een
verzuimboete. De foute vergrijpboete moet dan in de bezwaarprocedure worden
hersteld. niet praktisch, omzetten van de boete lijkt een betere oplossing.
- Het is mogelijk dat aan een burger een vergrijpboete en verzuimboete wordt opgelegd
als twee afzonderlijk omschreven beboetbare feiten zijn geconstateerd.
Protocol AAFD: afspraken tussen OM en Belastingdienst over de keuze tussen de
bestuursrechtelijke of strafrechtelijke weg.
- Het Protocol beschrijft hoe de Belastingdienst de aanmeldingen van mogelijke
delicten die voor strafrechtelijke afhandeling in aanmerking komen selecteert voor de
rechtsgebieden belastingen, toeslagen en douane.
- De aanmeldingen worden ingebracht in het Afstemmingsoverleg Belastingdienst –
OM – FIOD.
, - Het Protocol geeft ook duidelijkheid over de afstemming over het samengaan van
voordeelsontneming en het heffen en innen van belastingen.
- De opvatting was voor 2006 dat strafrecht het sluitstuk (uiterste middel) in fiscale
zaken was. Dit uitgangspunt is verlaten. Het strafrecht speelt nu in bepaalde
omstandigheden een belangrijke rol.
Fraude van personen met een voorbeeldfunctie of expertise.
Drempelbedrag fiscaal nadeel € 100.000,--.
Medewerking van een betrokkene bij Douane of Belastingdienst. misbruik van
de overheid.
3: strafrechtelijke afdoening
Opsporing: de FIOD is een belangrijke rol gaan spelen bij de opsporing van strafbare feiten
uit fiscale wetgeving.
- FIOD valt onder het Ministerie van Financiën.
- Taken.
1. Opsporing en bestrijding van fraude met betrekking tot de belastingwetgeving en
douanewetgeving, inclusief de opsporing van daarmee samenhangende valsheid in
geschrifte, alsmede inclusief bepaalde vormen van georganiseerde criminaliteit.
2. Verzamelen en analyseren van informatie.
- FIOD Opsporing is samengesteld uit twee voormalige diensten: de fiscale recherche
en de douanerecherche.
- De Douanerecherche houdt zich bezig met controle op invoer, doorvoer en uitvoer van
goederen die aan de buitengrenzen worden aangeboden. fiscale en niet-fiscale
taken.
- De FIOD is sinds de Wet op de bijzondere opsporingsdiensten een algemene
opsporingsdienst voor alles wat valt onder het Ministerie van Financiën. (art. 142 Sv)
Carrouselfraude: een veelvoorkomende vorm van fraude die zich kenmerkt doordat ten minste
een partij in het samenspel van transacties (de ploffer) niet aan zijn verplichtingen in het kader
van belastingheffing- en inning voldoet.
- Voorbeeld BTW.
1. Ondernemer A levert goederen aan B in Nederland. Dit is een
grensoverschrijdende levering binnen de EU, dus hij brengt geen btw in rekening.
2. B verkoopt aan C en brengt hiervoor 21% btw in rekening. De btw wordt niet
afgedragen aan de Belastingdienst. fraude.
3. C heeft 21% btw betaald aan B, die hij kan aftrekken als voorbelasting. C levert de
goederen met btw door aan D.
4. D kan ook weer de goederen leveren aan A. Omdat dit een levering is tussen twee
EU-landen, levert D de goederen tegen het 0%-tarief.
- Fraude bij aangiftebelastingen komt op grote schaal voor en heeft de aandacht van de
Belastingdienst. Fraudeurs passen hun handelswijze steeds weer aan.
Vervolgen:
- Alle processen-verbaal over strafbare belastingfeiten worden door de politie of andere
opsporingsambtenaren ingezonden bij het bestuur van ’s Rijks belastingen. (art. 80 lid
