Politiek redeneren – Inleiding en ideologieën
Verantwoording
Ergotherapie
Een individueel en sociaal perspectief
Occupational therapy is the art and science of enabling engagement in everyday living, through occupation; of
enabling people to perform the occupations that foster health and well-being; and of enabling a just and inclusive
society that all people may participate to their potential in the daily occupations of life
Erkenning vanuit het beroep
- Een ergotherapaut moet zich kunnen
‘verantwoorden’ = ACCOUNTABILITY
Noodzaak voor reflectie en professioneel
redeneren
Vorm van professioneel redeneren,
waaronder politiek redeneren
Kritisch-emancipatorisch paradigma: ‘vereist
betrokkenheid en een kritische houding naar
maatschappelijke vraagstukken en naar het
eigen handelen met als doel bij te dragen
aan de emancipatie van groepen.
Professioneel redeneren
- Ergotherapeuten redeneren over
Aspecten cliënt (motivatie en wensen, relatie met omgeving)
Organisatorische context (tijd en middelen om met de cliënt te werken)
Evidence (wetenschappelijke theorieën en modellen)
Positie als ergotherapeut
- Procedureel redeneren
Vanuit medische diagnose
- Narratief redeneren
Vanuit levensverhaal cliënt
- Pragmatisch redeneren
Vanuit praktische overwegingen (regels, procedures, mogelijkheden, zowel materiëel als kennis en
opvattingen ergotherapeut)
- Interactief redeneren
Vanuit betekenis ziekte en relatie met ergotherapeut
- Conditioneel redeneren
Vanuit toekomstperspectief (integratief)
- Ethisch redeneren
Vanuit tegenstrijdige belangen
“Het politieke” bepaalt
- Medische en sociale benaderingen van gezondheid en participatie
- Inzet van middelen en mogelijkheden
Politiek redeneren gaat over het begrijpen van het onstaan van ‘conflicten’ tussen groepen van mensen en
‘coöperatieve strategieën’ om conflicten te beïnvloeden en op te lossen
1
,Vraagt voortdurende kritische reflectie op persoonlijke, professionele en politieke waarden, veronderstellingen,
belangen en doelen
- Erkenning van politiek element in het beroep
- Participatie als mensenrecht
iedere mens zou de mogelijkheid moeten hebben om betrokken te zijn in betekenisvolle activiteiten
Gelijke kansen … Maar ongelijkheid
Centrale waarde: OCCUPATIONAL JUSTICE
Ideologieën
“Een coherent geheel van opvattingen over de organisatie van de samenleving, vaak gebaseerd op een specifiek
mensbeeld, en heeft betrekking op een groot aantal deeldomeinen”
- Heywood: neutraal concept, een set van ideeën die via sociale actie bepaalde doelen bereiken, motiveren of
verklaren
- Hoffman en Graham:
Klassieke ideologieën:
Liberalisme; conservatisme (personalisme, libertarisme, communitarisme); socialisme (sociaal-
democratie en communisme); anarchisme; nationalisme; fascisme
Nieuwe ideologieën
Feminisme: ecologisme; multiculturalisme; (religieus) fundamentalisme, …
Een poging tot categorisering
Anarchisme staat hier telkens buiten omdat ze niet geloven in het (huidige)
staatsidee en gericht is op het omverwerpen van de bestaande orde.
De nieuwe ideologieën vallen hier buiten omdat ze ontstaan zijn vanuit
andere breuklijnen.
We gaan hier, binnen het bestek van deze cursus, in op het liberalisme (als
meta-ideologie) – vrijheid, dat uitgedaagd wordt door socialisme (plaats
van gelijkheid) en conservatisme (vraag naar sociale cohesie).
Liberalisme
- Meta-ideologie
Dominantie wordt voortdurend uitgedaagd
Evolutie: klassiek en modern liberalisme
Vandaag: ”Verlichtingswaarden”
We starten dit overzicht met het liberalisme, een zogenaamde meta-ideologie. Het liberalisme heeft via een aantal
kernconcepten de samenleving veranderd en we kunnen stellen dat deze ideologie de basis vormt van onze
Westerse samenleving. We zien wel dat het liberalisme voortdurend wordt uitgedaagd vanaf de 19 de eeuw, wat zorgt
voor een evolutie binnen het liberalisme en een spanning tussen klassiek en modern liberalisme.
Het liberalisme is ontstaan als tegenreactie op het feodalisme en absolutisme van de Middeleeuwen tot de sociale
revoluties van eind 18de eeuw. Er was kritiek op koningen en aristocratie die regeerden op basis van goddelijk recht
2
, en geboorterecht. De sociale positie van mensen werd bepaald door ‘the accident of birth’. Andere factoren waren
het overwicht van de (katholieke) kerk: het liberalisme streefde hier naar vrijheid van geweten en stelde de
autoriteit van het katholicisme in vraag.
