Summary
Beroepsethiek (jaar 2)Samenvatting tweede toetsje over H3 H4
- Course
- Institution
samenvatting van H3 H4 toetsje 2
[Show more]
Seller
Follow
kellogs1
Reviews received
Content preview
Beroepsethiek H3 + H4Hoofdstuk 3 Grondslagen van regels
Weerspiegeling van tijd en cultuur
- Regels uit de beroepscode hebben geen eeuwigheidswaarde.
- Volgens de reglementen van het NIP stelt de Ledenraad van
de vereniging de beroepscode vast (dus een weergave van
een meerderheidsbesluit)
- Regels uit de beroepscodes hangen af van de tijd en de
cultuur waarin ze zijn aangenomen of gewijzigd
Voorbeeld 3.1 Het Amsterdamse fobieënproject
Gaat over een onderzoek die in de jaren 60 uitgevoerd werd.
Studenten die gingen afstuderen moest een praktijkstage doen en
een onderzoeksverslag schrijven. Iedere student kreeg een patiënt
met fobische klachten om te behandelen. Deze behandeling was
gratis maar in ruil hiervoor moesten de patiënten bereid zijn om als
proefpersoon aan wetenschappelijk onderzoek mee te werken.
Volgens de huidige beroepsethiek van psychologen is een dergelijk
project echter onacceptabel. Er wordt zwaarder dan vroeger getild
aan de nadelen van combinaties van rollen (therapeut +
onderzoeker). Tegenwoordig vinden we bovendien dat duidelijker
recht moet worden gedaan aan de keuzevrijheid van mensen.
- Gedrag dat op het ene moment nog heel acceptabel is, kan
later als onethisch worden verworpen
- De mogelijkheid om regels te veranderen heeft echter ook een
positieve kant, want beroepsverenigingen kunnen zich terdege
rekenschap geven van de wijze waarop een samenleving zich
ontwikkelt.
- Via regelgeving kunnen zij die ontwikkeling zelfs bevorderen.
dit idee komt terug in de Amerikaanse en Canadese
beroepscodes
Voorbeeld 3.2 Sociaal contract met de maatschappij
Eerste algemene principe respect voor de waardigheid van
personen
“Krachtens het sociale contract dat de discipline heeft met de
gemeenschap, hebben psychologen een sterkere zorgplicht ten
aanzien van de leden van die gemeenschap dan de algemene
zorgplicht die alle leden van de gemeenschap ten opzichte van
elkaar hebben”
Het citaat geeft op fraaie wijze de culturele bepaaldheid van regels
weer.
1. Sociaal contract met de samenleving de betekenis van het
werk van psychologen wordt kennelijk in sterke mate bepaald
door waarden die in de maatschappij van belang worden
geacht.
, 2. Canadese psychologen zijn zich ervan bewust dat enige
ruimte tussen de eigen regels en datgene wat in de
samenleving gebruikelijk is. Psychologen behoren de belangen
van individuen sterker te behartigen dan gebruikelijk is in de
samenleving als geheel.
3. Het citaat impliceert een mogelijkheid om via de eigen
praktijk de samenleving verder te ontwikkelen. Door extra
nadruk te leggen op zorg voor individuen, wordt de grotere
gemeenschap gewezen op het bijzondere belang hiervan.
Zelfbescherming van de professie
Sommige regels zijn bedoeld als een vorm van zelfbescherming van
de beroepsgroep. In de NIP-code komt die zelfbescherming duidelijk
tot uitdrukking in een van de richtlijnen ter uitwerking van
verantwoordelijkheid als basisprincipe.
Art. 18: “Psychologen onthouden zich van gedragingen waarvan
zij weten of redelijkerwijs kunnen voorzien dat deze het vertrouwen
in de wetenschap van de psychologie, de psychologiebeoefening of
in collega’s kunnen schaden.
Art. 27: “Psychologen zorgen ervoor, voor zover dat in hun macht
ligt, dat geen misbruik wordt gemaakt van de resultaten van hun
beroepsmatig handelen.” (dergelijk misbruik zou het vertrouwen in
de psychologie gemakkelijk schaden)
Op zich is dit een lastig te gebruiken regel omdat
wetenschapsbeoefening is gebaat met een kritische houding. Maar
kennelijk mag die kritiek volgens de NIP-code niet al te stevig zijn
want dat zou het vertrouwen in de psychologie kunnen schaden.
