1 Effectief leren in de les
Kenmerken en principes van effectief leren in de les
1.1 Sleutelbegrippen bij het vormgeven van effectief leren
Zes sleutelbegrippen spelen een belangrijke rol in het vormgeven van effectief leren
in de les. De zes sleutelbegrippen zijn:
1. Een heldere structuur in de opbouw van de leerstof;
2. Het juiste niveau van de leerstof;
3. Betekenis geven aan de leerstof;
4. Individuele aanspreekbaarheid;
5. Zichtbaarheid van leren/denken;
6. Aandacht voor nieuwsgierigheid en motivatie.
De sleutelbegrippen 1 en 2 zijn belangrijk bij de keuze en voorbereiding van de
lesstof. De sleutelbegrippen 3 t/m 6 zijn belangrijk tijdens de les zelf.
1.1.1 Betekenis geven
Kennis krijgt cognitieve en/of affectieve betekenis als leerlingen weten waarvoor ze
die kennis kunnen gebruiken.
Betekenis geven vanuit gebruikswaarde van kennis
Als kennis betekenis heeft zodat iemand weet waarvoor hij die kennis kan gebruiken,
kan hij daarover vier vragen beantwoorden. Hieronder staat een voorbeeld van de
beantwoording van deze vier vragen met ‘effectief leren’ als onderwerp.
1. Wat is de functie, het doel van deze kennis?
Met het vormgeven van de sleutelbegrippen van effectief leren wil de docent
bereiken dat alle leerlingen na afloop de basisinformatie en vaardigheden uit
de les beheersen.
2. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van deze kennis?
De belangrijkste kenmerken van effectief leren zijn betekenis geven,
individuele aanspreekbaarheid, leren zichtbaar maken en motivatie.
3. Kan ik voorbeelden van deze kennis geven?
Een docent die aan het begin van de les uitgebreid de moeite neemt om met
leerlingen te inventariseren wat zij al weten van een bepaald begrip, en hoe zij
dat in hun dagelijks bestaan tegenkomen.
4. Welke argumenten heb ik om deze kennis te verkrijgen?
De motivatie wordt sterk gestimuleerd als leerlingen de betekenis van
leerstof onderkennen.
Als leerlingen zich niet aangesproken voelen, zullen ze in de klas met
andere dingen bezig zijn.
Leren met behulp van leeractiviteiten zichtbaar maken, zorgt ervoor dat
de docent meer zicht krijgt op de leerprocessen van leerlingen.
Het jezelf stellen van de vier vragen is een goede oefening omdat het duidelijk zal
worden waarom sommige kennis leerlingen niet of wel aanspreekt, en waar
mogelijkheden en moeilijkheden zitten bij het aanleren daarvan.
, Aansluiten bij voorkennis
Aansluiten bij leerlingen hun voorkennis maakt het leren veel effectiever.
Vragen vooraf gericht op betekenis geven
Een docent die leerlingen wil stimuleren om betekenis aan lesdoelen te geen, kan
dat doen door vooraf zichzelf vragen te stellen ontleend aan die van Perkins.
Praktischer geformuleerd:
1. Bij welke voorkennis en ervaringen van leerlingen sluit dit lesdoel aan? Welke
vragen moet ik stellen om dat te weten?
2. Hoe is zinvol gebruik door leerlingen van dit lesdoel op korte termijn mogelijk?
3. Voor welke andere vakken/thema’s is dit lesdoel ondersteunend?
4. Komt dit lesdoel voort uit beroepseisen? Zo ja, hoe kan ik dat zichtbaar maken
voor leerlingen?
5. Is dit lesdoel voornamelijk voor het examen?
1.1.2 Individuele aanspreekbaarheid
Individuele aanspreekbaarheid, zorgen dat elke leerling zich aangesproken voelt in
de les, is een instrument dat elke docent kan bespelen. De docent zal het leren van
alle leerlingen af moeten dwingen, bijvoorbeeld door passende werkvormen te
gebruiken en het stellen van denkvragen aan de klas. Dit gebeurt op de manier dat
alle leerlingen zich aangesproken voelen de vraag te beantwoorden.
1.1.3 Zichtbaarheid
Sommige leerlingen nemen niet zelf initiatieven die voor hun docent tot zicht op hun
leren leiden. Daarom is het belangrijk dat de docent het leren van de leerlingen
zichtbaar en hoorbaar maakt. De docent moet een techniek gebruiken van vragen
stellen en een functioneel gebruik van (samen)werkvormen. Ook moet de docent
regelmatig rondlopen, bij leerlingen meekijken en leerlingen hardop laten denken om
de voortgang te peilen.
1.1.4 Motivatie
Er zijn zes factoren die direct en merkbaar invloed hebben op goed leergedrag van
leerlingen:
1. Succesbeleving;
Succes geeft succes.
2. Individuele aanspreekbaarheid;
Weten dat je aangesproken kunt worden, motiveert je om mee te doen.
3. Feedback, kennis van resultaten;
De leerling weet wat hij kan en niet kan en wat hij nog moet doen om de
leerdoelen te halen.
4. Betekenis geven;
Als leerlingen het lesdoel zelf betekenis kunnen geven, zullen ze daar
gemotiveerder aan werken.
5. Interesse in de leerling en veiligheid;
Om het leerproces voorspoedig te laten voorlopen moeten leerlingen zich
veilig en gerespecteerd voelen.
6. Positieve benadering.
Hoge, optimistische verwachtingen van docenten hebben een positieve
invloed op leerlingen en hun leerresultaat.
