Arbeidsrecht
Hoofdstuk 1: Wat is ‘sociale wetgeving’ eigenlijk?
DEEL 1: INLEIDING
Wat is sociaal recht eigenlijk?
Sociaal recht regelt onder meer het volgende :
Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
Beschermingsmaatregelen voor werknemers
Arbeidsvoorziening
Sociale zekerheid
Minimumvoorzieningen voor werknemers
Geschillen tussen werknemers en tussen werknemers en werkgevers
- Sociaal recht : geen duidelijk afgebakend geheel
- Gemeenschappelijke kenmerken
Bijzonder doel:
Enerzijds : bescherming van belangen van de werknemers en hun families
Anderzijds : inkomenszekerheid bij sociale risico’s
- Sociaal recht : klassieke opdeling
Arbeidsrecht
Socialezekerheidsrecht
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels dat de verhoudingen regelt tussen werkgevers en
werknemers zowel individueel als collectief.
Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving
1. Internationale rechtsbronnen
Internationale rechtsbronnen zijn de verdragen die België met andere landen sluit. Indien dit
verdragen zijn tussen België en 1 ander land, noemt men dit bilaterale verdragen. Indien meer dan 2
landen een verdrag sluiten, noemt men dit een multilateraal verdrag.
1.1 Bilaterale verdragen
Hier worden onder meer de regels vastgesteld die van toepassing zijn op de burgers afkomstig uit dat
andere land of omgekeerd op de Belgen die naar het buitenlandvertrekken.
1.2.1 De internationale arbeidsorganisaties
De IAO bestaat in feite uit een algemene vergadering (de Internationale Arbeidsconferentie), een
beheerraad en een vast secretariaat (het Internationaal Arbeidsbureau) en huldigt het principe van
de drieledigheid: regeringen, werkgevers en werknemers zijn erin vertegenwoordigt.
De IAO stelt in het bijzonder 2 soorten normen op: conventies en aanbevelingen.
1
, Arbeidsrecht
De conventies en aanbevelingen van de IAO hebben een zekere internationale harmonisatie van het
arbeidsrecht tot gevolg, omdat elk land dat een conventie goedkeurt, de minimumnormen ervan
moet eerbiedigen.
1.2.2 De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
Beperkte rechtstreekse invloed op arbeidsrecht.
1.2.3 De Raad van Europa
De Raad van Europa met zetel in Straatsburg werd opgericht in 1949.
De voornaamste akte van deze organisatie is ontegensprekelijk het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens.
Het EVRM waarborgt enkele fundamentele vrijheden (vakbondsvrijheid, recht op privéleven) en kan
rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische rechtbanken.
Europees Sociaal Handvest : heeft tot doel om sociale rechten te waarborgen, (bv recht op arbeid).
1.2.6 De Europese Unie
De rechtsbronnen binnen de Europese Unie zijn echter veruit de belangrijkste.
De Europese Unie telt naast de Europese Raad 5 hoofdinstellingen: de Raad voor Ministers, de
Europese Commissie, het Europees Parlement, het Europees Hof van Justitie en de Rekenkamer.
Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
Aanbevelingen en adviezen: binden de lidstaten niet
2. Nationale rechtsbronnen
!! Artikel 23 van de Grondwet. !!
2.2 Sociale rechtsbronnen
Wetten
decreten
Koninklijke besluiten
Ministeriële besluiten
Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s)
Rechtspraak en rechtsleer
- In België: geen precedentenrecht**
(Gebruiken)
2
, Arbeidsrecht
** Het precedent bestaat erin dat wanneer een of meer rechtscolleges als eerste hebben
rechtgesproken in een bepaalde zin, de volgende rechtscolleges ertoe gehouden zijn recht te spreken
in dezelfde zin.
Nationale arbeidsraad (NAR) : Nationaal en interprofessioneel paritair orgaan dat bevoegd is
voor sociale materies.