Voorbeeld 3.3 Een professorenruzie
Professor X maakte insinuerende opmerkingen over zijn collega-
psycholoog professor Y. In de genoemde publicatie staan
verdachtmakingen zonder bewijzen. Professor Y dient een klacht in
tegen Professor X.
Bij de behandeling van die klacht moeten 2 principes tegen elkaar
worden afgewogen:
- wetenschap gediend met vrijheid van meningsuiting
- insinuaties zijn geen zakelijke argumenten: karaktermoord
in dit geval is art. 18 overtreden
Duitse beroepscode over collegiale verhoudingen:
- “Psychologen zijn hun beroepsmatige collega’s respect
verschuldigd en zij oefenen geen onzakelijke kritiek uit op de
wijze waarop die collega’s hun beroep uitoefenen”
- Kritiek is kennelijk wel toegestaan, mits zakelijk.
Zelfbescherming krijgt soms de vorm van een
inspanningverplichting. De NIP-code vermeldt dat psychologen zich
actief moeten inzetten om te zorgen dat de beroepsgroep goed
functioneert.
, Art. 33: “Op grond van hun deskundigheid en ervaring verlenen
psychologen hulp en steun aan collega’s, studenten en
supervisanten om ertoe bij te dragen dat zij het beroep
professioneel en ethisch verantwoord kunnen uitoefenen. Zij
onthouden zich van gedragingen die hen daarin kunnen schaden.”
In dit artikel staat het belang van de beroepsgroep voorop want
iedereen moet zich inzetten om anderen op een behoorlijk niveau te
laten functioneren.
weerspiegeling van voorbeeld 3.2 belang van individuen voorop
maar daarbij ging het om personen waarmee psychologen werken.
Wanneer het echter gaat om psychologen als persoon, dan krijgen
grotere groepen een sterke betekenis dan het individuele belang.
(verhouding psycholoog patiënt VS verhouding psycholoog en
psycholoog).
In beroepscodes zien we ook nog een andere vorm van
zelfbescherming.
Psychologen beschikken over de vrijheid om passende
maatregelen te treffen, zij kunnen woorden als “redelijk” en
“passend” dus zelf invullen. Deze begrippen zijn open, iedereen
mag hier dus in principe een eigen invulling aan geven maar
buitenstaanders missen de vakken is om goed te kunnen zien of
psychologen die begrippen wel op een acceptabele wijze gebruiken.
De toets ligt in het oordeel van vakgenoten, want redelijk is toch
vooral datgene wat iedereen behoorlijk opgeleide psycholoog in
vergelijkbare situaties zou doen. En passend is alles wat iedereen
behoorlijk geschoolde psycholoog in die situatie redelijk vindt.
Voorbeeld 3.4 Open begrippen in NIP-code
Ook de Nederlandse code bevat open begrippen, wel minder dan de
Amerikaanse. Bijvoorbeeld art. 18: “Psychologen onthouden zich
van gedragingen waarvan zij weten of rederlijkerwijs kunnen voor
zien dat …
Elders eist de NIP-code dat psychologen de voor hen relevante
vakliteratuur volgen en dat zij deelnemen aan relevante bij- en
nascholingscursussen (art.100). Maar, wat echter voor een bepaalde
psycholoog relevant is, zal moeilijk door buitenstaanders uitgemaakt
kunnen worden. Vakgenoten zijn wel beter in staat om hierover te
oordelen.
Marginale toetsing
Als er een klacht wordt ingediend over een rapport, hanteert zowel
het College van Toezicht als het College van Beroep van het NIP een
proces die aangeduid wordt als de marginale toetsing. Hierbij wordt
gewoon gekeken of het rapport ‘redelijk’ goed in elkaar zit.
Hoofdstuk 4 – Uitwerking van het basisprincipe
verantwoordelijkheid
Beroepsethiek van het NIP kent een hiërarchische structuur.
,Na de preambule en na een algemeen deel wordt een viertal
basisprincipes uitgewerkt in concrete artikelen.
