De psychologie van arbeid en gezondheid
Samenvatting stof deel 2
Hoofdstuk 7: Counseling, Coaching en Online-interventiemethoden
7.2: Interventies op basis van zwaarste casuïstiek en inzet begeleidingsprofessional
Counseling: kortdurende individuele psychosociale begeleiding voor mensen die in emotioneel of
sociale problemen zijn geraakt of dreigen te raken.
• E-counseling: een online vorm van counseling
• Klachtenreductie is een belangrijk component
o Rouwverwerking en begeleiding naar werkhervatting
Coaching: het creatieve proces waarbij de cliënt als partner wordt geïnspireerd en uitgedaagd om tot
zijn maximale persoonlijke en professionele potentieel te komen.
• E-coaching: een online vorm van coaching. Een niet-hiërarchische ontwikkelingspartnerschap
waarbij het leer- en reflectieproces voornamelijk digitaal plaatsvindt en waarbij sprake is van
fysieke afstand in de communicatie.
• Wordt steeds meer ingezet als een preventieve en ontwikkelingsgerichte interventie
o Ontwikkelingswensen, zoals persoonlijke effectiviteit vergroten of bepaalde
vaardigheden opdoen
1
,7.3: Herkomst en werkende ingrediënten
De bekendste psychologievormen:
• Gedragstherapie: gericht op het veranderen en aanpassen van ongezond gedrag
• Cognitieve therapie: gericht op het veranderen en aanpassen van disfunctionele gedachten
• Psychodynamische therapie: gericht op het zichtbaar maken van onbewuste gedachten en
vergeten ervaringen
• Schematherapie: gericht op het achterhalen en aanpassen van de oorsprong van bepaalde
gedragspatronen
• Interpersoonlijke therapie: gericht op het begrijpen en veranderen van ongezonde
interacties met anderen
• Cliëntgerichte therapie: het inzicht van de patiënt in zichzelf staat centraal. Het uitgangspunt
is dat ieder mens zelf het beste weet wat er met hem aan de hand is en wat goed voor hem
is, iemand anders hoeft hem dat niet te vertellen. De behandelaar is er ter begeleiding en
faciliteert de genezing. De behandelaar moedigt zijn cliënt ook aan om mild naar zichzelf toe
te zijn en zichzelf te accepteren. Deze vorm wordt veel gebruikt bij counseling.
• Oplossingsgerichte therapie: gericht op sterke kanten en hulpbronnen van de cliënt
• Acceptance and Commitment Therapy (ACT): hierbij staan de context en waarden van de
cliënt centraal
2 benaderingswijzen ten aanzien van de soorten therapieën:
• Specifieke factoren: deze benaderingswijze gaat ervan uit dat de effectiviteit van therapie
wordt bepaald door de aanwezigheid van factoren die specifiek zijn voor desbetreffende
therapie. De mate waarin deze factoren bijdragen aan de uitkomst van de therapie bepaalt
het succes. De doelstelling van de therapie wordt gebruikt om achteraf te bepalen in welke
mate de therapie succesvol was.
o Bij schematherapie is het van belang dat het schema uitgedaagd wordt en hierdoor
minder sterk aanwezig is. Dit is bepalend voor het succes van de therapie.
• Generieke factoren: deze benaderingswijze gaat ervan uit dat therapie vooral effectief is
dankzij factoren die in vrijwel elke therapievorm terugkomen (generieke elementen). Dit
wordt ook wel het ‘dodo-effect’ genoemd. Zolang een therapie bepaalde generieke factoren
bevat, maakt het niet uit welke vorm je kiest:
o Motivatie en hoop: zonder de wil om te leren en (psychologisch) te groeien zal
therapie niet van de grond komen. De cliënt moet de hoop en verwachting hebben
dat verandering mogelijk is.
o Therapeutische relatie: er is een empathische therapeut nodig die de therapie
vormgeeft, consistent aanwezig is en gedurende het proces steun geeft. Uit
onderzoeken blijkt dat een aanzienlijk deel van het succes van een therapie hierdoor
verklaard kan worden.
o Therapeutische ingrediënten: het maakt niet uit wat de ingrediënten precies zijn en
op welk onderdeel van het leven van de cliënt ze effect hebben (functioneler
werken, verbetering van sociale relaties), zolang ze gezond gedrag bewerkstelligen
en de cliënt laten ervaren dat zijn klachten te duiden zijn vanuit een bepaald kader
en dat eraan te werken is.