Doen adviezen of voorstellen over algemene vraagstukken van sociale aard
Maken CAO’s over brede materies
Paritaire (sub)comités (PC’s) : Paritair orgaan op niveau van een sector
Maken CAO’s over loon- en arbeidsvoorwaarden binnen een sector
Leggen via verzoeningsbureau’s geschillen tussen werknemers en werkgevers bij
Doen adviezen of voorstellen over sectorale vraagstukken
Ondernemingsraad (OR)
Wat ?
Paritair orgaan op ondernemingsniveau, samengesteld uit vertegenwoordigers verkozen
door de werknemers uit de onderneming (via sociale verkiezingen) en uit
vertegenwoordigers aangewezen door de werkgever binnen het leidinggevend personeel
In ondernemingen met gemiddeld 100 werknemers of meer
Minimaal maandelijkse bijeenkomsten
Leden hebben ontslagbescherming
Taak?
1 Bevoegdheden in economische en financiële aangelegenheden op ondernemingsniveau
(informatie ontvangen, adviseren, toezicht houden)
2 Bevoegdheden in sociale aangelegenheden op ondernemingsniveau (informatie ontvangen,
advies geven, controleren)
Akkoord eindigt in arbeidsreglement of in bedrijfscao
Comité ter preventie en bescherming op het werk (CPBW)
Wat ?
Paritair orgaan op ondernemingsniveau, samengesteld uit vertegenwoordigers verkozen
door de werknemers uit de onderneming (via sociale verkiezingen) en uit
vertegenwoordigers aangewezen door de werkgever binnen het leidinggevend personeel
In ondernemingen met gemiddeld 50 werknemers of meer
Leden hebben ontslagbescherming
Arbeidsgeneesheer en preventieadviseur zijn onafhankelijk en kunnen vergadering met
raadgevende stem bijwonen
Taak ?
3
, Arbeidsrecht
1 Opsporen van, voorstellen van en actief bijdragen tot alles wat wordt ondernomen om het
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen (informatie
ontvangen, adviseren, beslissen, toezicht houden)
2 Bevoegdheden van ondernemingsraad overnemen, indien geen ondernemingsraad
Neerslag eindigt in arbeidsreglement of bedrijfscao
Vakbondsafvaardiging (VA)
Wat ?
Personeelsvertegenwoordiging in de onderneming
Leden aangeduid of verkozen (naargelang bepaald in de sectoriële CAO) onder de
gesyndiceerde werknemers
Alleen voor wie valt onder kader CAO nr. 5
Ingesteld op verzoek van representatieve vakorganisatie(s)
Personeelsdrempel en samenstelling verschilt per sector
Voordracht kandidaten door vakorganisaties
Leden hebben ontslagbescherming
Taak ?
1 Controleorgaan : Controle op toepassing sociale wetgeving, CAO’s, arbeidsreglement,
controle op algemene beginselen in verhouding WG en WN, onderhandelen CAO’s
2 Optreden in individuele en collectieve geschillen : recht om gehoord te worden bij geschillen
3 Bevoegdheden van ondernemingsraad of comité overnemen als die er niet zijn
Akkoorden eindigen in arbeidsreglement of cao
CAO’s op drie niveau’s :
Nationaal
Sectoraal (PC’s of subPC’s)
Onderneming
Voor wie zijn de CAO’s bindend?
Organisaties die de CAO’s hebben ondertekend en alle werkgevers die lid zijn van deze
organisaties
Werkgevers die de CAO’s zelf ondertekenden
Alle werknemers van deze werkgevers
Wanneer de CAO’s algemeen verbindend verklaard worden (gepubliceerd in bijlage van een KB) : alle
werkgevers die vallen onder het toepassingsgebied van het PC en hun werknemers.
Hiërarchie der nationale rechtsbronnen cfr, artikel 51 van de Cao-wet
4
Hoofdstuk 1: Wat is ‘sociale wetgeving’ eigenlijk?
DEEL 1: INLEIDING
Wat is sociaal recht eigenlijk?
