HOOFDSTUK 3: DE ALGEMENE SYSTEEMTHEORIE
3.1. DE GESCHIEDENIS VAN DE ALGEMENE SYSTEEMTHEORIE
Jaren ’40
ð Ludwig Von Bertalanffy: nieuwe benadering die zich afzet tegen mechanistische visie
o Probeerde een levend organisme te herleiden tot elementen, deze apart te bestuderen
en vervolgens het gehel te verklaren uit de som vd elementen = toevallige uitkomst ve
spel v mechanische krachten
o Lineair-causaal denkmodel: om fenomenen te kunnen begrijpen/ verklaren, gaat men op
zoek naar de oorzaak, of om het probleem op te lossen moet men eerst de oorzaak
kennen ~ uitlokkende factor
ð Nieuw uitgangspunt: het organisme is een georganiseerd geheel, een Gestalt, een geheel is-
meer-dan-de-som-van-de-delen
Objecten in context plaatsen en door zaken breed te zien, ziet men ook meer
ð Objecten als onderdelen van en beïnvloed door het systeem waar ze deel van uitmaken
Theorie bruikbaar in alle wetenschappen: de Algemene Systeemtheorie (AST) of Palo Alto School
ð Ook in sociale wetenschappen
ð Bateson = cultureel antropoloog: oorzaken van bepaald disfunctioneren worden niet binnen
individu gezocht, maar binnen hun omgeving (systeem)
ð Watzlawick: boek dat !! is geweest voor de verspreiding vh systeemtheoretisch gedachtegoed
naar West-Europa
Toegepast op personen en gezinnen
® Oorzaken van gedragingen niet in persoon zelf
® Wél in werking van het systeem + wisselwerking tussen personen
® Gedrag ve bepaald persoon vormt altijd een reactie op het gedrag v iemand anders of meerdere
anderen
= de-individualiserend karakter van AST
3.2. HET BEGRIP “SYSTEEM”
3.2.1. DEFINITIE VAN “SYSTEEM”
Willemse:
“Systeem = een samenstel van elementen dat als geheel functioneert door de ondelringe afhankelijkheid
van de elementen en dat voor de betrokken elementen bepaalde functies vervult”
Onderlinge relaties, de betrekkingen die de onderlinge elementen met elkaar onderhouden = kern vh
systeem
Aandacht voor:
® Wisselwerking tss een persoon en zijn sociale context
® Interpersoonlijke processen: naast blijvende aandacht vr het individu & diens innerlijke processen
® Leren zien & herkennen v susteemeigenschappen van interacties die bepalend zijn vr de
wisselwerking & de samenhang tss de gedragingsn v mensen
® Voortdurende invloed v actuele omstandigheden/ interactieprocessen (hier & nu) bij actuele
conflicten ve individu
20
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, 3.2.2. GRENZEN ROND EN IN HET SYSTEEM
Open systeem = in relatie tot de omgeving:
® Alle objecten buiten het systeem
® Alle elementen buiten het systeem waarvan kenmerken w- veranderd door gedrag vh systeem
Sociale systemen à per definitie altijd open; buitengrenzen variëren qua openheid
Gesloten systeem staat niet in relatie tot de omgeving
ð Omgeving heeft geen invloed op gesloten systeem
Interne grenzen zorgen vr subsystemen
Belang van grenzen binnen AST: te open/ strakke grenzen rond/ binnen het systeem kunnen zorgen voor
disfunctioneren
3.2.3. SYSTEMEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS
Niveaus waarop systemen & delen w- geformuleerd variëren v situatie – situatie
ð Bepaald door belangstelling & invalshoek v degene die het systeem beschrijft of bestudeert
Verschillende niveaus:
- Micro
- Meso
- Macro
3.2.4. HET TIJDSELEMENT VAN SYSTEMEN
Betrekkingen die de delen vh systeem met elkaar onderhouden = kern v systeem
Willekeurige groep mensen ¹ systeem
Bv: allemaal mensen samen op de trein, geen samenhang
Hoop mensen w- n- zomaar een systeem: de totstandkoming vd onderlinge afhankelijkheid & structuur
vraagt tijd ~ systeem moet tot ontwikkeling komen
Teambuildingsactiviteiten = voorbeeld van iitiatieven die wij kunnen nemen om proces v
“systeemvorming” te bevorderen
Niet pas ve systeem sprelen wanneer er “goede” onderlinge relaties zijn ~ ook teams met veel interne
sanningen zijn systemen waarop systeemeigenschappen van toepassing zijn
3.3. BELANGRIJKSTE UITGANGSPUNTEN VAN DE SYSTEEMTHEORIE
5 uitgangspunten i/d AST:
1. Het geheel is meer dan de som vd delen
o N- optelbaarheid à eigen karakter dat n- te herleiden is tot de eigenschappen vd delen
o Systeemeigenschappen in gezin zullen interacties tss gezinsleden bepalen
2. Binnen het systeem zijn de delen van elkaar afhankelijk
o Aka totaliteit of systeemsamenhang
o Wanneer er verandering optreedt i/e deel vh systeem, heeft het weerslag op het
volledige systeem
o Als begeleider bewust zijn van kleine veranderingen
21
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