De NIP-code bevat 25 artikelen verantwoordelijkheid. Het gaat om
de artikelen 14 tot en met 38. Ze zijn ondergebracht in 6
paragrafen:
1. de kwaliteit van het beroepsmatig handelen
2. continuïteit van het beroepsmatig handelen
3. voorkomen en beperken van schade
4. voorkomen van misbruik
5. de psycholoog en zijn werkomgeving
6. verantwoording
1. De kwaliteit van het beroepsmatige handelen (NIP-code
paragraaf 3.1a)
- Bestaat uit artikel 14-18
- Komt op het volgende neer: Psychologen moeten zorgvuldig
handelen en voor kwaliteit zorgen. Daarbij gaan ze te werk
volgens professionele en ethische normen. Voorzichtigheid is
geboden bij de introductie van nieuwe methodes. Ook mogen
psychologen het vertrouwen in de wetenschap, het vak en in
collega’s niet schaden.
Voorbeeld 4.1: Een nieuwe aanpak
Psycholoog X experimenteert met lichaamsgerichte vormen van
behandeling. Biedt een van zijn kennissen aan voor een gratis
behandeling. Deze mevrouw heeft geen klachten, wel voelt ze zich
soms somber. Psycholoog X overtuigt haar ervan dat de behandeling
ertoe zal bijdragen dat ze minder last van depressiviteit zal hebben.
Mevrouw gaat daarom akkoord met het voorstel. In het begin laat de
psycholoog aanrakingsoefeningen doen, beiden gekleed maar na
enkele maanden verandert dit. Al gauw komen de oefeningen erop
neer dat psycholoog en cliënt telkens op een matras naakt tegen
elkaar aanliggen. Aanraking van de geslachtorganen maakt deel uit
van de procedure. Mevrouw voelt zich steeds ongelukkiger maar
durft na enkele jaren pas initiatief te nemen om de behandeling te
beëindigen. Psycholoog X praat met vakgenoten wel over algemene
kenmerken van lichaamsgerichte therapie, maar hij zweeg over de
behandeling die hij deze mevrouw gaf.
De werkwijze van deze psycholoog is op verschillende manieren in
strijd met de NIP-code.
- Cliënt voelde zich aangerand
- Psycholoog misbruik gemaakt van zijn overwicht want
mevrouw liet zich door hem overhalen
- Psycholoog zorgde voor een sfeer waarin de cliënte niet durft
aan te geven dat zij met de behandeling wilde stoppen
- Hij bevordert dus niet haar zelfbeschikking
, - Psycholoog gaf aan dat hij wilde experimenteren maar in
concreto bespreekt hij zijn plannen en ervaringen niet met
deskundige vakgenoten.
Dit voorbeeld schendt alle basisprincipes van de NIP-code.
Art. 14: psychologen dienen te zorgen voor een goede kwaliteit
van hun beroepsmatig handelen. Deze is meteen geschonden.
Psycholoog X begeeft zich op nieuw terrein maar hij treft geen
maatregelen om te voorkomen dat zijn cliënte daar slachtoffer van
wordt. Overtreding Art. 17: “Bij het toepassen van nieuwe
methodes of het betreden van nieuwe toepassingsgebieden gaan
psychologen zorgvuldig en voorzichtig te werk”. Overtreding Art.
18: psychologen mogen het vertrouwen in het vak niet schaden.
Aanranding van cliënten onder het mom van een experimentele
methode is dus een overtreding van deze bepaling!
2. Continuïteit van het beroepsmatig handelen (NIP-code
paragraaf 3.1b)
- Bestaat uit artikel 19, 20 en 21.
- Ze komen op het volgende neer: Psychologen moeten zorgen
dat cliënten verder geholpen kunnen worden, ook als zijzelf
moeten stoppen. Wanneer een ander de professionele relatie
opeens moet overnemen, dan behoort die collega over de
nodige informatie te kunnen beschikken. Daarom moet een
goed dossier worden bijgehouden.
- Verantwoordelijkheden van psychologen stoppen niet zomaar
bij de beëindiging van een professionele relatie. Men moet
zich ook realiseren dat belangentegenstelling en ongelijke
machtsverhouding kunnen blijven bestaan.
Boorbeeld 4.2 Pesten op school
7 jarige jongen heeft het moeilijk op school. Zijn ouders hebben hem
laten onderzoeken door een instantie die als diagnose stelde dat hij
hoogbegaafd was maar in omgang met leeftijdgenoten wordt
gepest. Er wordt geadviseerd om naar een psycholoog te gaan die
hem kan helpen met de sociaal-emotionele ontwikkeling. Psycholoog
stelt een plan op: 10 keer 45 minuten sessies.