2
,7.4: Counseling als interventie
Uitwerking van counseling:
• Kortdurend
o 1-8 uur in totaal, ongeveer 1-1,5 uur per sessie
o Klachten reduceren binnen enkele maanden
• Individueel
o Een-op-een begeleidingsrelatie
o Vertrouwelijk
• Psychosociaal
o De aard van de begeleiding
o Wisselwerking tussen psychisch en sociaal functioneren
o Psychisch functioneren: heeft betrekking op iemands overtuigingen, gedachten en
gevoelens.
o Sociaal functioneren: betreft iemands omgang met de wereld om zich heen, zoals
andere mensen, werk of instanties.
o Sommige counselingpraktijken werken vanuit het bio psychosociale model. Hierbij
wordt er naast het psychische en sociale element ook het lichamelijke aspect van het
probleem meegenomen in de aanpak (overmatige stressreacties)
• Begeleiding
o Klachtenreductie
o Gesprekken
o Oefeningen/huiswerk
3 basiselementen te onderscheiden in de houding van de counselor:
• Empathie: de counselor verplaatst zich in de cliënt en toont begrip voor de innerlijke staat
van de cliënt.
• Onvoorwaardelijke acceptatie: de counselor accepteert de cliënt volledig en luistert
accepterend en zonder oordeel.
• Congruentie: de counselor doet zich niet voor als iemand anders en uit zijn gevoelens en
gedachten ten opzichte van de cliënt openlijk. De meeste cliënten zijn incongruent (ze
stoppen hun innerlijke belevingswereld weg). De counselor is een rolmodel en moedigt de
cliënt aan om congruenter te worden.
Counselor is geen gereguleerd beroep, wat betekent dat er geen richtlijnen zijn vastgesteld en de
titel geen wettelijke bescherming geniet. Iedereen kan zich ‘counselor’ noemen. Om de kwaliteit van
counseling te borgen, zijn er beroepsverenigingen ontstaan die zich inzetten voor het vak:
• Nederlandse Associatie voor Counseling (NAC)
• De Algemene Beroepsvereniging voor Counseling
• De Landelijke Vereniging voor Psychosociaal Werk (LVPW)
7.5: Coaching als interventie
Specialisaties binnen coaching:
• Executieve coaching: gericht op leiderschapsontwikkeling
• Performance coaching: gericht op prestatieverbetering
• Loopbaan coaching: gericht op carrière- en loopbaanvraagstukken
• Team coaching: gericht op het verbeteren van samenwerking binnen teams
• Life coaching: gericht op persoonlijke ontwikkeling en groei
• Lifestyle coaching: gericht op het realiseren van een gezonde levensstijl
3
, Top 5 coachvragen zijn vooral werk gerelateerd:
• Werk-privébalans
• Zelfontplooiing
• Stress en burn-out
• Samenwerken met collega’s of functioneren in een team
• Loopbaan
Elementen die terugkomen in de verschillende definities van coaching:
• Gestructureerd en doelgericht proces
• Gericht op groei en ontplooiing van de cliënt
• Gelijkwaardige relatie tussen coach en cliënt
• De cliënt bepaalt zijn eigen doelen
Op de volgende gebieden heeft coaching een positief effect:
• Versterken van de manier waarop iemand omgaat met problemen, stress en nare situaties
(coping technieken)
• Verbeteren van de manier waarop iemand streeft naar het behalen van doelen (doelgerichte
zelfsturing)
• Verbeteren van iemands houding ten aanzien van werk (werkattitude)
• Vergroten van de motivatie
• Leren van nieuwe vaardigheden
• Verbeteren van prestaties op het werk
• Vergroten van welzijn
De dialoog tussen coach en cliënt is het belangrijkste element in het traject. De volgende
gespreksgerelateerde competenties zijn van belang en worden onderscheiden:
• Creëren van een relatie
o Het vermogen om een veilige, ondersteunende omgeving te creëren die voortdurend
wederzijds respect en vertrouwen produceert.
• Volledige aandacht
o Het vermogen om zich volledig bewust te zijn, waarbij een communicatiestijl wordt
gebruikt die open, flexibel en zelfverzekerd is.
• Actief luisteren
o Het vermogen om volledig te focussen op wat de cliënt zegt en niet zegt, om de
betekenis te begrijpen in de context van de wensen van de cliënt.
• Effectieve vragen stellen
o Het vermogen om vragen te stellen die informatie onthullen die bijdragen aan de
coachrelatie en inzichten van de cliënt.
• Open communiceren
o Het vermogen om duidelijk te communiceren, openlijk feedback te geven en
respectvol taalgebruik te hanteren.