Sociaal recht regelt onder meer het volgende :
Individuele relaties tussen werkgever en werknemer
Collectieve relaties tussen werkgevers en werknemers
Beschermingsmaatregelen voor werknemers
Arbeidsvoorziening
Sociale zekerheid
Minimumvoorzieningen voor werknemers
Geschillen tussen werknemers en tussen werknemers en werkgevers
- Sociaal recht : geen duidelijk afgebakend geheel
- Gemeenschappelijke kenmerken
Bijzonder doel:
Enerzijds : bescherming van belangen van de werknemers en hun families
Anderzijds : inkomenszekerheid bij sociale risico’s
- Sociaal recht : klassieke opdeling
Arbeidsrecht
Socialezekerheidsrecht
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels dat de verhoudingen regelt tussen werkgevers en
werknemers zowel individueel als collectief.
Hoofdstuk 2: Bronnen van sociale wetgeving
1. Internationale rechtsbronnen
Internationale rechtsbronnen zijn de verdragen die België met andere landen sluit. Indien dit
verdragen zijn tussen België en 1 ander land, noemt men dit bilaterale verdragen. Indien meer dan 2
landen een verdrag sluiten, noemt men dit een multilateraal verdrag.
1.1 Bilaterale verdragen
Hier worden onder meer de regels vastgesteld die van toepassing zijn op de burgers afkomstig uit dat
andere land of omgekeerd op de Belgen die naar het buitenlandvertrekken.
1.2.1 De internationale arbeidsorganisaties
De IAO bestaat in feite uit een algemene vergadering (de Internationale Arbeidsconferentie), een
beheerraad en een vast secretariaat (het Internationaal Arbeidsbureau) en huldigt het principe van
de drieledigheid: regeringen, werkgevers en werknemers zijn erin vertegenwoordigt.
De IAO stelt in het bijzonder 2 soorten normen op: conventies en aanbevelingen.
1
, Arbeidsrecht
De conventies en aanbevelingen van de IAO hebben een zekere internationale harmonisatie van het
arbeidsrecht tot gevolg, omdat elk land dat een conventie goedkeurt, de minimumnormen ervan
moet eerbiedigen.
1.2.2 De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)
Beperkte rechtstreekse invloed op arbeidsrecht.
1.2.3 De Raad van Europa
De Raad van Europa met zetel in Straatsburg werd opgericht in 1949.
De voornaamste akte van deze organisatie is ontegensprekelijk het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens.
Het EVRM waarborgt enkele fundamentele vrijheden (vakbondsvrijheid, recht op privéleven) en kan
rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische rechtbanken.
Europees Sociaal Handvest : heeft tot doel om sociale rechten te waarborgen, (bv recht op arbeid).
1.2.6 De Europese Unie
De rechtsbronnen binnen de Europese Unie zijn echter veruit de belangrijkste.
De Europese Unie telt naast de Europese Raad 5 hoofdinstellingen: de Raad voor Ministers, de
Europese Commissie, het Europees Parlement, het Europees Hof van Justitie en de Rekenkamer.
Verordeningen: rechtstreekse uitwerking in alle lidstaten
Richtlijnen: verplichte omzetting in nationale wetgeving
Besluiten: rechtstreekse toepassing op welbepaalde bestemmeling(en)
Aanbevelingen en adviezen: binden de lidstaten niet
2. Nationale rechtsbronnen
!! Artikel 23 van de Grondwet. !!
2.2 Sociale rechtsbronnen
Wetten
decreten
Koninklijke besluiten
Ministeriële besluiten
Collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s)
Rechtspraak en rechtsleer
- In België: geen precedentenrecht**
(Gebruiken)
2
, Arbeidsrecht
** Het precedent bestaat erin dat wanneer een of meer rechtscolleges als eerste hebben
rechtgesproken in een bepaalde zin, de volgende rechtscolleges ertoe gehouden zijn recht te spreken
in dezelfde zin.
