Samenvatting communicatiewetenschappen (J. Loisen)

Communicatiewetenschappen I
1 Inleiding
1.1 Rode draden
1.1.1 Klemtoon op mediacommunicatie
Gemedieerde communicatie
= communicatie met tussenkomst van een medium (vb.: tv, internet…)
 massacommunicatie

Gevaar: technologisch determinisme
= het geloof dat technologie onafhankelijk optreedt
 in werkelijkheid wordt technologie beïnvloedt door talrijke factoren (vb.: politiek)

1.1.2 Multi- en interdisciplinariteit
Media is complex
 tussenkomst van historische, politieke, sociale, economische… aspecten (= multidisciplinair)
 bovenstaande aspecten worden geïntegreerd in de communicatiewetensch. (= interdisciplinair)

Nadeel: complex

1.1.3 Belang van maatschappelijke en historische context
Wie zegt iets, waarom zegt hij dat, wanneer zegt hij dat…
 belangrijk rekening te houden met de maatschappelijke context van iets

1.1.4 Wetenschappelijke en kritische benadering


1.2 Paradigmatische strijd en theoretische diversiteit
Paradigma
= algemeen model van waaruit iets in de werkelijkheid onderzocht moet worden of hoe er naar de
werkelijkheid moet worden gekeken
 welke vragen moeten er gesteld worden, hoe moeten we het aanpakken of interpreteren…

 wetenschappelijke revoluties (de paradigma’s verschuiven over de tijd heen)
vb.: (Copernicaanse revolutie)

Exacte wetenschappen Communicatiewetenschappen
Paradigma’s sluiten elkaar uit Paradigma’s kunnen naast elkaar bestaan

vb.: Copernicaanse revolutie (eerst vb.: eerst was er Adam Smith (vrije markt),
Geocentrisme, daarna Heliocentrisme) daarna was er Keynes (vrije markt, maar soms
overheidsoptreden)
 ze sluiten elkaar niet volledig uit




1

,1.2.1 Mainstream paradigma in de communicatiewetenschappen
Ontstaan:
- na WOII
 opkomst massamedia, sociaal-wetenschappelijk onderzoek

Perspectief:
- massamedia is machtig (grote invloed op de ontvangers en hun beeld van de werkelijkheid)
- liberaal-pluralistisch

Informatietheorie:




 problemen:
- éénrichtingsverkeer
- wat bedoelt wordt, kan door de ontvanger anders geïnterpreteerd worden
- geen aandacht voor context
- geen rekening gehouden met ruis…

Positivistische methoden/kwantitatieve benaderingen:
- sociale wetenschappen behandelen als exacte wetenschap
- meten van resultaten/effecten
- uitdrukken in cijfers (kwantitatief onderzoek)
 niet altijd mogelijk binnen de sociale wetenschappen

Kritieken:
- de sociale wetenschap is geen mechanisch proces, geen éénrichtingsverkeer
- effecten kunnen niet zomaar berekend worden
- vooral gefocust op een Westerse samenleving (weinig oog voor sociale context)


1.2.2 Alternatief kritisch paradigma in de communicatiewetenschappen
Oorsprong:
- einde WOII
 iedereen was blij, maar in de onderste lagen van de samenleving was er veel onvrede

Perspectief:
- massacommunicatie is manipulatief en onderdrukkend
 media bevestigt de samenleving zoals het is en kritiek is niet toegestaan
- geen effecten gaan onderzoeken, maar gaan kijken hoe ze onevenwichtigheid kunnen wegwerpen
(kwalitatief onderzoek)




2

,1.2.3 Theorie
= een algemene verklaring
- gebaseerd op observaties
- gebruikt om een relatie aan te duiden tussen waargenomen observaties
- gebruikt om voorspellingen te doen en dingen te verklaren
 wordt gebruikt om het communicatieproces beter te begrijpen

1. deductie
= een idee/theorie over de werkelijkheid toetsen
 van theorie naar specifieke gegevens

2. inductie
= via waarnemingen een patroon proberen vinden
 van waarnemingen naar veronderstellingen

1.2.4 Classificeren van theorievorming
Verschillende theorieën:
- kunnen naast elkaar bestaan
- verschillen vaak van mens- en maatschappijbeeld
- leunen aan bij verschillende dichotomieën

1. actie – structuur
= hoe zijn individuen met elkaar verbonden in een gemeenschap?

Actie Structuur
- de mens heeft vrijheid (om keuzes te - er zijn beperkingen in de vrijheid
maken, te doen wat hij wil…) - de publieke opinie drijft mensen in een
- de mens handelt autonoom bepaalde richting
- sociale druk
- mensen kunnen handelen binnen een
vastgelegde structuur

vb.: Netflix heeft honderden films en je kan Vb.: Netflix heeft honderden films en je kan
kiezen wat je wilt kiezen wat je wilt, maar wordt in een
bepaalde richting gestuurd door
algoritmes/advertenties…


2. consensus – conflict
= hoe treedt er verandering op in de samenleving?

Consensus Conflict
- stap voor stap naar verandering in de - er leeft wanorde in de samenleving
samenleving - van crisis naar crisis
- positieve verandering

Vb.: alle partijen zitten samen en komen Vb.: de gele hesjes komen op straat (met
tot een consensus eventueel geweld) om verandering te eisen




3

, 3. materie – geest
= wat kan en moet de wetenschap beschouwen?

Materie Geest
- enkel naar de feiten kijken - subjectiviteit (de geest van mensen)
 dingen die men kan waarnemen bestuderen
 de maatschappij bestaat niet uit
materiële structuren, maar uit personen
met elk een eigen denkwijze
 mensen denken vanuit een (sociale)
context


1.3 Centrale en terugkerende thema’s
1.3.1 Macht
Dominante media Pluralistische media

Maatschappelijke bron 1 dominante elite Verschillende groepen
Media Kanalen in handen van Groepen opereren onafhankelijk
enkelingen van elkaar
Productie Gestandaardiseerd, routine Vrij om te experimenteren en
creatief te zijn
Inhoud en wereldbeeld Inhoud beslist van bovenaf De verschillende groepen
- concurreren met elkaar
- moeten luisteren naar hun
publiek
Publiek Passief publiek (nemen alles aan) Actief publiek
Effecten Bevestigt het bestaande systeem Onvoorspelbaar


1.3.2 Sociale integratie en identiteit




Centrifugaal
= van de kern naar verspreiding

Centripetaal
= de effecten terugbrengen naar de kern



4