4
Samenvatting stof deel 2
Hoofdstuk 7: Counseling, Coaching en Online-interventiemethoden
7.2: Interventies op basis van zwaarste casuïstiek en inzet begeleidingsprofessional
Counseling: kortdurende individuele psychosociale begeleiding voor mensen die in emotioneel of
sociale problemen zijn geraakt of dreigen te raken.
• E-counseling: een online vorm van counseling
• Klachtenreductie is een belangrijk component
o Rouwverwerking en begeleiding naar werkhervatting
Coaching: het creatieve proces waarbij de cliënt als partner wordt geïnspireerd en uitgedaagd om tot
zijn maximale persoonlijke en professionele potentieel te komen.
• E-coaching: een online vorm van coaching. Een niet-hiërarchische ontwikkelingspartnerschap
waarbij het leer- en reflectieproces voornamelijk digitaal plaatsvindt en waarbij sprake is van
fysieke afstand in de communicatie.
• Wordt steeds meer ingezet als een preventieve en ontwikkelingsgerichte interventie
o Ontwikkelingswensen, zoals persoonlijke effectiviteit vergroten of bepaalde
vaardigheden opdoen
1
,7.3: Herkomst en werkende ingrediënten
De bekendste psychologievormen:
• Gedragstherapie: gericht op het veranderen en aanpassen van ongezond gedrag
• Cognitieve therapie: gericht op het veranderen en aanpassen van disfunctionele gedachten
• Psychodynamische therapie: gericht op het zichtbaar maken van onbewuste gedachten en
vergeten ervaringen
• Schematherapie: gericht op het achterhalen en aanpassen van de oorsprong van bepaalde
gedragspatronen
• Interpersoonlijke therapie: gericht op het begrijpen en veranderen van ongezonde
interacties met anderen
• Cliëntgerichte therapie: het inzicht van de patiënt in zichzelf staat centraal. Het uitgangspunt
is dat ieder mens zelf het beste weet wat er met hem aan de hand is en wat goed voor hem
is, iemand anders hoeft hem dat niet te vertellen. De behandelaar is er ter begeleiding en
faciliteert de genezing. De behandelaar moedigt zijn cliënt ook aan om mild naar zichzelf toe
te zijn en zichzelf te accepteren. Deze vorm wordt veel gebruikt bij counseling.
• Oplossingsgerichte therapie: gericht op sterke kanten en hulpbronnen van de cliënt
• Acceptance and Commitment Therapy (ACT): hierbij staan de context en waarden van de
cliënt centraal
2 benaderingswijzen ten aanzien van de soorten therapieën:
• Specifieke factoren: deze benaderingswijze gaat ervan uit dat de effectiviteit van therapie
wordt bepaald door de aanwezigheid van factoren die specifiek zijn voor desbetreffende
therapie. De mate waarin deze factoren bijdragen aan de uitkomst van de therapie bepaalt
het succes. De doelstelling van de therapie wordt gebruikt om achteraf te bepalen in welke
mate de therapie succesvol was.
o Bij schematherapie is het van belang dat het schema uitgedaagd wordt en hierdoor
minder sterk aanwezig is. Dit is bepalend voor het succes van de therapie.
• Generieke factoren: deze benaderingswijze gaat ervan uit dat therapie vooral effectief is
dankzij factoren die in vrijwel elke therapievorm terugkomen (generieke elementen). Dit
wordt ook wel het ‘dodo-effect’ genoemd. Zolang een therapie bepaalde generieke factoren
bevat, maakt het niet uit welke vorm je kiest:
o Motivatie en hoop: zonder de wil om te leren en (psychologisch) te groeien zal
therapie niet van de grond komen. De cliënt moet de hoop en verwachting hebben
dat verandering mogelijk is.
o Therapeutische relatie: er is een empathische therapeut nodig die de therapie
vormgeeft, consistent aanwezig is en gedurende het proces steun geeft. Uit
onderzoeken blijkt dat een aanzienlijk deel van het succes van een therapie hierdoor
verklaard kan worden.
o Therapeutische ingrediënten: het maakt niet uit wat de ingrediënten precies zijn en
op welk onderdeel van het leven van de cliënt ze effect hebben (functioneler
werken, verbetering van sociale relaties), zolang ze gezond gedrag bewerkstelligen
en de cliënt laten ervaren dat zijn klachten te duiden zijn vanuit een bepaald kader
en dat eraan te werken is.
