Samenvatting artikelen Vakdidactiek 2
1. Observerend leren [ CITATION Rij05 \l 1043 ]
In dit artikel bekijken we verschillende onderzoeken naar observerend leren. We geven daarbij ook
ontwerpadvies.
De huidige taallessen bestaan vaak uit een stukje theorie en daarna het zelf doen. De vraag is of deze
deductieve manier van leren wel stand houdt in het vaardigheidsonderwijs, want:
1. er ontbreekt vaak directe feedback
2. er wordt niet weergegeven wat de uiteindelijke bedoeling van een opdracht is
3. elke oefening staat op zichzelf en sluit niet aan bij wat er aan geleerd is of geleerd gaat worden.
Veel opdrachten zijn doe-opdrachten, dit wordt expliciet weergegeven. Impliciet wordt er iets te leren
aangeboden. Als we dit nu duidelijker aan zouden geven, is er een hele andere sfeer om de opdracht
heen en is er grotere kans dat de leerling het geleerde later nog eens toe gaat passen.
Bij een leer-iets-opdracht is ook meer nodig dan de oefening en de benodigdheden. Een evaluatie
over een proces en een samenwerking met iemand die het al wel kan, levert erg veel voor de leerling
op. Bij de doe-opdrachten is het vaak een kwestie van maken, zelf nakijken en afvinken. De grote
vraag blijft dus of er dan ook echt wel wat geleerd is.
Hoe kunnen we de taken in schoolboeken beter benutten om leerlingen meer kansen op leren te
bieden?
Veel leerlingen communiceren zonder problemen. Er gaat bij hen een lampje branden op het
moment dat er iets geleerd wordt. Helaas zijn er ook leerlingen bij wie dit ontbreekt. Voornamelijk in
onbekende situaties en bij onbekende mensen is het moeilijk te communiceren.
In het onderwijs gaat het erom situaties te creëren waar leerlingen kunnen leren communiceren. Het
is belangrijk dat het leren in kleine stapjes gaat. Wanneer de leerling een opdracht moet voldoen, zit
het hoofd helemaal vol met het voor elkaar krijgen van de opdracht. Er blijft geen ruimte meer over
om na te denken over het proces. Het leren-door-observeren is hier een oplossing voor.
Bij leren-door-observeren is er een communicatief paar (bijvoorbeeld schrijver en lezer). De
observator kan dan kijken naar hoe de schrijver schrijft, hoe de lezer leest en hoe er feedback wordt
gegeven. Deze drie rollen kunnen continu gewisseld worden. Als observator kan je zelf na gaan
denken over hoe je het zelf aan zou pakken en of de gekozen aanpak werkt. Ook is het effect van de
schrijver op de lezer te controleren.
In de volgende paragrafen bespreken we ontwerpadviezen die uit onderzoek voort zijn gekomen.
Vaak bieden de huidige oefenen uit het boek genoeg mogelijkheden om observerend leren eraan toe
te voegen.
Leren communiceren door observeren: complementaire taak
Om ervoor te zorgen dat de boodschap die de schrijver in zijn hoofd had, ook de boodschap wordt
die de lezer in zijn hoofd krijgt, is van rol wisselen erg belangrijk. Als de schrijver ook de lezer wordt,
kan hij zijn werk reviseren en is het eindresultaat aanzienlijk beter. Ook als je als schrijver afwisselt
naar observator van de lezer, kan je je werk een stuk verbeteren. Ontwerpadvies: ontwerp
communicatietaken waarvan het effect op de beoogde taalgebruiker vast te stellen is en
waarneembaar gemaakt kan worden.
, Leren door observeren: observeren en oefenende taalgebruikers of taalleerders.
