6.1 Koolwaterstoffen
Organische chemie: De chemie die zich bezighoudt met het bestuderen van koolstofverbindingen.
● Oude naam die is gevormd doordat men dacht dat koolstofverbindingen alleen konden
ontstaan uit organisch materiaal van mensen, dieren of planten.
● Tegenwoordig koolstofchemie
Belangrijke bron van koolstofverbindingen → aardolie
● Bestaat uit verschillende koolstofverbindingen
● Koolstofverbindingen worden onderverdeeld in klassen die bepaalde eigenschappen met
elkaar gemeen hebben.
Koolstofwaterstoffen: Alle bindingen die uitsluitend bestaan uit koolstofatomen en waterstofatomen.
● Homologe reeks: De verhouding tussen het aantal C-atomen en het aantal H-atomen is in
de moleculen gelijk.
○ Bijv. alkanen met algemene formule: CnH2n+2
● Onvertakte en vertakte koolwaterstoffen
○ Onvertakt: In een koolwaterstofmolecuul is elk C-atoom met een of twee andere C-
atomen verbonden.
○ Vertakt: In een koolwaterstofmolecuul komt minstens één C-atoom voor dat met drie
of vier andere C-atomen is verbonden.
○ Isomeren: Twee verschillende stoffen die met elkaar overeenkomen doordat
hun moleculen hetzelfde aantal en dezelfde soort atomen bevatten, maar
die van elkaar verschillen door de wijze waarop die atomen onderling zijn
verbonden of geschikt. → Isomerie.
● Verzadigde en onverzadigde koolwaterstoffen
○ Verzadigd: Alleen enkele atoombindingen tussen C-atomen.
■ Alkanen: De eenvoudigste groep verzadigde koolwaterstoffen.
○ Onverzadigd: Één of meer dubbele atoombindigen tussen C-atomen.
■ Alkenen: De eenvoudigste groep onverzadigde koolwaterstoffen.
● Hebben één dubbele binding.
■ Alkynen: De eenvoudigste groep onverzadigde koolwaterstoffen.
● Hebben drievoudige binding.
● Cyclische koolwaterstoffen: Stoffen met moleculen waar een ring van C-atomen in voorkomt.
○ Cycloalkanen: Eenvoudigste groep met cyclische koolwaterstoffen.
■ Zijn isomeer met de alkanen, hebben dezelfde molecuulformule, maar
andere structuurformule.
○ Cyclische verbinding: Er komt binnen het molecuul een ring voor.
○ Acyclisch: Onvertakte ketens.
○ Niet-cyclisch: Vertakte ketens.
● Benzeenring/structuur: Bijzondere ringstructuur, afgeleid van de stof benzeen.
○ Aromaten: Stoffen waarvan de moleculen een benzeenring bevatten.
○ Alifatische koolwaterstoffen: Alle koolwaterstoffen die geen benzeenring bevatten.
●
, Aantekeningen
Stappenplan:
● Langste rij tellen → stam → achteraan
● Zijtak aan kortste getal van de stam
○ getal waar de zijtak aan de stam vast zit - zijtak - stam
Samenvatting
● Verbindingen die uitsluitend bestaan uit koolstofatomen en waterstofatomen heten
koolwaterstoffen. Ze kunnen vertakt of onvertakt zijn.
● Een homologe reeks is een groep stoffen die dezelfde algemene formule hebben.
● Isomerie is het verschijnsel dat verschillende stoffen dezelfde molecuulformule hebben, maar
verschillende structuurformules.
● Een alkaan is een verzadigde koolwaterstof. Een alkeen is een onverzadigde koolwaterstof
met een dubbele binding tussen twee C-atomen. Een alkyn is een onverzadigd koolwaterstof
met een drievoudige binding tussen twee C-atomen.
● In een cyclische verbinding komt een ring van koolstofatomen voor. Cycloalkanen zijn
isomeer met alkenen.
● Benzeen en de verbindingen die zijn afgeleid van benzeen noem je aromatisch. Alle stoffen
waar geen benzeenring in voorkomt noem je alifatisch.
Je kunt nu:
● uitleggen welke stoffen koolwaterstoffen heten.
● koolwaterstoffen indelen met gebruikmaking van hun algemene structuurkenmerken.
● met voorbeelden de volgende begrippen toelichten: homologe reeks, isomerie, vertakt en
onvertakt, verzadigd en onverzadigd, cyclisch en acyclisch, aromatisch en alifatisch.
6.2 Systematische namen
10 onvertakte alkanen:
1. methaan - CH₄
2. ethaan - C₂H₆
3. propaan - C₃H₈
4. butaan - C₄H₁₀
5. pentaan - C₅H₁₂
6. hexaan - C₆H₁₄
7. heptaan - C₇H₁₆
8. octaan - C₈H₁₈
9. nonaan - C₉H₂₀
10. decaan - C₁₀H₂₂
Naamgeving van vertakkingen (vertakkingen → alkylgroepen)
Organische chemie: De chemie die zich bezighoudt met het bestuderen van koolstofverbindingen.