Kenmerken en principes van effectief leren in de les
1.1 Sleutelbegrippen bij het vormgeven van effectief leren
Zes sleutelbegrippen spelen een belangrijke rol in het vormgeven van effectief leren
in de les. De zes sleutelbegrippen zijn:
1. Een heldere structuur in de opbouw van de leerstof;
2. Het juiste niveau van de leerstof;
3. Betekenis geven aan de leerstof;
4. Individuele aanspreekbaarheid;
5. Zichtbaarheid van leren/denken;
6. Aandacht voor nieuwsgierigheid en motivatie.
De sleutelbegrippen 1 en 2 zijn belangrijk bij de keuze en voorbereiding van de
lesstof. De sleutelbegrippen 3 t/m 6 zijn belangrijk tijdens de les zelf.
1.1.1 Betekenis geven
Kennis krijgt cognitieve en/of affectieve betekenis als leerlingen weten waarvoor ze
die kennis kunnen gebruiken.
Betekenis geven vanuit gebruikswaarde van kennis
Als kennis betekenis heeft zodat iemand weet waarvoor hij die kennis kan gebruiken,
kan hij daarover vier vragen beantwoorden. Hieronder staat een voorbeeld van de
beantwoording van deze vier vragen met ‘effectief leren’ als onderwerp.
1. Wat is de functie, het doel van deze kennis?
Met het vormgeven van de sleutelbegrippen van effectief leren wil de docent
bereiken dat alle leerlingen na afloop de basisinformatie en vaardigheden uit
de les beheersen.
2. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van deze kennis?
De belangrijkste kenmerken van effectief leren zijn betekenis geven,
individuele aanspreekbaarheid, leren zichtbaar maken en motivatie.
3. Kan ik voorbeelden van deze kennis geven?
Een docent die aan het begin van de les uitgebreid de moeite neemt om met
leerlingen te inventariseren wat zij al weten van een bepaald begrip, en hoe zij
dat in hun dagelijks bestaan tegenkomen.
4. Welke argumenten heb ik om deze kennis te verkrijgen?
De motivatie wordt sterk gestimuleerd als leerlingen de betekenis van
leerstof onderkennen.
Als leerlingen zich niet aangesproken voelen, zullen ze in de klas met
andere dingen bezig zijn.
Leren met behulp van leeractiviteiten zichtbaar maken, zorgt ervoor dat
de docent meer zicht krijgt op de leerprocessen van leerlingen.
Het jezelf stellen van de vier vragen is een goede oefening omdat het duidelijk zal
worden waarom sommige kennis leerlingen niet of wel aanspreekt, en waar
mogelijkheden en moeilijkheden zitten bij het aanleren daarvan.
, Aansluiten bij voorkennis
Aansluiten bij leerlingen hun voorkennis maakt het leren veel effectiever.
Vragen vooraf gericht op betekenis geven
Een docent die leerlingen wil stimuleren om betekenis aan lesdoelen te geen, kan
dat doen door vooraf zichzelf vragen te stellen ontleend aan die van Perkins.
Praktischer geformuleerd:
1. Bij welke voorkennis en ervaringen van leerlingen sluit dit lesdoel aan? Welke
vragen moet ik stellen om dat te weten?
2. Hoe is zinvol gebruik door leerlingen van dit lesdoel op korte termijn mogelijk?
3. Voor welke andere vakken/thema’s is dit lesdoel ondersteunend?
4. Komt dit lesdoel voort uit beroepseisen? Zo ja, hoe kan ik dat zichtbaar maken
voor leerlingen?
5. Is dit lesdoel voornamelijk voor het examen?
1.1.2 Individuele aanspreekbaarheid
Individuele aanspreekbaarheid, zorgen dat elke leerling zich aangesproken voelt in
de les, is een instrument dat elke docent kan bespelen. De docent zal het leren van
alle leerlingen af moeten dwingen, bijvoorbeeld door passende werkvormen te
gebruiken en het stellen van denkvragen aan de klas. Dit gebeurt op de manier dat
alle leerlingen zich aangesproken voelen de vraag te beantwoorden.
1.1.3 Zichtbaarheid
Sommige leerlingen nemen niet zelf initiatieven die voor hun docent tot zicht op hun
leren leiden. Daarom is het belangrijk dat de docent het leren van de leerlingen
zichtbaar en hoorbaar maakt. De docent moet een techniek gebruiken van vragen
stellen en een functioneel gebruik van (samen)werkvormen. Ook moet de docent
regelmatig rondlopen, bij leerlingen meekijken en leerlingen hardop laten denken om
de voortgang te peilen.
1.1.4 Motivatie
Er zijn zes factoren die direct en merkbaar invloed hebben op goed leergedrag van
leerlingen:
1. Succesbeleving;
Succes geeft succes.
2. Individuele aanspreekbaarheid;
Weten dat je aangesproken kunt worden, motiveert je om mee te doen.
3. Feedback, kennis van resultaten;
De leerling weet wat hij kan en niet kan en wat hij nog moet doen om de
leerdoelen te halen.
4. Betekenis geven;
Als leerlingen het lesdoel zelf betekenis kunnen geven, zullen ze daar
gemotiveerder aan werken.
5. Interesse in de leerling en veiligheid;
Om het leerproces voorspoedig te laten voorlopen moeten leerlingen zich
veilig en gerespecteerd voelen.
6. Positieve benadering.
Hoge, optimistische verwachtingen van docenten hebben een positieve
invloed op leerlingen en hun leerresultaat.