In deze vorm van observeren, observeert de observator degene die de taak uitvoeren, dus
bijvoorbeeld de schrijvers. Door anderen de fout in te zien gaan en vervolgens ook zien hoe de fout
wordt opgelost, brengt bijna meer op dan zelf de fout op te lossen. Ontwerpadvies: ontwerp
observatiesituaties waarin leerlingen andere leerlingen bekijken en vergelijken terwijl deze nieuwe
taken aan het oefenen zijn. Varieer de observatietaak naar gelang van de vaardigheid van de
leerlingen en wissel de taken met elkaar af, rekening houdend met de beginvaardigheid van de
leerling.
Het gedeelte wat observerend leren zo effectief maakt, is de evaluatie achteraf. Voor zwakke
leerlingen is het vergelijken van twee leerlingen effectief.
Besluit
Het observerend leren kan zeker het taalvaardigheidsonderwijs verrijken. Het kan op verschillende
fronten worden ingezet, maar wel alleen binnen het taalonderwijs en voornamelijk het
schrijfonderwijs.
2. Onderzoek: Het nu van de rode pen (correctie werk)
[ CITATION Cat12 \l 1043 ]
Correctieve feedback (CF)
Voordeel van CF:
- laat fouten inzien. De fouten moeten alleen wel inhoudsvol en betekenisvol zijn.
Nadeel van CF:
- geen transfer naar ander werk. Je kan meter meer laten oefenen dan gelijk corrigeren.
Je hebt directe feedback (fout gelijk verbeteren) of indirect feedback (enkel de fout aanwijzen).
Je hebt gefocuste CF: vooraf vastgestelde punten verbeteren minder belasting en de leerlingen
weten dat er ook niet gemarkeerde fouten zijn.
En je hebt ook niet-gefocuste CF: alles wat je tegenkomt wordt verbeterd meer natuurlijke manier
van nakijken, maar het werkt demotiverend en chaotisch.
Uitkomst onderzoek bij tweedetaalverwervers:
- niet-gefocuste CF is gunstig voor revisie
- belangrijk om een nieuwe versie te schrijven
- eenvoudige fout kan het beste met indirecte CF
- complexe fout kan het beste met directe CF
1. Observerend leren [ CITATION Rij05 \l 1043 ]
In dit artikel bekijken we verschillende onderzoeken naar observerend leren. We geven daarbij ook
ontwerpadvies.
De huidige taallessen bestaan vaak uit een stukje theorie en daarna het zelf doen. De vraag is of deze
deductieve manier van leren wel stand houdt in het vaardigheidsonderwijs, want:
1. er ontbreekt vaak directe feedback
2. er wordt niet weergegeven wat de uiteindelijke bedoeling van een opdracht is
3. elke oefening staat op zichzelf en sluit niet aan bij wat er aan geleerd is of geleerd gaat worden.
Veel opdrachten zijn doe-opdrachten, dit wordt expliciet weergegeven. Impliciet wordt er iets te leren
aangeboden. Als we dit nu duidelijker aan zouden geven, is er een hele andere sfeer om de opdracht
heen en is er grotere kans dat de leerling het geleerde later nog eens toe gaat passen.
Bij een leer-iets-opdracht is ook meer nodig dan de oefening en de benodigdheden. Een evaluatie
over een proces en een samenwerking met iemand die het al wel kan, levert erg veel voor de leerling
op. Bij de doe-opdrachten is het vaak een kwestie van maken, zelf nakijken en afvinken. De grote
vraag blijft dus of er dan ook echt wel wat geleerd is.
Hoe kunnen we de taken in schoolboeken beter benutten om leerlingen meer kansen op leren te
bieden?
Veel leerlingen communiceren zonder problemen. Er gaat bij hen een lampje branden op het
moment dat er iets geleerd wordt. Helaas zijn er ook leerlingen bij wie dit ontbreekt. Voornamelijk in
onbekende situaties en bij onbekende mensen is het moeilijk te communiceren.