Maar na de 5e sessie vertelt de psycholoog dat de behandeling moet
stoppen, er wordt geen vooruitgang geboekt. Psycholoog X twijfelt
ook aan zijn hoogbegaafdheid. Pas na 3 maanden zorgt hij voor een
doorverwijzing. Ouders klagen psycholoog aan omdat hij zijn belofte
niet is nagekomen (plan voor de school te schrijven voor de omgang
met het kind).
- Het is verstandig dat psycholoog X de behandeling afbrak
toen hij merkte dat hij geen vooruitgang kon moeten met de
patiënt
- Was de psycholoog verplicht om voor school nog de
plan van aanpak te schrijven? Tot zijn verdediging kan hij
aanvoeren dat dit plan pas goed te maken valt als de
behandeling van de jongen is afgerond, dat was niet het
geval. De psycholoog moest echter wel meteen aan de ouders
, vertellen dat dit een consequentie is van het voortijdig
afbreken van de professionele relatie.
- Volgens art. 19 zijn psychologen verantwoordelijk voor een
adequate overdracht indien zij een professionele relatie
voortijdig moeten afbreken. De psycholoog moest eigenlijk
meteen de mogelijkheid bieden aan de ouders om een andere
psycholoog het werk te laten overnemen maar dat was niet
het geval (gebeurde pas na 3 maanden). Op dit punt kan hij
wel kwalijk genomen worden.
- Is het goed dat psycholoog X aan de ouders vertelde
dat hij twijfelt aan de hoogbegaafdheid van het kind?
Het lijkt hierbij alsof psycholoog X de ouders en het kind nog
even een trap na wil geven. Dit is dan in strijd met artikel 21
die zegt dat je niet misbruik mag maken van een ongelijke
machtsverhouding, natrappen valt dan hieronder. Het was ook
niet zijn taak om een second opinion ver hoogbegaafdheid te
geven. De taak van de psycholoog was om het kind te helpen
met diens sociaal-emotionele ontwikkeling.
Art. 19 over continuïteit van de professionele relatie impliceert dat
psychologen als het ware een reservebank achter de hand houden.
Er moet minstens een andere psycholoog aangewezen kunnen
worden die bij calamiteiten komt opdraven als invaller. Soms gaat
het dan om plotselinge ziekte maar ook het vastlopen van een
professionele relatie omdat het niet blijkt te klikken is moeilijk te
voorzien. De NIP-code vraagt hier al bij voorbaat rekening mee te
houden. Degenen met wie een professionele relatie bestaat, mogen
er niet onder lijden.
Hier zit ook een spanning tussen verschillende principes, namelijk
de handhaving van vertrouwelijkheid en het handhaven van een
adequate overdracht. (basisprincipe respect vs.
Verantwoordelijkheid)
Er wordt veel belang gehecht aan handhaving van vertrouwelijkheid,
psychologen hebben een geheimhoudingsplicht. Niet iedereen mag
zomaar bij de gegevens over cliënten komen.
Maar degenen die bij plotselinge rampen invallen, behoren onder
normale omstandigheden ook niets te weten over de cliënten van
de psycholoog die zij moeten vervangen. Invallen hebben er profijt
van als ze makkelijk toegang hebben tot de gegevens maar
vertrouwelijkheid is beter te garanderen als dat niet het geval is.
Psychologen die deel uitmaken van organisaties, zullen het in dit
opzicht gemakkelijker hebben dan degenen die hun praktijk als
solist uitvoeren. Organisaties werken vaak met betrouwbare
secretariaten die toegang hebben tot agenda’s en sleutelkasten.
3. Voorkomen en beperken van schade (NIP-code paragraaf
3.1c)
- bestaat uit artikel 22 – 26
, - Ze komen op het volgende neer: hoewel cliënten het recht
hebben om verstrekking van bepaalde gegevens aan anderen
tegen te houden, mogen psychologen aan externe
opdrachtgevers wel de nodige informatie geven om
declaraties te specificeren.
- Blootstelling aan negatieve ervaringen is alleen toegestaan als
het niet anders kan, maar de gevolgen van die negatieve
ervaringen moeten zo goed mogelijk worden beperkt of
geneutraliseerd.
