Overzichtelijke samenvatting 4.3 Forensische orthopedagogiek

Structuuropzet 4.3 Forensische
orthopedagogiek
Inhoudsopgave
Week 1 – Inleiding over de ontwikkeling van jeugddelinquentie.....................................................................2
1. Wat is forensische orthopedagogiek? Hoe ziet dit kader eruit?......................................................................2
1.2 Welke factoren spelen een rol bij het ontwikkelen van antisociaal/delinquent gedrag? (risicofactoren;
modellen over ontstaan/in stand houden van gedrag).......................................................................................5
1.3 Welke interventies kunnen worden ingezet bij delinquent gedrag?............................................................10
1.4 Hoe ziet het beeld van uithuisplaatsing eruit? (prevalentie, bij wie, wanneer, proces)..............................14
1.5 Waar moet een forensisch orthopedagoog opletten in de behandeling van veelplegers/delinquente
jongeren/jongeren met antisociaal gedrag?.....................................................................................................16

Week 2 – Trauma en LVB............................................................................................................................. 17
2.1 Wat is de samenhang met LVB en delinquentie?.........................................................................................17
2.2 Hoe ziet het proces van diagnostiek en behandeling bij LVB eruit?............................................................19
2.3 Hoe ziet het beeld van kindermishandeling en vroeg kinderlijk trauma eruit? (etiologie, prevalentie,
gevolgen)............................................................................................................................................................22
2.4 Hoe ziet het proces van diagnostiek en behandeling bij mishandeling en trauma eruit? Waar moet een
behandelaar opletten?.......................................................................................................................................27

Week 3 – Forensische diagnostiek................................................................................................................ 34
3.1 Wat is forensische orthopedagogiek? (waarop is het gebaseerd en hoe verloopt het proces?).................34
3.2 Wat zijn werkzame factoren in het geval van UHP? En wat kan deze factoren beïnvloeden (moeilijk te
bereiken maken)?...............................................................................................................................................39
3.3 Wat kan een behandelaar in de forensische orthopedagogiek doen/toepassen binnen een residentiële
setting? (interventies, methodes, werkwijze)....................................................................................................45

Week 4 – Behandeling................................................................................................................................. 50
4.1 Wat is forensisch orthopedagogische behandeling? Welke vormen van preventie/interventies kunnen
worden ingezet?.................................................................................................................................................50
4.2 Wat zijn belangrijke aandachtspunten bij forensisch orthopedagogische behandeling? En hoe zit het met
de effectiviteit.....................................................................................................................................................56

,Week 1 – Inleiding over de ontwikkeling van
jeugddelinquentie
1. Wat is forensische orthopedagogiek? Hoe ziet dit kader
eruit?
Handboek Forensische orthopedagogiek  H1 en 2

Forensische orthopedagogiek (H. FO; H1)
 Bestudeert ontwikkeling en in stand blijven v. complexe problematiek bij
kinderen/jongeren/jongvolwassene
o Waaronder delinquentie, ernstige internaliserende, externaliserende en
sociale problemen, naast trauma’s en daarmee samenhangende
opvoedings- en gezinsproblemen, waaronder kindermishandeling en
verwaarlozing
 Problemen zodanig dat justitieel ingrijpen nodig is
o Strafrechtelijk ingrijpen
 Aanraking met politie vanwege strafbaar feit
 Binnen strafrechtketen bepaalt welke interventie nodig is
 Proberen recidive te voorkomen
o Civielrechtelijk ingrijpen
 Zorgen over ontwikkelingskansen of veiligheid van jeugdige
 Maatregelen die kind/adolescent moet beschermen
 Onderzoekt effectiviteit van (justitiële) preventieve en curatieve interventies
o O.b.v. kennis over statistische en dynamische factoren
o O.b.v. kennis over wijze waarop factoren gediagnosticeerd en beïnvloed
kunnen worden op niveau jeugdige, gezin of systeem
o = interventiewetenschap met multidisciplinair karakter
 Maakt gebruik van kennis uit verschillende disciplines
 EBP gericht
 Streeft naar kennis om beter te kunnen handelen  georiënteerd op (verheldering)
v. waarden
o IVRK vormt hierbij de basis, 4 artikelen centraal:
 Art. 3: belang van het kind staat voorop
 Art. 9: gezinsleven: UHP is ultimum remedium
- UHP maatregel met zo kortst mogelijk passende duur
 Art. 12: participatie
 Art. 16: geen ongeoorloofde interventie
 Opvoeding is centraal begrip binnen FO, onderscheidt tussen:
o Eerste opvoedingsmilieu (gezin/thuisomgeving)
o Tweede omgevingsmilieu (school)
o Derde omgevingsmilieu (leeftijdsgenoten/vrije tijd)
o Vierde opvoedingsdomein (bij (semi-)residentiële zorg)

Vertrekpunt forensische orthopedagogiek: (H. FO; H1)
 Bio-ecologisch ontwikkelingsmodel centraal
o Ontwikkeling is samenspel van aanleg (biologisch) en omgeving.
o Ecologisch = meerdere (causale) invloeden worden bestudeerd

