Samenvatting Dierveredeling
Inhoudsopgave
I. Veredeling van dieren .................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Situering en werkwijze van dierenveredeling ................................................................... 3
1. Definitie en algemene doelstellingen van de dierenveredeling ................................................ 3
2. Interactie van disciplines ........................................................................................................... 8
3. Algemene aspecten bij het vergelijken van planten- en dierenveredeling. ............................... 8
Hoofdstuk 2: Controle van voortplantingsmechanismen ..................................................................... 10
1. Kunstmatige inseminatie ......................................................................................................... 10
2. Superovulatie en embryotransfer ........................................................................................... 10
3. Sexen van sperma ................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 3: Genetische basis van dierenveredeling ........................................................................... 12
1. Variatie als basis van dierenveredeling ................................................................................... 12
2. Monogene eigenschappen ...................................................................................................... 12
3. Polygene eigenschappen ......................................................................................................... 13
Hoofdstuk 4: Principes van selectie en genetische vooruitgang........................................................... 14
1. Overerving en selectie ............................................................................................................. 14
4.1.1 Erfelijkheidsgraad ................................................................................................................ 14
4.1.2 Genetische vooruitgang....................................................................................................... 15
4.1.3 Fokwaardeschatting ............................................................................................................ 15
2. Inteelt ...................................................................................................................................... 16
3. Heterosis ................................................................................................................................. 17
4. Kruisingsschema’s ................................................................................................................... 20
4.1 Kruisingschema’s gericht op additieve effecten ............................................................. 20
4.2 Kruisingsschema’s gericht op heterosis.................................................................................. 21
II. Biotechnologie van dieren ............................................................................................................ 24
Hoofdstuk 1: Basisprincipes van moleculaire genetica bij dieren ......................................................... 24
1. Moleculaire merkers ............................................................................................................... 24
1.1.1 Eiwitten ........................................................................................................................... 24
1.1.2 DNA................................................................................................................................. 24
1.1.3 Toepassingen moleculaire merkers ..................................................................................... 28
Hoofdstuk 2: Koppelingsanalyse .......................................................................................................... 31
1. Genetische kaarten ................................................................................................................. 31
1.1.1 Linkage analysis .............................................................................................................. 31
1.1.2 LOD-scores ...................................................................................................................... 33
1.1.3 Multipoint linkage ............................................................................................................... 34
1
, 1.1.4 Mappen van een monogene eigenschap ............................................................................. 35
Hoofdstuk 3: Merker Ondersteunende Selectie ................................................................................... 38
1. Majorgenen ............................................................................................................................. 38
2. QTL .......................................................................................................................................... 40
3. Genome wide selection ........................................................................................................... 40
Hoofdstuk 4: Biotechnologie bij dieren ................................................................................................ 40
4. Kloneren bij dieren .................................................................................................................. 40
5. Transgenese bij dieren ............................................................................................................ 40
6. Gene editing bij dieren ............................................................................................................ 41
2
,I. Veredeling van dieren
Hoofdstuk 1: Situering en werkwijze van dierenveredeling
1. Definitie en algemene doelstellingen van de dierenveredeling
Definitie = het geheel van activiteiten om een verbeterd dier te bekomen
➔ Verbeterd dier? Hangt van fokdoel en diersoort af.
Dus, selectie obv efficiëntie: veel melk/vlees/wol/…, niet ziektegevoelig, weinig onderhoud…
Doelstellingen:
1) Opbrengstverhoging
Producten: melk, vlees, eieren, vis, wol, pels, sport
Meestal fokt men een ras voor één specifiek doel en zo krijgt men bv melk-/ vleestypes
2) Kwaliteit
Ook verbeteren van voederconversie is een streefdoel. Dit is de grootste kost van het
bedrijf, maar gaat ten koste van de kwaliteit bij vlees.
Selectie tegenwoordig voor mager vlees, maar een beetje intramusculair vet is nodig om
sappigheid en smaak in vlees te hebben. De verbetering is dus eerder gericht op niche
markten zoals Wagyu en Cerdo Iberico.
3) Robuustheid en verminderde ziektegevoeligheid
Hoog productieve rassen aarden niet in elke omgeving. Vb Belgisch Witblauw naar Afrika →
vallen dood want is niet aangepast aan het gebied. Men kan maar moeilijk aan gepast voeder
geraken om de hoge productie te verwezelijken, zijn niet bestand tegen de warmte en lokale
parasieten en worden dus ziek. Je kan deze hoog productieve en lokale rassen wel kruisen.
