Week 1: Auditing practices (fase 1 & fase 2)
Hoe werkt de jaarrekening controle en hoe doet de accountant dat; toetsen aan de normen.
Handleiding regelgeving accountancy (HRA): uitgegeven door de NBA (Koninklijke Nederlandse
Beroepsorganisatie van Accountants), waarin een aantal hoofdstukken zijn opgenomen die in elke
fases van het controleproces terugkomen
Ter introductie
Wetgeving
Verordeningen
Nadere voorschriften
Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS); relevant voor dit vak
Overig (Stramien)
NV COS: vastgesteld bij bestuursbesluit van 6 december 2016. Hierin worden bepaalde onderwerpen
uit diverse verordeningen nader uitgewerkt, welke bindend zijn voor de leden van de NBA
(registeraccountants). Elk jaar kunnen er wijzigingen worden doorgevoerd, welke te zien zijn in de
paragraaf ‘Ter introductie’. Bijvoorbeeld het toevoegen van de NOW-regelingen.
- Via een schriftelijke inspraak procedure moeten de leden van de NBA gehoord worden,
waarna het bestuur zonder expliciete goedkeuring van de ledenvergadering de nadere
voorschriften kan uitvaardigen
- Het zijn vertalingen van de standaarden van de IFAAC. Alleen in sommige gevallen is de
Nederlandse wet- en regelgeving anders dan internationaal, of zijn er specifieke dingen die in
Nederland anders lopen. In dat geval wordt er een ‘n’ achter gezet
IFRS; de regelgeving voor de jaarrekening en jaarverslag zelf waarin staat hoe je bepaalde posten
moet waarderen en toelichten in de jaarrekening.
Er zijn verschillende standaarden van de NV COS, welke afhangen van het soort opdracht
* 100 - 999: Opdrachten tot controle van historische financiële informatie
o 200 – 299: Algemene uitgangspunten en verantwoordelijkheden
o 300 – 499: Risico-inschatting en het inspelen op ingeschatte risico's
o 500 – 599: Controle-informatie
o 600 – 699: Gebruik maken van de werkzaamheden van anderen
o 700 – 799: Controlebevindingen en rapporteringen bij een volledige set van
Financiële overzichten voor algemene doeleinden
o 800 – 899: Controlebevindingen en rapporteringen in het kader van bijzondere
controleopdrachten
* 2000 – 2699: Opdrachten tot beoordeling van historische financiële informatie
* 3000 – 3900: Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controleren of beoordeling
van historische financiële informatie; zoals de NOW-regeling
* 4000 – 4699: Aan assurance verwante opdrachten
* 5000 – 5699: Overige opdrachten
Elke NV COS kent een zelfde indeling; Inleiding > Doelstelling > Definities > Vereisten > Toepassing
De Bijlage kan een concrete toepassingsgerichte guidance bevatten.
NV COS 315: Risico’s op een afwijking van materieel belang identificeren en inschatten door
inzicht te verwerven in de entiteit en haar omgeving; risico-inschatting
NV COS 700: Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten
NV COS 705: Aanpassingen van het oordeel in de controleverklaring van de onafhankelijke
accountant; tabel
1
,De fases van het controle proces geven overzicht van het totale proces. Het controleproces is
belangrijk voor de planning en om het uiteindelijke doel te behalen:
1. Vaststelling controle opdracht; wat wil de cliënt, wat kan en wil de accountant, opstellen
van een opdrachtbevestiging waarin staat wat de accountant controleert op basis waarvan
2. Voorbereiding controle; maken van een planning en team
3. Bepaling controleaanpak en –programma; hier wordt gedetailleerd beschreven wat de
reikwijdte, doelstellingen, tijdsfasering, grondslagen financiële verslaggeving, welke
rapportages opgesteld moeten worden, risicoanalyse
4. Tussentijdse (interim) controle; tussentijds uitvoeren van werkzaamheden waardoor je later
in het jaar een lagere werkdruk hebt en de onderneming kunt bijsturen
5. Eindejaarscontrole; jaarrekening controleren
6. Evaluatie en afronding van de controle; bevindingen evalueren en controle afronden
Elke fase wordt afgesloten met een conclusie en beslissing voor de volgende fase
Controleverklaring: het eindproduct van de accountant waarin hij de getrouwheid van de
jaarrekening of andere verantwoording vaststelt. Deze komt tot stand door goede planning.
