Een samenvatting van hoofdstuk 3: middellandse zeegebied. Het gaat over aardrijkskunde 6VWO. Bijgevoegd is een begrippenlijst per paragraaf met definities uiteraard.
Draaien en rekken op een convergente plaatgrens
De Middellandse Zee ligt op een convergente plaatgrens. De Afrikaanse Plaat beweegt
richting de Euraziatische plaat. Dit gebeurt door het wegzakken van oceanische korst in het
oostelijke deel van de Middellandse Zee. De Euraziatische plaat beweegt juist weg van
Afrika, hierdoor zijn er rekkrachten actief.
De sterkste rek vindt plaats in de westelijke Middellandse Zee. De Afrikaanse plaat draait
daar weg van de Euraziatische, waardoor er weinig convergentie is en dus veel rek. De
continentale Euraziatische korst is hierdoor uitgerekt en verzakt → de westelijke
Middellandse Zee (Tyrrheens Zee) bestaat uit laaggelegen bekkens, geen hoge gebergten.
Er is nog maar een klein stukje Afrikaanse plaat
in het noorden over, die wordt beschouwd als
microplaat, de Apulische plaat.
Mini-oceanen, een verdronken gebergte en een
losgescheurde plaat
Door afwisseling van convergentie en
divergentie zijn er mini-oceanen ontstaan en
weer dichtgedrukt. Op die plekken liggen nu
jonge gebergten, alpiene plooiingsgebieden, zoals de Pyreneeën en de Alpen. Deze
bestaan vooral uit sedimentgesteenten, gevormd uit zand, klei en kalk, die eerder zijn
afgezet op de bodem van de zee. De Zwarte en Tyrrheense zee zijn nog steeds
mini-oceanen. Door de grote rek is magma omhoog gekomen en heeft oceanische korst
gevormd.
De Egeïsche zee heeft door verzakkingen bergtoppen die boven zee uitsteken, dit zijn
Griekse eilanden. Turkije is losgescheurd van de Euraziatische plaat, doordat de Arabische
plaat afbrak en Turkije inklemde tussen de Euraziatische plaat. Turkije moest naar het
westen schuiven, waardoor er een lange transforme breuk ontstaat, de Noord-Anatolische
breuk. De Egeïsche en Anatolische platen worden als microplaten beschouwd.
Een mozaïek van microplaten
Het Middellandse Zeegebied is een in microplaten verbrokkelde, overwegend convergente
plaatgrens. De Iberische plaat (Spanje en Portugal) ligt op het scharnierpunt van Afrika en
Europa en draait rond → gebergten in Spanje lopen in alle richtingen. Langs randen van
andere microplaten liggen ook gebergten.
Subductie van de Afrikaanse plaat onder de Egeïsche plaat leidt tot vulkanisme. Zo is het
eiland Santorini ontstaan. In Italië is bijna alle oceanische korst al weggedoken, maar er is
nog steeds vulkanisme. De Etna is een bijzondere vulkaan. Op de convergente plaatgrens is
blijkbaar zoveel rekspanning, dat er magma omhoog is gekomen en de vulkaan effusief is
(rustig). Er is wel nog activiteit.
, 3.2 Een onrustig gebied
Aardbevingen
In het oostelijk gedeelte van de Middellandse Zee is de kans op aardbevingen het grootst,
omdat daar de meeste spanning wordt opgebouwd. Dit komt doordat Afrika richting Europa
draait, tegen de klok in. Hoe langer de spanning opbouwt, hoe krachtiger de aardbeving. In
Italië en Griekenland zijn veel aardbevingen door subductie. Sedimentgesteente verschuift in
Italië en in de Egeïsche Zee vinden verzakkingen plaats. Het hypocentrum ligt daardoor
ondiep, waardoor de aardbevingen nog gevaarlijker worden. Ook zijn er veel voor- en
naschokken, doordat er nieuwe breuken ontstaan.
Vulkanisme
De meeste vulkanen in het Middellandse Zeegebied ontstaan door subductie. De
oceanische korst smelt diep in de mantel en mengt met water en lichter sentiment →
stroperige magma hoopt op in de magmakamer → de uitbarsting is explosief. De meeste
vulkanen zijn dan ook stratovulkanen. Na de uitbarsting vormt een caldera.
De Etna is een uitzondering. Door de rekspanning op de grens van de Afrikaanse en
Euraziatische plaat kan er diepe, minder taaie, magma naar boven komen. Hierdoor zijn er
regelmatig, maar minder explosieve uitbarstingen. Eerst waren alle uitbarstingen effusief, de
Etna is dan ook een schildvulkaan. Er zijn nog steeds effusieve lavastromen, maar er zijn
ook licht explosieve uitbarstingen. Dit komt doordat de magmahaarden ouder worden,
waardoor vloeibare delen kristalliseren en de magma stroperiger wordt.
Hazard management
Door hazard management kunnen de gevolgen van natuurrampen worden beperkt.
Gebouwen worden schokbestendig gemaakt of verstevigd. Lava zorgt na verwering voor
een vruchtbare grond, waardoor er veel mensen rond een vulkaan wonen. De Italiaanse
overheid heeft evacuatieplannen opgesteld die alleen werken als twee weken van tevoren
een uitbarsting zich aankondigt. Veel mensen zijn zelf echter amper bewust van de gevaren,
zoals rond de Vesuvius, omdat die sinds 1944 ‘slaapt’.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller juliedirkx. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $5.16. You're not tied to anything after your purchase.