- De vijf artikelen zijn tamelijk heterogeen:
o 1e artikel: psychologen mogen geen schade lijden als
hun cliënten gegevens tegenhouden of laten vernietigen
o volgende artikelen: schade die aan anderen (mensen of
dieren) wordt toegebracht
o Enkele artikelen geven aan dat psychologen verder
moeten kijken dan hun neus lang is vermaning
- Art. 23 gaat over omstandigheden waaronder mensen
blootgesteld mogen worden aan negatieve ervaringen.
Negatieve ervaringen moeten in het algemeen voorkomen
worden, tenzij er een hoger doel mee is gediend en dit de
enige manier is om dat doel te bereiken (utilisme).
Voorbeeld 4.3 Experimentele tics
Psycholoog X wil experimenteel onderzoeken hoe tics kunnen
worden verklaard. Hij wil nagaan of operante
conditioneringsprincipes bruikbaar zijn om studenten veel vaker dan
normaal met hun ogen te laten knipperen. Ook hoopt hij te kunnen
uitzoeken hoe frequent deze studenten een week na het experiment
nog knipperen. Hij verwacht dat een bepaalde procedure van
conditionering een sterker effect zal hebben dan andere procedures.
Een gedetailleerd onderzoeksplan legt psycholoog X voor aan een
ethische commissie in het instituut waar hij werkt. Die commissie
keurt dit plan af.
- Abnormaal veel knipperen is vervelend (negatief)
- Zowel de directe als indirecte effecten van het experiment zijn
voor betrokkenen negatief
- Art. 23 en 25 geven aan dat de psycholoog dergelijke
negatieve effecten moet beperken of neutraliseren. Kennelijk
voorziet het onderzoeksplan daar niet goed in.
- Wat wil de psycholoog precies onderzoeken? Wat is zijn doel?
Draagt dit experiment daar nog aan bij? Een minimale
voorwaarde om onderzoek acceptabel te maken, is een
duidelijke explicitering van het eigenlijke doel. Dat doel moet
goed worden verankerd in reeds beschikbare kennis
(vakliteratuur). Bij te verwachten negatieve effecten voor
proefpersonen behoort men te kunnen beredeneren waarom
inzichten niet op een andere manier te verkrijgen zijn.
, 4. Voorkomen van misbruik (NIP-code paragraaf 3.1d)
- bestaat uit artikel 27, 28 en 29
- psychologen moeten zo goed mogelijk zorgen dat anderen
hun werk niet misbruiken. Dit geldt met name voor
psychologische rapporten. Ook moet duidelijk worden gesteld
dat conclusies een beperkte geldigheid hebben en dat zij niet
zomaar naar andere vraagstellingen kunnen worden
gegeneraliseerd.
- Wanneer psychologen merken dat opdrachtgevers hun
rapporten misbruiken personen daarop aanspreken
o Als dit niet helpt
Vorige beroepscode: psychologen moeten dan
overwegen om van de betrokkenen geen nieuwe
opdrachten meer aan te nemen
Huidige beroepscode: opmerking over het niet
meer aannemen van nieuwe opdrachten
geschrapt
Voorbeeld 4.4 Misbruik van een rapport
In een rapport moet er een duidelijke en specifieke vraagstelling zijn
met een duidelijk conclusie. Als het niet duidelijk is, kunnen
werkgevers makkelijk het rapport misbruiken door op grond daarvan
de werknemer te ontslaan.
5. De psycholoog en zijn werkomgeving (NIP-code paragraaf
3.1e)
- artikelen 30-34
- Komen op het volgende neer: Psychologen zijn zelf
verantwoordelijk voor wat zij doen: zij moeten zich niet
verschuilen achter mensen die hoger in de hiërarchie staan.
Verder moeten psychologen collega’s, studenten en
supervisanten helpen om zich op een verantwoorde wijze te
gedragen. Indien collega’s in strijd lijken te handelen met de
beroepscode, moeten zij daar eerst op worden aangesproken,
als dat niet helpt dan pas mag een formele klacht over een
collega worden ingediend
Art. 31: “Onverminderd de verantwoordelijkheid voor het eigen
professioneel handelen dragen psychologen
medeverantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het handelen van
het team waarvan zij deel uitmaken.”
Artikel over collegiaal appél: het aanspreken van andere
psychologen die kennelijk onethisch handelen: eerst erop
aanspreken daarna formele klacht bij commissie indienen
6. Verantwoording (NIP-code paragraaf 3.1f)
- artikelen 35-38
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller kellogs1. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $0.00. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
73314 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now