In het onderwijs gaat het erom situaties te creëren waar leerlingen kunnen leren communiceren. Het
is belangrijk dat het leren in kleine stapjes gaat. Wanneer de leerling een opdracht moet voldoen, zit
het hoofd helemaal vol met het voor elkaar krijgen van de opdracht. Er blijft geen ruimte meer over
om na te denken over het proces. Het leren-door-observeren is hier een oplossing voor.
Bij leren-door-observeren is er een communicatief paar (bijvoorbeeld schrijver en lezer). De
observator kan dan kijken naar hoe de schrijver schrijft, hoe de lezer leest en hoe er feedback wordt
gegeven. Deze drie rollen kunnen continu gewisseld worden. Als observator kan je zelf na gaan
denken over hoe je het zelf aan zou pakken en of de gekozen aanpak werkt. Ook is het effect van de
schrijver op de lezer te controleren.
In de volgende paragrafen bespreken we ontwerpadviezen die uit onderzoek voort zijn gekomen.
Vaak bieden de huidige oefenen uit het boek genoeg mogelijkheden om observerend leren eraan toe
te voegen.
Leren communiceren door observeren: complementaire taak
Om ervoor te zorgen dat de boodschap die de schrijver in zijn hoofd had, ook de boodschap wordt
die de lezer in zijn hoofd krijgt, is van rol wisselen erg belangrijk. Als de schrijver ook de lezer wordt,
kan hij zijn werk reviseren en is het eindresultaat aanzienlijk beter. Ook als je als schrijver afwisselt
naar observator van de lezer, kan je je werk een stuk verbeteren. Ontwerpadvies: ontwerp
communicatietaken waarvan het effect op de beoogde taalgebruiker vast te stellen is en
waarneembaar gemaakt kan worden.
, Leren door observeren: observeren en oefenende taalgebruikers of taalleerders.
In deze vorm van observeren, observeert de observator degene die de taak uitvoeren, dus
bijvoorbeeld de schrijvers. Door anderen de fout in te zien gaan en vervolgens ook zien hoe de fout
wordt opgelost, brengt bijna meer op dan zelf de fout op te lossen. Ontwerpadvies: ontwerp
observatiesituaties waarin leerlingen andere leerlingen bekijken en vergelijken terwijl deze nieuwe
taken aan het oefenen zijn. Varieer de observatietaak naar gelang van de vaardigheid van de
leerlingen en wissel de taken met elkaar af, rekening houdend met de beginvaardigheid van de
leerling.
Het gedeelte wat observerend leren zo effectief maakt, is de evaluatie achteraf. Voor zwakke
leerlingen is het vergelijken van twee leerlingen effectief.
Besluit
Het observerend leren kan zeker het taalvaardigheidsonderwijs verrijken. Het kan op verschillende
fronten worden ingezet, maar wel alleen binnen het taalonderwijs en voornamelijk het
schrijfonderwijs.
2. Onderzoek: Het nu van de rode pen (correctie werk)
[ CITATION Cat12 \l 1043 ]
Correctieve feedback (CF)
Voordeel van CF:
- laat fouten inzien. De fouten moeten alleen wel inhoudsvol en betekenisvol zijn.
Nadeel van CF:
- geen transfer naar ander werk. Je kan meter meer laten oefenen dan gelijk corrigeren.
Je hebt directe feedback (fout gelijk verbeteren) of indirect feedback (enkel de fout aanwijzen).
Je hebt gefocuste CF: vooraf vastgestelde punten verbeteren minder belasting en de leerlingen
weten dat er ook niet gemarkeerde fouten zijn.
En je hebt ook niet-gefocuste CF: alles wat je tegenkomt wordt verbeterd meer natuurlijke manier
van nakijken, maar het werkt demotiverend en chaotisch.
Uitkomst onderzoek bij tweedetaalverwervers:
- niet-gefocuste CF is gunstig voor revisie
- belangrijk om een nieuwe versie te schrijven
- eenvoudige fout kan het beste met indirecte CF
- complexe fout kan het beste met directe CF