● Oude naam die is gevormd doordat men dacht dat koolstofverbindingen alleen konden
ontstaan uit organisch materiaal van mensen, dieren of planten.
● Tegenwoordig koolstofchemie
Belangrijke bron van koolstofverbindingen → aardolie
● Bestaat uit verschillende koolstofverbindingen
● Koolstofverbindingen worden onderverdeeld in klassen die bepaalde eigenschappen met
elkaar gemeen hebben.
Koolstofwaterstoffen: Alle bindingen die uitsluitend bestaan uit koolstofatomen en waterstofatomen.
● Homologe reeks: De verhouding tussen het aantal C-atomen en het aantal H-atomen is in
de moleculen gelijk.
○ Bijv. alkanen met algemene formule: CnH2n+2
● Onvertakte en vertakte koolwaterstoffen
○ Onvertakt: In een koolwaterstofmolecuul is elk C-atoom met een of twee andere C-
atomen verbonden.
○ Vertakt: In een koolwaterstofmolecuul komt minstens één C-atoom voor dat met drie
of vier andere C-atomen is verbonden.
○ Isomeren: Twee verschillende stoffen die met elkaar overeenkomen doordat
hun moleculen hetzelfde aantal en dezelfde soort atomen bevatten, maar
die van elkaar verschillen door de wijze waarop die atomen onderling zijn
verbonden of geschikt. → Isomerie.
● Verzadigde en onverzadigde koolwaterstoffen
○ Verzadigd: Alleen enkele atoombindingen tussen C-atomen.
■ Alkanen: De eenvoudigste groep verzadigde koolwaterstoffen.
○ Onverzadigd: Één of meer dubbele atoombindigen tussen C-atomen.
■ Alkenen: De eenvoudigste groep onverzadigde koolwaterstoffen.
● Hebben één dubbele binding.
■ Alkynen: De eenvoudigste groep onverzadigde koolwaterstoffen.
● Hebben drievoudige binding.
● Cyclische koolwaterstoffen: Stoffen met moleculen waar een ring van C-atomen in voorkomt.
○ Cycloalkanen: Eenvoudigste groep met cyclische koolwaterstoffen.
■ Zijn isomeer met de alkanen, hebben dezelfde molecuulformule, maar
andere structuurformule.
○ Cyclische verbinding: Er komt binnen het molecuul een ring voor.
○ Acyclisch: Onvertakte ketens.
○ Niet-cyclisch: Vertakte ketens.
● Benzeenring/structuur: Bijzondere ringstructuur, afgeleid van de stof benzeen.
○ Aromaten: Stoffen waarvan de moleculen een benzeenring bevatten.
○ Alifatische koolwaterstoffen: Alle koolwaterstoffen die geen benzeenring bevatten.
●
, Aantekeningen
Stappenplan:
● Langste rij tellen → stam → achteraan
● Zijtak aan kortste getal van de stam
○ getal waar de zijtak aan de stam vast zit - zijtak - stam
Samenvatting
● Verbindingen die uitsluitend bestaan uit koolstofatomen en waterstofatomen heten
koolwaterstoffen. Ze kunnen vertakt of onvertakt zijn.
● Een homologe reeks is een groep stoffen die dezelfde algemene formule hebben.
● Isomerie is het verschijnsel dat verschillende stoffen dezelfde molecuulformule hebben, maar
verschillende structuurformules.
● Een alkaan is een verzadigde koolwaterstof. Een alkeen is een onverzadigde koolwaterstof
met een dubbele binding tussen twee C-atomen. Een alkyn is een onverzadigd koolwaterstof
met een drievoudige binding tussen twee C-atomen.
● In een cyclische verbinding komt een ring van koolstofatomen voor. Cycloalkanen zijn
isomeer met alkenen.
● Benzeen en de verbindingen die zijn afgeleid van benzeen noem je aromatisch. Alle stoffen
waar geen benzeenring in voorkomt noem je alifatisch.
Je kunt nu:
● uitleggen welke stoffen koolwaterstoffen heten.
● koolwaterstoffen indelen met gebruikmaking van hun algemene structuurkenmerken.
● met voorbeelden de volgende begrippen toelichten: homologe reeks, isomerie, vertakt en
onvertakt, verzadigd en onverzadigd, cyclisch en acyclisch, aromatisch en alifatisch.
6.2 Systematische namen
10 onvertakte alkanen:
1. methaan - CH₄
2. ethaan - C₂H₆
3. propaan - C₃H₈
4. butaan - C₄H₁₀
5. pentaan - C₅H₁₂
6. hexaan - C₆H₁₄
7. heptaan - C₇H₁₆
8. octaan - C₈H₁₈
9. nonaan - C₉H₂₀
10. decaan - C₁₀H₂₂
Naamgeving van vertakkingen (vertakkingen → alkylgroepen)