- Verantwoordelijkheden van de executive board
- Verantwoordelijkheden van de accountant
- Oordeel van de accountant
- Datums van de jaarrekening
Materialiteit is bedacht om met zo weinig mogelijk middelen het juiste te doen
Effectieve controle: juiste werkzaamheden uitvoeren om voldoende en geschikte controle
informatie te verzamelen om een oordeel te onderbouwen over de getrouwheid
Efficiënte controle: streven het doel met zo weinig mogelijk middelen te bereiken; minder
tijd besteden aan de dingen die niet relevant zijn voor de gebruiker van de jaarrekening
De accountant dient een oordeel te
vormen over de vraag of de financiële
overzichten in alle van materieel belang
zijnde opzichten zijn opgesteld in
overeenstemming met het van
toepassing zijnde stelsel inzake
financiële verslaggeving.
Timing controleprogramma
Bij een onderneming met een boekjaar
van januari tot december, gaat de
accountant controleren van juni tot en
met maart
Vaststelling controleopdracht en voorbereiding controle (fase 1 & fase 2)
Vaststelling controleopdracht: het is belangrijk om verwachtingen goed in beeld te hebben. Hierbij is
het belangrijk dat de partner en senior teamleden betrokken zijn
- Wat wil de cliënt?
- Wat wil en kan de accountant? Verordening inzake onafhankelijkheid
- Randvoorwaarden bij de controle; zijn er beperkingen die de klant oplegt?
2
, Voorbereiding controle: hierin gaat de accountant de volgende werkzaamheden uitvoeren
* Oriënterende bespreking met de opdrachtgever
* Beoordelen van de integriteit van de opdrachtgever (voor zover je dat kunt doen)
* Beoordeling van de ethische normen, waaronder het vaststellen van mogelijk bedreigingen
van de fundamentele beginselen van de VGBA (professionaliteit, integriteit, objectiviteit,
vakbekwaamheid en zorgvuldigheid, en vertrouwelijkheid)
* Overleg met de vorige accountant; voorgeschreven in de NV COS
* Een haalbaarheidsonderzoek; hoe haalbaar is het om de controle uit te voeren?
* Een offerte opstellen waarin de volgende onderwerpen in terug komen
o Waarom ben jij beter dan de andere kantoren om deze cliënt te controleren?
o Het team; welke mensen zet je op de klant? Wat zijn hun ervaringen?
o Prijs; welke prijs ga je vragen voor de controle?
o In grote lijnen de verwachte aanpak van de controle
o Samenwerking met de klant
o Bredere thema’s zoals; ontwikkeling van de markt, internationalisering, regionale
ontwikkelingen, IT, innovatie, en fraude
Je kunt je op een (oriënterend) gesprek voorbereiden door de informatie die publiekelijk beschikbaar
is zoals de jaarrekening, het opzoeken van de bestuursleden online, via mensen die er werken, en
eigen ervaringen die je met het bedrijf hebt.
Opdrachtacceptatie: Gedurende het offerte traject krijg je meer informatie over de cliënt, hierdoor
kan er alsnog iets naar boven komen waardoor je de opdracht niet kan of wilt accepteren door een
bedreiging van de fundamentele beginselen. Als je een bedreiging signaleert moet je daar een
maatregel voor treffen, of de opdracht niet accepteren. Belangrijk hierbij is ook
De onafhankelijkheid van de accountant (VIO)
Heeft de accountant voldoende deskundigheid en ervaring
Verslaggevingvoorschriften voor de onderneming; heeft de accountant hier deskundigheid
voor, of moeten ze iemand inhuren/toevoegen aan het team
Verantwoordelijkheden van het management (directie en de raad van commissarissen); het
opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de
verslaggevingvoorschriften, en een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk
acht voor het opmaken van de jaarrekening zonder het maken van afwijkingen van materieel
belang als gevolg van fraude of fouten
Beperkingen in de reikwijdte van de controleopdracht; beperkingen die de klant oplegt
Overnemen van een controleopdracht: collegiaal overleg is verplicht door de VGBA over
waarom de vorige opdracht is beëindigd, of er fraude is geweest, de integriteit van het
management van de cliënt, bijzonderheden en discussies die gedeeld moeten worden , en
voor het vaststellen van zekerheid omtrent de beginbalans
De opdrachtacceptatie lukt niet altijd; er zijn een aantal bedrijven die zonder accountant zitten!
Belemmeringen en verhinderingen die een accountant opgelegd kunnen worden
o Subjectieve verhindering; de cliënt voldoet niet aan de wet- en regelgeving, er is materiële
onenigheid tussen de onderneming en de accountant, bepaalde informatie wordt niet
opgenomen in de jaarrekening, niet afschrijven op de materiële vaste activa, of waardering
o Objectieve verhindering: onvoldoende/ongeschikte controleverklaring informatie; minimale
eisen aan de interne beheersing, functiescheiding, vernietigde administratie door een brand
o Onvoldoende deskundigheid en ervaring
3
Hoe werkt de jaarrekening controle en hoe doet de accountant dat; toetsen aan de normen.