Centrale denkers en kernconcepten
- Klassieke liberalisme
Individualisme
Vrijheid
Rede
Rechtvaardigheid
Tolerantie
Kernconcepten: individualisme, vrijheid, rede, rechtvaardigheid, (tolerantie)
Individualisme: belang van mens zijn, creatie van een samenleving waarbij elk individu in de mogelijkheid gesteld
wordt zich te ontplooien volgens het eigen potentieel (kritiek: leidt dit egoïsme?)
Vrijheid: natuurlijk recht (omdat we mensen zijn), te vatten als keuzevrijheid of het recht om het eigen leven vorm te
geven (negatieve vrijheid). We maken hierbij rationele keuzes (rede).
Rede: vanuit Verlichtingsideaal (‘age of reason’). Individuen maken eigen morele keuzes (en leren uit hun fouten),
gericht tegen paternalisme.
Vooruitgangsdenken, maakbaarheid: belang van ‘educatie’. Rivaliteit en conflict (door bijvoorbeeld eigenbelang en
egoïsme) worden vanuit redelijkheid opgelost (belang van discussie, debat en argumentatie)
Rechtvaardigheid: gelijkheid
Tolerantie: acceptatie van morele, culturele en politieke diversiteit (= pluralisme). Geen fundamentele conflicten in
een samenleving, maar verschillende belangen. Werkgevers en werknemers hebben verschillende belangen, maar
complementeren elkaar (werknemers willen een job, werkgevers hebben arbeid nodig)
Vrijheid en rechtvaardigheid
Vrijheid
- Natuurlijk recht = keuzevrijheid
- Negatieve vrijheid (klassiek liberalisme)
(‘vrij zijn van…’): afwezigheid van belemmeringen, mogelijkheid tot vrije keuze
- Positieve vrijheid (modern liberalisme)
(‘vrij zijn om…’): in de mogelijkheid zijn om bekwaamheid en talenten te ontwikkelen, om autonomie
en zelfrealisatie te bereiken
Staatsinterventie: actief ingrijpen, sociale herverdeling.
Rechtvaardigheid
- Iedere persoon krijgt waar hij/zij recht op heeft
- Basisidee: gelijkheid
Gelijkheid van kansen
- Meritocratie: ongelijkheden in rijkdom en sociale positie zijn aanvaardbaar
Conservatisme
We kunnen stellen dat het liberalisme allereerst uitgedaagd wordt op het vlak van individualisme en vrijheid door
het conservatisme. Het conservatisme heeft een negatief mensbeeld (kan niet om met vrijheid – legitimatie voor
3
Verantwoording
Ergotherapie
Een individueel en sociaal perspectief
Occupational therapy is the art and science of enabling engagement in everyday living, through occupation; of
enabling people to perform the occupations that foster health and well-being; and of enabling a just and inclusive
society that all people may participate to their potential in the daily occupations of life
Erkenning vanuit het beroep
- Een ergotherapaut moet zich kunnen
‘verantwoorden’ = ACCOUNTABILITY
Noodzaak voor reflectie en professioneel
redeneren
Vorm van professioneel redeneren,
waaronder politiek redeneren
Kritisch-emancipatorisch paradigma: ‘vereist
betrokkenheid en een kritische houding naar
maatschappelijke vraagstukken en naar het
eigen handelen met als doel bij te dragen
aan de emancipatie van groepen.
Professioneel redeneren
- Ergotherapeuten redeneren over
Aspecten cliënt (motivatie en wensen, relatie met omgeving)
Organisatorische context (tijd en middelen om met de cliënt te werken)
Evidence (wetenschappelijke theorieën en modellen)
Positie als ergotherapeut
- Procedureel redeneren
Vanuit medische diagnose
- Narratief redeneren
Vanuit levensverhaal cliënt
- Pragmatisch redeneren
Vanuit praktische overwegingen (regels, procedures, mogelijkheden, zowel materiëel als kennis en
opvattingen ergotherapeut)
- Interactief redeneren
Vanuit betekenis ziekte en relatie met ergotherapeut
- Conditioneel redeneren
Vanuit toekomstperspectief (integratief)
- Ethisch redeneren
Vanuit tegenstrijdige belangen
“Het politieke” bepaalt
- Medische en sociale benaderingen van gezondheid en participatie
- Inzet van middelen en mogelijkheden
Politiek redeneren gaat over het begrijpen van het onstaan van ‘conflicten’ tussen groepen van mensen en
‘coöperatieve strategieën’ om conflicten te beïnvloeden en op te lossen
1
,Vraagt voortdurende kritische reflectie op persoonlijke, professionele en politieke waarden, veronderstellingen,
belangen en doelen
- Erkenning van politiek element in het beroep
- Participatie als mensenrecht
iedere mens zou de mogelijkheid moeten hebben om betrokken te zijn in betekenisvolle activiteiten
Gelijke kansen … Maar ongelijkheid
Centrale waarde: OCCUPATIONAL JUSTICE
Ideologieën
“Een coherent geheel van opvattingen over de organisatie van de samenleving, vaak gebaseerd op een specifiek
mensbeeld, en heeft betrekking op een groot aantal deeldomeinen”
- Heywood: neutraal concept, een set van ideeën die via sociale actie bepaalde doelen bereiken, motiveren of
verklaren
- Hoffman en Graham:
Klassieke ideologieën:
Liberalisme; conservatisme (personalisme, libertarisme, communitarisme); socialisme (sociaal-
democratie en communisme); anarchisme; nationalisme; fascisme
Nieuwe ideologieën
Feminisme: ecologisme; multiculturalisme; (religieus) fundamentalisme, …
Een poging tot categorisering
Anarchisme staat hier telkens buiten omdat ze niet geloven in het (huidige)
staatsidee en gericht is op het omverwerpen van de bestaande orde.