3.1. DE GESCHIEDENIS VAN DE ALGEMENE SYSTEEMTHEORIE
Jaren ’40
ð Ludwig Von Bertalanffy: nieuwe benadering die zich afzet tegen mechanistische visie
o Probeerde een levend organisme te herleiden tot elementen, deze apart te bestuderen
en vervolgens het gehel te verklaren uit de som vd elementen = toevallige uitkomst ve
spel v mechanische krachten
o Lineair-causaal denkmodel: om fenomenen te kunnen begrijpen/ verklaren, gaat men op
zoek naar de oorzaak, of om het probleem op te lossen moet men eerst de oorzaak
kennen ~ uitlokkende factor
ð Nieuw uitgangspunt: het organisme is een georganiseerd geheel, een Gestalt, een geheel is-
meer-dan-de-som-van-de-delen
Objecten in context plaatsen en door zaken breed te zien, ziet men ook meer
ð Objecten als onderdelen van en beïnvloed door het systeem waar ze deel van uitmaken
Theorie bruikbaar in alle wetenschappen: de Algemene Systeemtheorie (AST) of Palo Alto School
ð Ook in sociale wetenschappen
ð Bateson = cultureel antropoloog: oorzaken van bepaald disfunctioneren worden niet binnen
individu gezocht, maar binnen hun omgeving (systeem)
ð Watzlawick: boek dat !! is geweest voor de verspreiding vh systeemtheoretisch gedachtegoed
naar West-Europa
Toegepast op personen en gezinnen
® Oorzaken van gedragingen niet in persoon zelf
® Wél in werking van het systeem + wisselwerking tussen personen
® Gedrag ve bepaald persoon vormt altijd een reactie op het gedrag v iemand anders of meerdere
anderen
= de-individualiserend karakter van AST
3.2. HET BEGRIP “SYSTEEM”
3.2.1. DEFINITIE VAN “SYSTEEM”
Willemse:
“Systeem = een samenstel van elementen dat als geheel functioneert door de ondelringe afhankelijkheid
van de elementen en dat voor de betrokken elementen bepaalde functies vervult”
Onderlinge relaties, de betrekkingen die de onderlinge elementen met elkaar onderhouden = kern vh
systeem
Aandacht voor:
® Wisselwerking tss een persoon en zijn sociale context
® Interpersoonlijke processen: naast blijvende aandacht vr het individu & diens innerlijke processen
® Leren zien & herkennen v susteemeigenschappen van interacties die bepalend zijn vr de
wisselwerking & de samenhang tss de gedragingsn v mensen
® Voortdurende invloed v actuele omstandigheden/ interactieprocessen (hier & nu) bij actuele
conflicten ve individu
20
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
, 3.2.2. GRENZEN ROND EN IN HET SYSTEEM
Open systeem = in relatie tot de omgeving:
® Alle objecten buiten het systeem
® Alle elementen buiten het systeem waarvan kenmerken w- veranderd door gedrag vh systeem
Sociale systemen à per definitie altijd open; buitengrenzen variëren qua openheid
Gesloten systeem staat niet in relatie tot de omgeving
ð Omgeving heeft geen invloed op gesloten systeem
Interne grenzen zorgen vr subsystemen
Belang van grenzen binnen AST: te open/ strakke grenzen rond/ binnen het systeem kunnen zorgen voor
disfunctioneren
3.2.3. SYSTEMEN OP VERSCHILLENDE NIVEAUS
Niveaus waarop systemen & delen w- geformuleerd variëren v situatie – situatie
ð Bepaald door belangstelling & invalshoek v degene die het systeem beschrijft of bestudeert
Verschillende niveaus:
- Micro
- Meso
- Macro
3.2.4. HET TIJDSELEMENT VAN SYSTEMEN
Betrekkingen die de delen vh systeem met elkaar onderhouden = kern v systeem
Willekeurige groep mensen ¹ systeem
Bv: allemaal mensen samen op de trein, geen samenhang
Hoop mensen w- n- zomaar een systeem: de totstandkoming vd onderlinge afhankelijkheid & structuur
vraagt tijd ~ systeem moet tot ontwikkeling komen
Teambuildingsactiviteiten = voorbeeld van iitiatieven die wij kunnen nemen om proces v
“systeemvorming” te bevorderen
Niet pas ve systeem sprelen wanneer er “goede” onderlinge relaties zijn ~ ook teams met veel interne
sanningen zijn systemen waarop systeemeigenschappen van toepassing zijn
3.3. BELANGRIJKSTE UITGANGSPUNTEN VAN DE SYSTEEMTHEORIE
5 uitgangspunten i/d AST:
1. Het geheel is meer dan de som vd delen
o N- optelbaarheid à eigen karakter dat n- te herleiden is tot de eigenschappen vd delen
o Systeemeigenschappen in gezin zullen interacties tss gezinsleden bepalen
2. Binnen het systeem zijn de delen van elkaar afhankelijk
o Aka totaliteit of systeemsamenhang
o Wanneer er verandering optreedt i/e deel vh systeem, heeft het weerslag op het
volledige systeem
o Als begeleider bewust zijn van kleine veranderingen
21
GEZINS- EN CONTEXTBEGELEIDING | 2DE BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