Bv Nerole (ras van Zebu) kan goed tegen warmte en is immuun voor runderpest.
Robuustheid vertegenwoordigt goed presteren onder mindere omstandigheden
4) Andere doelen zoals reductie van CH4-productie (rund): selectie obv voeder en µbioom
Opgelet: Soms wordt naar een te hoge productiviteit gestreefd dat er andere problemen de kop op
steken; bv zwakke poten, bevallingsproblemen bij BWB…
De doelen zijn zeer verscheiden → moeilijk in 1 ras te combineren, dus gescheiden doelspecifieke
rassen nodig voor bepaalde kenmerken. Bvb koe voor melk- of vleesproductie, kip voor ei- of
vleesproductie…
Vb scheiding van rassen voor productie- en reproductiekenmerken → voor vleesvarkens willen we
veel vlees en veel biggen. Hier moet gewerkt worden met specifieke moeder- en vaderlijnen.
Moederlijn geselecteerd op veel biggen, vaderlijn geselecteerd op veel vlees → nakomelingen: veel
biggen met veel vlees.
3
, • Vlees
Runderen:
Meestal 1 kalf per worp.
Huidige selectie op Niche markten richten zich op vleeskwaliteit
• Goede voederconversie
• Hoog percentage mager vlees
o Weinig vet (minder smaak)
→ Minder vleeskwaliteit
Veel aspecten die productie bepalen, karkassen worden onderverdeeld volgens SEUROP (S is meest
bespierd, goede kwaliteitsvlees en P is minst bespierd) bij runderen, varkens en schapen in Europa.
Varkens probeert men worpgrote en het aantal cycli zo hoog mogelijk te krijgen om de totale
opbrengst te doen stijgen
Kippen (vlees & ei) = commerciële hybriden = kruisingen tussen verschillende rassen
• Vis
De visbestanden zijn overbevist ➔ de opbrengst neemt geleidelijk af
Visconsumptie neemt toch toe waardoor aquacultuur belangrijk wordt.
4
Inhoudsopgave
I. Veredeling van dieren .................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1: Situering en werkwijze van dierenveredeling ................................................................... 3
1. Definitie en algemene doelstellingen van de dierenveredeling ................................................ 3
2. Interactie van disciplines ........................................................................................................... 8
3. Algemene aspecten bij het vergelijken van planten- en dierenveredeling. ............................... 8
Hoofdstuk 2: Controle van voortplantingsmechanismen ..................................................................... 10
1. Kunstmatige inseminatie ......................................................................................................... 10
2. Superovulatie en embryotransfer ........................................................................................... 10
3. Sexen van sperma ................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 3: Genetische basis van dierenveredeling ........................................................................... 12
1. Variatie als basis van dierenveredeling ................................................................................... 12
2. Monogene eigenschappen ...................................................................................................... 12
3. Polygene eigenschappen ......................................................................................................... 13
Hoofdstuk 4: Principes van selectie en genetische vooruitgang........................................................... 14
1. Overerving en selectie ............................................................................................................. 14
4.1.1 Erfelijkheidsgraad ................................................................................................................ 14
4.1.2 Genetische vooruitgang....................................................................................................... 15
4.1.3 Fokwaardeschatting ............................................................................................................ 15
2. Inteelt ...................................................................................................................................... 16
3. Heterosis ................................................................................................................................. 17
4. Kruisingsschema’s ................................................................................................................... 20
4.1 Kruisingschema’s gericht op additieve effecten ............................................................. 20
4.2 Kruisingsschema’s gericht op heterosis.................................................................................. 21
II. Biotechnologie van dieren ............................................................................................................ 24
Hoofdstuk 1: Basisprincipes van moleculaire genetica bij dieren ......................................................... 24
1. Moleculaire merkers ............................................................................................................... 24
1.1.1 Eiwitten ........................................................................................................................... 24
1.1.2 DNA................................................................................................................................. 24
1.1.3 Toepassingen moleculaire merkers ..................................................................................... 28
Hoofdstuk 2: Koppelingsanalyse .......................................................................................................... 31
1. Genetische kaarten ................................................................................................................. 31
1.1.1 Linkage analysis .............................................................................................................. 31
1.1.2 LOD-scores ...................................................................................................................... 33
1.1.3 Multipoint linkage ............................................................................................................... 34
1
, 1.1.4 Mappen van een monogene eigenschap ............................................................................. 35
Hoofdstuk 3: Merker Ondersteunende Selectie ................................................................................... 38
1. Majorgenen ............................................................................................................................. 38
2. QTL .......................................................................................................................................... 40
3. Genome wide selection ........................................................................................................... 40
Hoofdstuk 4: Biotechnologie bij dieren ................................................................................................ 40
4. Kloneren bij dieren .................................................................................................................. 40
5. Transgenese bij dieren ............................................................................................................ 40
6. Gene editing bij dieren ............................................................................................................ 41
2
,I. Veredeling van dieren
Hoofdstuk 1: Situering en werkwijze van dierenveredeling
1. Definitie en algemene doelstellingen van de dierenveredeling
Definitie = het geheel van activiteiten om een verbeterd dier te bekomen
➔ Verbeterd dier? Hangt van fokdoel en diersoort af.