Handleiding regelgeving accountancy (HRA): uitgegeven door de NBA (Koninklijke Nederlandse
Beroepsorganisatie van Accountants), waarin een aantal hoofdstukken zijn opgenomen die in elke
fases van het controleproces terugkomen
Ter introductie
Wetgeving
Verordeningen
Nadere voorschriften
Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS); relevant voor dit vak
Overig (Stramien)
NV COS: vastgesteld bij bestuursbesluit van 6 december 2016. Hierin worden bepaalde onderwerpen
uit diverse verordeningen nader uitgewerkt, welke bindend zijn voor de leden van de NBA
(registeraccountants). Elk jaar kunnen er wijzigingen worden doorgevoerd, welke te zien zijn in de
paragraaf ‘Ter introductie’. Bijvoorbeeld het toevoegen van de NOW-regelingen.
- Via een schriftelijke inspraak procedure moeten de leden van de NBA gehoord worden,
waarna het bestuur zonder expliciete goedkeuring van de ledenvergadering de nadere
voorschriften kan uitvaardigen
- Het zijn vertalingen van de standaarden van de IFAAC. Alleen in sommige gevallen is de
Nederlandse wet- en regelgeving anders dan internationaal, of zijn er specifieke dingen die in
Nederland anders lopen. In dat geval wordt er een ‘n’ achter gezet
IFRS; de regelgeving voor de jaarrekening en jaarverslag zelf waarin staat hoe je bepaalde posten
moet waarderen en toelichten in de jaarrekening.
Er zijn verschillende standaarden van de NV COS, welke afhangen van het soort opdracht
* 100 - 999: Opdrachten tot controle van historische financiële informatie
o 200 – 299: Algemene uitgangspunten en verantwoordelijkheden
o 300 – 499: Risico-inschatting en het inspelen op ingeschatte risico's
o 500 – 599: Controle-informatie
o 600 – 699: Gebruik maken van de werkzaamheden van anderen
o 700 – 799: Controlebevindingen en rapporteringen bij een volledige set van
Financiële overzichten voor algemene doeleinden
o 800 – 899: Controlebevindingen en rapporteringen in het kader van bijzondere
controleopdrachten
* 2000 – 2699: Opdrachten tot beoordeling van historische financiële informatie
* 3000 – 3900: Assurance-opdrachten anders dan opdrachten tot controleren of beoordeling
van historische financiële informatie; zoals de NOW-regeling
* 4000 – 4699: Aan assurance verwante opdrachten
* 5000 – 5699: Overige opdrachten
Elke NV COS kent een zelfde indeling; Inleiding > Doelstelling > Definities > Vereisten > Toepassing
De Bijlage kan een concrete toepassingsgerichte guidance bevatten.
NV COS 315: Risico’s op een afwijking van materieel belang identificeren en inschatten door
inzicht te verwerven in de entiteit en haar omgeving; risico-inschatting
NV COS 700: Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten
NV COS 705: Aanpassingen van het oordeel in de controleverklaring van de onafhankelijke
accountant; tabel
1
,De fases van het controle proces geven overzicht van het totale proces. Het controleproces is
belangrijk voor de planning en om het uiteindelijke doel te behalen:
1. Vaststelling controle opdracht; wat wil de cliënt, wat kan en wil de accountant, opstellen
van een opdrachtbevestiging waarin staat wat de accountant controleert op basis waarvan
2. Voorbereiding controle; maken van een planning en team
3. Bepaling controleaanpak en –programma; hier wordt gedetailleerd beschreven wat de
reikwijdte, doelstellingen, tijdsfasering, grondslagen financiële verslaggeving, welke
rapportages opgesteld moeten worden, risicoanalyse
4. Tussentijdse (interim) controle; tussentijds uitvoeren van werkzaamheden waardoor je later
in het jaar een lagere werkdruk hebt en de onderneming kunt bijsturen
5. Eindejaarscontrole; jaarrekening controleren
6. Evaluatie en afronding van de controle; bevindingen evalueren en controle afronden
Elke fase wordt afgesloten met een conclusie en beslissing voor de volgende fase
Controleverklaring: het eindproduct van de accountant waarin hij de getrouwheid van de
jaarrekening of andere verantwoording vaststelt. Deze komt tot stand door goede planning.