,  Bronfenbrenner
o Ontwikkeling = zowel kind en gedrag, als de context veranderen met ouder
worden
 Gezien ontwikkeling gedrag multicausaal is > (opvoedkundige) interventies moeten
zich richten op zowel aanpak van problematisch functioneren van kind, als op sociale
omgeving.
o Groep volwassenen met een VB vraagt aparte aanpak

Uitgangspunten forensische orthopedagogiek: (H. FO; H1)
 Kind wil zelf iemand zijn
o Betrekken bij welke interventie nodig is en bij positief proces van verandering
(therapeutisch uitgangspunt)
o Hiermee wordt voldaan aan behoeften van zelfdeterminatie
 Contact (sociale verbondenheid), competentie (vertrouwen in eigen
kunnen) en autonomie (vrijheid)
 Therapeutisch handelen = optimum remedium-criterium
o Streven is dat kinderen zich tot hun volle potentieel kunnen ontwikkelen

Uitvoer van jeugdhulp (H. FO; H2)
 Sinds 2015 verantwoordelijkheid zorg bij gemeenten
o Georganiseerd vanuit de Jeugdwet
 Gesloten jeugdhulp, zorg voor mensen met LVB en forensische zorg
vallen hier ook onder
- Forensische zorg = jeugdbescherming/jeugdreclassering
- Gecertificeerde instellingen (GI) > verantwoordelijk voor
bieden jeugdbescherming en jeugdreclassering
- Raad voor Kinderbescherming > inschakelen als
kinderbeschermingsmaatregel nodig is
 ook passend onderwijs
o Kan vrijwillig of in civielrechtelijk of strafrechtelijk kader
o Evaluatie 2018 > doelen jeugdhulp niet gehaald
 Jeugdhulp niet altijd toegankelijk
 Onvoldoende verbinding met jeugdhulp en andere domeinen
 Cliënten wel algemeen tevreden over feitelijke hulp
 Sociaal systeem betrekken van belang!
 Opname residentiële setting = ultimum remedium
o Kan door bevoegde autoriteiten worden besloten (zonder instemming ouder/kind)
o Kan ook met eigen toestemming van ouder/jeugdige in vrijwillig kader
 Participatie jeugdige in jeugdhulp essentieel
o Heeft positieve invloed op ontwikkelen zelfvertrouwen
o Sluit aan bij IVRK – met name art. 12
o In praktijk blijken hulpverleners dit lastig te vinden
 Advies- en klachtenbureau (AKJ) = landelijk vertrouwenswerk in jeugdhulp
o Wettelijke taak o.b.v. Jeugdwet en WMO
o Recht om gehoord te worden in situaties waarin door overheid een
afhankelijkheidsposities gevoeld wordt
o Kan ook in vrijwillig kader

, o In België niet op wettelijke manier geregeld > wijst persoon aan in omgeving
 In NL eerste stap met JIM (Jouw ingebrachte mentor)
Vrijheidsbeperkende maatregelen (H. FO; H2)
 Volgens rapport Defence for Children  geen consensus over deze maatregelen zijn
o Hierdoor verregaande mogelijkheden
o Aanbeveling
 betere omschrijving van vrijheidsbeperkende maatregelen (wanneer
en voor wie)
 afschaffen van separatie ruimtes
 Mogen (volgens Jeugdwet art. 4.1.1) alleen worden ingezet als:
o ze in hulpverleningsplan zijn opgenomen
o voor zover noodzakelijk voor veiligheid van jeugdige of anderen
o ter overbrugging van tijdelijke noodsituatie
 rechter kan dwangmiddelen en -maatregelen toetsen aan de beginselen van:
o subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid

Civiel kader (H. FO; H2)
 hierbij kan jeugdige te maken krijgen met UHP en OTS
 Bij OTS:
o GI houdt toezicht op gezin, mag schriftelijke aanwijzingen geven en
gezinsvoogd wordt betrokken
o Bij ernstige belemmering in opvoeding/ontwikkeling  UHP
 UHP alleen met machtiging van rechter
 Machtiging loopt gedurende de OTS
 Dient indicatiebesluit aan ten grondslag te liggen
o Kan slechts worden opgelegd voor duur van 1 jaar
 Kan wel steeds met een jaar worden verlengd
 Machtiging gesloten plaatsing
o Indien jeugdige in opvoeding/ontwikkeling wordt bedreigd én ter voorkoming
dat jeugdige zich aan zorg zal onttrekken
o Wordt ook door rechter afgegeven
o Vanuit gesloten setting wordt weer gewerkt naar terugplaatsing naar huis of
meer open instelling
 Drangmaatregelen
o Ook wel preventieve jeugdbescherming genoemd
o Kent geen wettelijke basis
o Raad kan op casusniveau meedenken > voorkomt inzet maatregelen
o Mag door cliënt niet ervaren worden als dwang
 Uitvoering door GI kan hierdoor tot verwarring leiden

Strafrechtelijk kader (H. FO; H2)
 Aanhouding minderjarige o.b.v. verdenking v. schuld aan strafbaar feit
 Onder 12 jaar geen strafrechtelijke vervolging mogelijk
 Jongere heeft voorafgaand aan en tijdens verhoor recht op overleg met advocaat
 In verzekering stellen
o Indien onderzoek door politie na 6 uur niet is afgerond