Dus, selectie obv efficiëntie: veel melk/vlees/wol/…, niet ziektegevoelig, weinig onderhoud…
Doelstellingen:
1) Opbrengstverhoging
Producten: melk, vlees, eieren, vis, wol, pels, sport
Meestal fokt men een ras voor één specifiek doel en zo krijgt men bv melk-/ vleestypes
2) Kwaliteit
Ook verbeteren van voederconversie is een streefdoel. Dit is de grootste kost van het
bedrijf, maar gaat ten koste van de kwaliteit bij vlees.
Selectie tegenwoordig voor mager vlees, maar een beetje intramusculair vet is nodig om
sappigheid en smaak in vlees te hebben. De verbetering is dus eerder gericht op niche
markten zoals Wagyu en Cerdo Iberico.
3) Robuustheid en verminderde ziektegevoeligheid
Hoog productieve rassen aarden niet in elke omgeving. Vb Belgisch Witblauw naar Afrika →
vallen dood want is niet aangepast aan het gebied. Men kan maar moeilijk aan gepast voeder
geraken om de hoge productie te verwezelijken, zijn niet bestand tegen de warmte en lokale
parasieten en worden dus ziek. Je kan deze hoog productieve en lokale rassen wel kruisen.
Bv Nerole (ras van Zebu) kan goed tegen warmte en is immuun voor runderpest.
Robuustheid vertegenwoordigt goed presteren onder mindere omstandigheden
4) Andere doelen zoals reductie van CH4-productie (rund): selectie obv voeder en µbioom
Opgelet: Soms wordt naar een te hoge productiviteit gestreefd dat er andere problemen de kop op
steken; bv zwakke poten, bevallingsproblemen bij BWB…
De doelen zijn zeer verscheiden → moeilijk in 1 ras te combineren, dus gescheiden doelspecifieke
rassen nodig voor bepaalde kenmerken. Bvb koe voor melk- of vleesproductie, kip voor ei- of
vleesproductie…
Vb scheiding van rassen voor productie- en reproductiekenmerken → voor vleesvarkens willen we
veel vlees en veel biggen. Hier moet gewerkt worden met specifieke moeder- en vaderlijnen.
Moederlijn geselecteerd op veel biggen, vaderlijn geselecteerd op veel vlees → nakomelingen: veel
biggen met veel vlees.
3
, • Vlees
Runderen:
Meestal 1 kalf per worp.
Huidige selectie op Niche markten richten zich op vleeskwaliteit
• Goede voederconversie
• Hoog percentage mager vlees
o Weinig vet (minder smaak)
→ Minder vleeskwaliteit
Veel aspecten die productie bepalen, karkassen worden onderverdeeld volgens SEUROP (S is meest
bespierd, goede kwaliteitsvlees en P is minst bespierd) bij runderen, varkens en schapen in Europa.
Varkens probeert men worpgrote en het aantal cycli zo hoog mogelijk te krijgen om de totale
opbrengst te doen stijgen
Kippen (vlees & ei) = commerciële hybriden = kruisingen tussen verschillende rassen
• Vis
De visbestanden zijn overbevist ➔ de opbrengst neemt geleidelijk af
Visconsumptie neemt toch toe waardoor aquacultuur belangrijk wordt.
4