De nieuwe ideologieën vallen hier buiten omdat ze ontstaan zijn vanuit
andere breuklijnen.
We gaan hier, binnen het bestek van deze cursus, in op het liberalisme (als
meta-ideologie) – vrijheid, dat uitgedaagd wordt door socialisme (plaats
van gelijkheid) en conservatisme (vraag naar sociale cohesie).
Liberalisme
- Meta-ideologie
Dominantie wordt voortdurend uitgedaagd
Evolutie: klassiek en modern liberalisme
Vandaag: ”Verlichtingswaarden”
We starten dit overzicht met het liberalisme, een zogenaamde meta-ideologie. Het liberalisme heeft via een aantal
kernconcepten de samenleving veranderd en we kunnen stellen dat deze ideologie de basis vormt van onze
Westerse samenleving. We zien wel dat het liberalisme voortdurend wordt uitgedaagd vanaf de 19 de eeuw, wat zorgt
voor een evolutie binnen het liberalisme en een spanning tussen klassiek en modern liberalisme.
Het liberalisme is ontstaan als tegenreactie op het feodalisme en absolutisme van de Middeleeuwen tot de sociale
revoluties van eind 18de eeuw. Er was kritiek op koningen en aristocratie die regeerden op basis van goddelijk recht
2
, en geboorterecht. De sociale positie van mensen werd bepaald door ‘the accident of birth’. Andere factoren waren
het overwicht van de (katholieke) kerk: het liberalisme streefde hier naar vrijheid van geweten en stelde de
autoriteit van het katholicisme in vraag.
Centrale denkers en kernconcepten
- Klassieke liberalisme
Individualisme
Vrijheid
Rede
Rechtvaardigheid
Tolerantie
Kernconcepten: individualisme, vrijheid, rede, rechtvaardigheid, (tolerantie)
Individualisme: belang van mens zijn, creatie van een samenleving waarbij elk individu in de mogelijkheid gesteld
wordt zich te ontplooien volgens het eigen potentieel (kritiek: leidt dit egoïsme?)
Vrijheid: natuurlijk recht (omdat we mensen zijn), te vatten als keuzevrijheid of het recht om het eigen leven vorm te
geven (negatieve vrijheid). We maken hierbij rationele keuzes (rede).
Rede: vanuit Verlichtingsideaal (‘age of reason’). Individuen maken eigen morele keuzes (en leren uit hun fouten),
gericht tegen paternalisme.
Vooruitgangsdenken, maakbaarheid: belang van ‘educatie’. Rivaliteit en conflict (door bijvoorbeeld eigenbelang en
egoïsme) worden vanuit redelijkheid opgelost (belang van discussie, debat en argumentatie)
Rechtvaardigheid: gelijkheid
Tolerantie: acceptatie van morele, culturele en politieke diversiteit (= pluralisme). Geen fundamentele conflicten in
een samenleving, maar verschillende belangen. Werkgevers en werknemers hebben verschillende belangen, maar
complementeren elkaar (werknemers willen een job, werkgevers hebben arbeid nodig)
Vrijheid en rechtvaardigheid
Vrijheid
- Natuurlijk recht = keuzevrijheid
- Negatieve vrijheid (klassiek liberalisme)
(‘vrij zijn van…’): afwezigheid van belemmeringen, mogelijkheid tot vrije keuze
- Positieve vrijheid (modern liberalisme)
(‘vrij zijn om…’): in de mogelijkheid zijn om bekwaamheid en talenten te ontwikkelen, om autonomie
en zelfrealisatie te bereiken
Staatsinterventie: actief ingrijpen, sociale herverdeling.
Rechtvaardigheid
- Iedere persoon krijgt waar hij/zij recht op heeft
- Basisidee: gelijkheid
Gelijkheid van kansen
- Meritocratie: ongelijkheden in rijkdom en sociale positie zijn aanvaardbaar
Conservatisme
We kunnen stellen dat het liberalisme allereerst uitgedaagd wordt op het vlak van individualisme en vrijheid door
het conservatisme. Het conservatisme heeft een negatief mensbeeld (kan niet om met vrijheid – legitimatie voor
3
