Fonetiek en psycholinguïstiek
Psycholinguïstiek
Communicatie
Alles is communicatie
● Psycholinguïstiek
○ Inwendig
○ Mentale stappen
● Fonetiek
○ Uitwendig
○ Motorische of zintuiglijke fasen (bvb. gesproken taal)
Communicatie
● Communicatiemodi
○ Oraal/auraal
○ Visueel
■ Lichaamshouding
○ Gestueel
■ Gebarentaal
○ Grafisch
MC Gurk effect
● Visueel: ga ga
● Auditief: ba ba
● Perceptie: da da
● Verklaring
○ Brein geeft geen voorkeur aan auditieve of visuele input, combineert
○ Zoekt klank die overeenkomt met zowel visueel als auditief
○ Da da akoestisch dichtste bij ba ba
○ Da da visueel dichtste bij ga ga
,Onderzoek stemsterkte i.f.v. gehoorverlies
● Slechthorende mensen praten luider
○ Auditieve feedback is vermindert (horen zichzelf minder goed)
○ Beginnen daarom luider te praten
○ Hoe groter verlies hoe luider
Boodschap
● Communicatieve intentie → symbolen → conventioneel en arbitrair
○ Intentionele, symbolische communicatie
● Niet-symbolische communicatie
○ Niet altijd intentioneel
● Paralinguïstiek
○ Bestudeert de boodschap die overkomt maar niet altijd uitgesproken wordt &
niet intentioneel is
Taalsymbolen
● Conventioneel
○ Afspraak dat ingeburgerd raakt
● Arbitrair
○ Lukrake relatie tussen woord en ding
○ Uitzondering: onomatopeeën (klanknabootsingen) en iconische gebaren
● Abstractiegraad ≠
,Vorm, inhoud en gebruik
● Inhoudelijke dimensie
○ Taal gaat altijd ergens over
● Vormelijke dimensie
○ Om de inhoud aan te wijzen worden tekens/symbolen gebruikt
● Utilitaire dimensie
○ Taal = handelen
■ Altijd bedoeling als je iets zegt
○ Taaldaden
■ Voorwaarde: aangepast aan doel, omstandigheden (luisteraar,
voorkennis)
○ Taal als instrument in de sociale omgang = pragmatische vaardigheden
■ Autistische mensen hier soms moeite mee
Taal
● Taalvorm
○ Fonologie
■ Klankleer
■ Onderdeel taalwetenschap dat kleinste samenstellende onderdelen vd
menselijke taal beschrijft en bestudeert
■ In geval van gesproken taal: klinkers en medeklinkers
■ In geval gebarentaal: handvormen, bewegingen, etc. gebaren
○ Morfologie
■ Interne structuur van woorden
■ Vorming verschillende vormen van hetzelfde woord
○ Syntaxis
■ Opbouw zinnen
● Taalinhoud
○ Semantiek
■ Betekenis van woorden en zinnen
● Taalgebruik
○ Pragmatiek
■ Gebruik van taal
■ Communicatie
● Metalinguïstisch bewustzijn
○ Nadenken over taal
○ Vanaf 4 jaar bij kinderen
, Spreken en verstaan
● Tekening
○ Werkt in twee richtingen
○ In elke kader kan iets mislopen
Psycholinguïstisch model
● Legt functionele architectuur bloot vd taalgebruiker
● Modules
○ Successief voorgesteld
○ Werken parallel
○ Corresponderen niet noodzakelijk met een hersenzone (hersenactiviteit ≠
zones)
● Neuropsychologisch en neurolinguïstisch onderzoek → psycholinguïstische
experimenten
Spraakklanken
● Terrein van fonetiek
● Foneem
○ Betekenisonderscheidend element
○ Minimaal paar woorden
○ Deel taalkunde
○ Allofonen
■ Varianten zelfde foneem
● Individuele varianten
Psycholinguïstiek
Communicatie
Alles is communicatie
● Psycholinguïstiek
○ Inwendig
○ Mentale stappen
● Fonetiek
○ Uitwendig
○ Motorische of zintuiglijke fasen (bvb. gesproken taal)
Communicatie
● Communicatiemodi
○ Oraal/auraal
○ Visueel
■ Lichaamshouding
○ Gestueel
■ Gebarentaal
○ Grafisch
MC Gurk effect
● Visueel: ga ga
● Auditief: ba ba
● Perceptie: da da
● Verklaring
○ Brein geeft geen voorkeur aan auditieve of visuele input, combineert
○ Zoekt klank die overeenkomt met zowel visueel als auditief
○ Da da akoestisch dichtste bij ba ba
○ Da da visueel dichtste bij ga ga
,Onderzoek stemsterkte i.f.v. gehoorverlies
● Slechthorende mensen praten luider
○ Auditieve feedback is vermindert (horen zichzelf minder goed)
○ Beginnen daarom luider te praten
○ Hoe groter verlies hoe luider
Boodschap
● Communicatieve intentie → symbolen → conventioneel en arbitrair
○ Intentionele, symbolische communicatie
● Niet-symbolische communicatie
○ Niet altijd intentioneel
● Paralinguïstiek
○ Bestudeert de boodschap die overkomt maar niet altijd uitgesproken wordt &
niet intentioneel is
Taalsymbolen
● Conventioneel
○ Afspraak dat ingeburgerd raakt
● Arbitrair
○ Lukrake relatie tussen woord en ding
○ Uitzondering: onomatopeeën (klanknabootsingen) en iconische gebaren
● Abstractiegraad ≠
,Vorm, inhoud en gebruik
● Inhoudelijke dimensie
○ Taal gaat altijd ergens over
● Vormelijke dimensie
○ Om de inhoud aan te wijzen worden tekens/symbolen gebruikt
● Utilitaire dimensie
○ Taal = handelen
■ Altijd bedoeling als je iets zegt
○ Taaldaden
■ Voorwaarde: aangepast aan doel, omstandigheden (luisteraar,
voorkennis)
○ Taal als instrument in de sociale omgang = pragmatische vaardigheden
■ Autistische mensen hier soms moeite mee
Taal
● Taalvorm
○ Fonologie
■ Klankleer
■ Onderdeel taalwetenschap dat kleinste samenstellende onderdelen vd
menselijke taal beschrijft en bestudeert
■ In geval van gesproken taal: klinkers en medeklinkers
■ In geval gebarentaal: handvormen, bewegingen, etc. gebaren
○ Morfologie
■ Interne structuur van woorden
■ Vorming verschillende vormen van hetzelfde woord
○ Syntaxis
■ Opbouw zinnen
● Taalinhoud
○ Semantiek
■ Betekenis van woorden en zinnen
● Taalgebruik
○ Pragmatiek
■ Gebruik van taal
■ Communicatie
● Metalinguïstisch bewustzijn
○ Nadenken over taal
○ Vanaf 4 jaar bij kinderen
, Spreken en verstaan
● Tekening
○ Werkt in twee richtingen
○ In elke kader kan iets mislopen
Psycholinguïstisch model
● Legt functionele architectuur bloot vd taalgebruiker
● Modules
○ Successief voorgesteld
○ Werken parallel
○ Corresponderen niet noodzakelijk met een hersenzone (hersenactiviteit ≠
zones)
● Neuropsychologisch en neurolinguïstisch onderzoek → psycholinguïstische
experimenten
Spraakklanken
● Terrein van fonetiek
● Foneem
○ Betekenisonderscheidend element
○ Minimaal paar woorden
○ Deel taalkunde
○ Allofonen
■ Varianten zelfde foneem
● Individuele varianten