2
,7.4: Counseling als interventie
Uitwerking van counseling:
• Kortdurend
o 1-8 uur in totaal, ongeveer 1-1,5 uur per sessie
o Klachten reduceren binnen enkele maanden
• Individueel
o Een-op-een begeleidingsrelatie
o Vertrouwelijk
• Psychosociaal
o De aard van de begeleiding
o Wisselwerking tussen psychisch en sociaal functioneren
o Psychisch functioneren: heeft betrekking op iemands overtuigingen, gedachten en
gevoelens.
o Sociaal functioneren: betreft iemands omgang met de wereld om zich heen, zoals
andere mensen, werk of instanties.
o Sommige counselingpraktijken werken vanuit het bio psychosociale model. Hierbij
wordt er naast het psychische en sociale element ook het lichamelijke aspect van het
probleem meegenomen in de aanpak (overmatige stressreacties)
• Begeleiding
o Klachtenreductie
o Gesprekken
o Oefeningen/huiswerk
3 basiselementen te onderscheiden in de houding van de counselor:
• Empathie: de counselor verplaatst zich in de cliënt en toont begrip voor de innerlijke staat
van de cliënt.
• Onvoorwaardelijke acceptatie: de counselor accepteert de cliënt volledig en luistert
accepterend en zonder oordeel.
• Congruentie: de counselor doet zich niet voor als iemand anders en uit zijn gevoelens en
gedachten ten opzichte van de cliënt openlijk. De meeste cliënten zijn incongruent (ze
stoppen hun innerlijke belevingswereld weg). De counselor is een rolmodel en moedigt de
cliënt aan om congruenter te worden.
Counselor is geen gereguleerd beroep, wat betekent dat er geen richtlijnen zijn vastgesteld en de
titel geen wettelijke bescherming geniet. Iedereen kan zich ‘counselor’ noemen. Om de kwaliteit van
counseling te borgen, zijn er beroepsverenigingen ontstaan die zich inzetten voor het vak:
• Nederlandse Associatie voor Counseling (NAC)
• De Algemene Beroepsvereniging voor Counseling
• De Landelijke Vereniging voor Psychosociaal Werk (LVPW)
7.5: Coaching als interventie
Specialisaties binnen coaching:
• Executieve coaching: gericht op leiderschapsontwikkeling
• Performance coaching: gericht op prestatieverbetering
• Loopbaan coaching: gericht op carrière- en loopbaanvraagstukken
• Team coaching: gericht op het verbeteren van samenwerking binnen teams
• Life coaching: gericht op persoonlijke ontwikkeling en groei
• Lifestyle coaching: gericht op het realiseren van een gezonde levensstijl
3
, Top 5 coachvragen zijn vooral werk gerelateerd:
• Werk-privébalans
• Zelfontplooiing
• Stress en burn-out
• Samenwerken met collega’s of functioneren in een team
• Loopbaan
Elementen die terugkomen in de verschillende definities van coaching:
• Gestructureerd en doelgericht proces
• Gericht op groei en ontplooiing van de cliënt
• Gelijkwaardige relatie tussen coach en cliënt
• De cliënt bepaalt zijn eigen doelen
Op de volgende gebieden heeft coaching een positief effect:
• Versterken van de manier waarop iemand omgaat met problemen, stress en nare situaties
(coping technieken)
• Verbeteren van de manier waarop iemand streeft naar het behalen van doelen (doelgerichte
zelfsturing)
• Verbeteren van iemands houding ten aanzien van werk (werkattitude)
• Vergroten van de motivatie
• Leren van nieuwe vaardigheden
• Verbeteren van prestaties op het werk
• Vergroten van welzijn
De dialoog tussen coach en cliënt is het belangrijkste element in het traject. De volgende
gespreksgerelateerde competenties zijn van belang en worden onderscheiden:
• Creëren van een relatie
o Het vermogen om een veilige, ondersteunende omgeving te creëren die voortdurend
wederzijds respect en vertrouwen produceert.
• Volledige aandacht
o Het vermogen om zich volledig bewust te zijn, waarbij een communicatiestijl wordt
gebruikt die open, flexibel en zelfverzekerd is.
• Actief luisteren
o Het vermogen om volledig te focussen op wat de cliënt zegt en niet zegt, om de
betekenis te begrijpen in de context van de wensen van de cliënt.
• Effectieve vragen stellen
o Het vermogen om vragen te stellen die informatie onthullen die bijdragen aan de
coachrelatie en inzichten van de cliënt.
• Open communiceren
o Het vermogen om duidelijk te communiceren, openlijk feedback te geven en
respectvol taalgebruik te hanteren.
4