- Verantwoordelijkheden van de executive board
- Verantwoordelijkheden van de accountant
- Oordeel van de accountant
- Datums van de jaarrekening
Materialiteit is bedacht om met zo weinig mogelijk middelen het juiste te doen
Effectieve controle: juiste werkzaamheden uitvoeren om voldoende en geschikte controle
informatie te verzamelen om een oordeel te onderbouwen over de getrouwheid
Efficiënte controle: streven het doel met zo weinig mogelijk middelen te bereiken; minder
tijd besteden aan de dingen die niet relevant zijn voor de gebruiker van de jaarrekening
De accountant dient een oordeel te
vormen over de vraag of de financiële
overzichten in alle van materieel belang
zijnde opzichten zijn opgesteld in
overeenstemming met het van
toepassing zijnde stelsel inzake
financiële verslaggeving.
Timing controleprogramma
Bij een onderneming met een boekjaar
van januari tot december, gaat de
accountant controleren van juni tot en
met maart
Vaststelling controleopdracht en voorbereiding controle (fase 1 & fase 2)
Vaststelling controleopdracht: het is belangrijk om verwachtingen goed in beeld te hebben. Hierbij is
het belangrijk dat de partner en senior teamleden betrokken zijn
- Wat wil de cliënt?
- Wat wil en kan de accountant? Verordening inzake onafhankelijkheid
- Randvoorwaarden bij de controle; zijn er beperkingen die de klant oplegt?
2
, Voorbereiding controle: hierin gaat de accountant de volgende werkzaamheden uitvoeren
* Oriënterende bespreking met de opdrachtgever
* Beoordelen van de integriteit van de opdrachtgever (voor zover je dat kunt doen)
* Beoordeling van de ethische normen, waaronder het vaststellen van mogelijk bedreigingen
van de fundamentele beginselen van de VGBA (professionaliteit, integriteit, objectiviteit,
vakbekwaamheid en zorgvuldigheid, en vertrouwelijkheid)
* Overleg met de vorige accountant; voorgeschreven in de NV COS
* Een haalbaarheidsonderzoek; hoe haalbaar is het om de controle uit te voeren?
* Een offerte opstellen waarin de volgende onderwerpen in terug komen
o Waarom ben jij beter dan de andere kantoren om deze cliënt te controleren?
o Het team; welke mensen zet je op de klant? Wat zijn hun ervaringen?
o Prijs; welke prijs ga je vragen voor de controle?
o In grote lijnen de verwachte aanpak van de controle
o Samenwerking met de klant
o Bredere thema’s zoals; ontwikkeling van de markt, internationalisering, regionale
ontwikkelingen, IT, innovatie, en fraude
Je kunt je op een (oriënterend) gesprek voorbereiden door de informatie die publiekelijk beschikbaar
is zoals de jaarrekening, het opzoeken van de bestuursleden online, via mensen die er werken, en
eigen ervaringen die je met het bedrijf hebt.
Opdrachtacceptatie: Gedurende het offerte traject krijg je meer informatie over de cliënt, hierdoor
kan er alsnog iets naar boven komen waardoor je de opdracht niet kan of wilt accepteren door een
bedreiging van de fundamentele beginselen. Als je een bedreiging signaleert moet je daar een
maatregel voor treffen, of de opdracht niet accepteren. Belangrijk hierbij is ook
De onafhankelijkheid van de accountant (VIO)
Heeft de accountant voldoende deskundigheid en ervaring
Verslaggevingvoorschriften voor de onderneming; heeft de accountant hier deskundigheid
voor, of moeten ze iemand inhuren/toevoegen aan het team
Verantwoordelijkheden van het management (directie en de raad van commissarissen); het
opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de
verslaggevingvoorschriften, en een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk
acht voor het opmaken van de jaarrekening zonder het maken van afwijkingen van materieel
belang als gevolg van fraude of fouten
Beperkingen in de reikwijdte van de controleopdracht; beperkingen die de klant oplegt
Overnemen van een controleopdracht: collegiaal overleg is verplicht door de VGBA over
waarom de vorige opdracht is beëindigd, of er fraude is geweest, de integriteit van het
management van de cliënt, bijzonderheden en discussies die gedeeld moeten worden , en
voor het vaststellen van zekerheid omtrent de beginbalans
De opdrachtacceptatie lukt niet altijd; er zijn een aantal bedrijven die zonder accountant zitten!
Belemmeringen en verhinderingen die een accountant opgelegd kunnen worden
o Subjectieve verhindering; de cliënt voldoet niet aan de wet- en regelgeving, er is materiële
onenigheid tussen de onderneming en de accountant, bepaalde informatie wordt niet
opgenomen in de jaarrekening, niet afschrijven op de materiële vaste activa, of waardering
o Objectieve verhindering: onvoldoende/ongeschikte controleverklaring informatie; minimale
eisen aan de interne beheersing, functiescheiding, vernietigde administratie door een brand
o Onvoldoende deskundigheid en ervaring
3