Nationale arbeidsraad (NAR) : Nationaal en interprofessioneel paritair orgaan dat bevoegd is
voor sociale materies.
Doen adviezen of voorstellen over algemene vraagstukken van sociale aard
Maken CAO’s over brede materies
Paritaire (sub)comités (PC’s) : Paritair orgaan op niveau van een sector
Maken CAO’s over loon- en arbeidsvoorwaarden binnen een sector
Leggen via verzoeningsbureau’s geschillen tussen werknemers en werkgevers bij
Doen adviezen of voorstellen over sectorale vraagstukken
Ondernemingsraad (OR)
Wat ?
Paritair orgaan op ondernemingsniveau, samengesteld uit vertegenwoordigers verkozen
door de werknemers uit de onderneming (via sociale verkiezingen) en uit
vertegenwoordigers aangewezen door de werkgever binnen het leidinggevend personeel
In ondernemingen met gemiddeld 100 werknemers of meer
Minimaal maandelijkse bijeenkomsten
Leden hebben ontslagbescherming
Taak?
1 Bevoegdheden in economische en financiële aangelegenheden op ondernemingsniveau
(informatie ontvangen, adviseren, toezicht houden)
2 Bevoegdheden in sociale aangelegenheden op ondernemingsniveau (informatie ontvangen,
advies geven, controleren)
Akkoord eindigt in arbeidsreglement of in bedrijfscao
Comité ter preventie en bescherming op het werk (CPBW)
Wat ?
Paritair orgaan op ondernemingsniveau, samengesteld uit vertegenwoordigers verkozen
door de werknemers uit de onderneming (via sociale verkiezingen) en uit
vertegenwoordigers aangewezen door de werkgever binnen het leidinggevend personeel
In ondernemingen met gemiddeld 50 werknemers of meer
Leden hebben ontslagbescherming
Arbeidsgeneesheer en preventieadviseur zijn onafhankelijk en kunnen vergadering met
raadgevende stem bijwonen
Taak ?
3
, Arbeidsrecht
1 Opsporen van, voorstellen van en actief bijdragen tot alles wat wordt ondernomen om het
welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen (informatie
ontvangen, adviseren, beslissen, toezicht houden)
2 Bevoegdheden van ondernemingsraad overnemen, indien geen ondernemingsraad
Neerslag eindigt in arbeidsreglement of bedrijfscao
Vakbondsafvaardiging (VA)
Wat ?
Personeelsvertegenwoordiging in de onderneming
Leden aangeduid of verkozen (naargelang bepaald in de sectoriële CAO) onder de
gesyndiceerde werknemers
Alleen voor wie valt onder kader CAO nr. 5
Ingesteld op verzoek van representatieve vakorganisatie(s)
Personeelsdrempel en samenstelling verschilt per sector
Voordracht kandidaten door vakorganisaties
Leden hebben ontslagbescherming
Taak ?
1 Controleorgaan : Controle op toepassing sociale wetgeving, CAO’s, arbeidsreglement,
controle op algemene beginselen in verhouding WG en WN, onderhandelen CAO’s
2 Optreden in individuele en collectieve geschillen : recht om gehoord te worden bij geschillen
3 Bevoegdheden van ondernemingsraad of comité overnemen als die er niet zijn
Akkoorden eindigen in arbeidsreglement of cao
CAO’s op drie niveau’s :
Nationaal
Sectoraal (PC’s of subPC’s)
Onderneming
Voor wie zijn de CAO’s bindend?
Organisaties die de CAO’s hebben ondertekend en alle werkgevers die lid zijn van deze
organisaties
Werkgevers die de CAO’s zelf ondertekenden
Alle werknemers van deze werkgevers
Wanneer de CAO’s algemeen verbindend verklaard worden (gepubliceerd in bijlage van een KB) : alle
werkgevers die vallen onder het toepassingsgebied van het PC en hun werknemers.
Hiërarchie der nationale rechtsbronnen cfr, artikel 51 van de Cao-wet
4
