Samenvatting psychopathologie (volledig)

Psychopathologie
1 Een helikopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
1.1 De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht

Geschiedenis van de zorg voor geesteszieken:
 Krankzinnig – bezeten – zot
 Geestesziek – gevaarlijk
 Ziek

Opkomst van de psychofarmaca:
 Ingrijpende verandering voor de psychiatrie
 1952: ontdekking van het eerste antipsychoticum (chloorpromazine): enorme doorbraak in de
behandeling van psychiatrische aandoeningen
 Hoge doseringen van chloorpromazine: doeltreffend om hallucinaties, wanen en angsten te
temperen
 Tweede revolutie in psychiatrie: opkomst medicamenteuze therapie
 Patiënten met schizofrenie konden ook een ambulante behandeling krijgen, waar voorheen geen
andere oplossingen voorhanden was dan een langdurige opname in een psychiatrisch ziekenhuis

Anti-psychiatrische golf:
 1960
 Grote vermindering van het aantal psychiatrische ziekenhuisbedden
 Open afdelingen:
o A-diensten: voor observatie en intensieve zorgen
o T-diensten: voor resocialisatie en re-integratie
 Ontstaan psychiatrische diensten in algemene ziekenhuizen (PAAZ-diensten)
 Ontstaan partiële hospitalisatievormen (dag of nacht)

1965:
 De eerste therapeutische gemeenschap
 In Brugge
 Later werd het model onder de vorm van langdurige programma’s overgenomen in de
drughulpverlening

1975:
 Start van de centra voor geestelijke gezondheidszorg in België
 Alternatief voor de residentiële psychiatrie
 Start van de preventieve en vroegtijdige aanpak van psychiatrische aandoeningen

1980 – 1990:
 Intrede biologische psychiatrie
 Geneesmiddelen en nieuwe vormen van psychotherapie werden gecombineerd

,1990-2000:
 Afbouwen psychiatrische ziekenhuisbedden en verhuizing naar psychiatrische
verzorgingstehuizen en initiatieven van beschut wonen
 Deze twee zorgvormen sluiten meer aan op de lokale leefgemeenschappen met het accent op
verzorging (care) in plaats van op behandeling (cure)
 Het personeel in de diensten voor verdere behandeling (T-diensten) kreeg een opwaardering om
meer intensief te kunnen werken

2000 – 2010:
 Meer aandacht voor doelgroepen volgens
o Leeftijdscategorie: kinderen en jongeren, volwassenen en ouderen
o Specifieke groepen: verslaving, forensische psychiatrie, sterk gedragsgestoorde en
agressieve patiënten, personen met een mentale beperking in combinatie met een
psychiatrische problematiek,…
 Proefprojecten: dagactiviteitencentra, psychiatrische zorg in thuissituatie, overlegfuncties rond
de patiënt
 2002: wet inzake patiënten rechten (ook van toepassing op mensen met een psychiatrische
aandoening)
 Opkomst internet: veel patiënten hebben hun (vermoedelijke) stoornis al opgezocht voor ze bij
de psychiater of psycholoog op consultatie komen

1.2 De psychiatrie vandaag

De psychiatrie vandaag (vanaf 2010): nieuw paradigma
 Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruime invulling
 Van residentieel naar ambulant, van aanbod- naar vraaggestuurde zorg
 Meer participatie van patiënten en hun netwerk
 Ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg

Soorten herstelgerichte benaderingen:
 De genezing of het zo veel mogelijk stabiliseren van symptomen (klinisch herstel)
 Het herstel van het functioneren in de samenleving (sociaal herstel of rehabilitatie)
 Het herstel van de eigen identiteit (persoonlijk herstel)

Voorbeelden van herstelgerichte behandeling:
 Kwartiermaken = plekken die georganiseerd worden waarbij personen met een kwetsbaarheid
contact wordt gemaakt tussen buurtbewoners, begeleiders, patiënten,…  Plaats voor
ontmoeting
o Kwartiermaken behoort tot de verantwoordelijkheid van elke hulpverlener, elke
voorziening of elk centrum binnen de zorgsector  niet enkel in psychiatrie zo zien,
maar in elke sector is dit belangrijk!
 Herstelacademie = een plek waar men werkt richting herstel, de plek waar ze hoop krijgen
o Herstel is niet gelijk als genezing
o Genezing = klinisch herstel, behandelen en stabiliseren van symptomen
o Herstel = een patiënt leert dat er naast die kwetsbaarheden, ook talenten en
competenties zijn om op in te zetten, geloven in krachten
 Sociaal herstel = terug gaan functioneren in de samenleving
 Persoonlijk herstel = het herstel van je eigen persoonlijkheid

,1.2.1 Ervaringsdeskundigen

Ervaringskennis inzetten = mensen opleiden die zelf een psychische kwetsbaarheid hebben om
anderen met kwetsbaarheden op te leiden en ervaring te delen
 In welke setting kan je inzetten van ervaringswerkers: strijd tegen armoede, thuisbegeleiding,
crisishulp
 Voordelen: verbindend werken
 Valkuilen: eigen kwetsbaarheid van persoon kan confronterend zijn om je ervaring in te zetten
(moet zorgzaam mee omgegaan worden)

1.2.2 Projecten art. 107 voor volwassenen

Uitrol van mobiele teams = minder mensen opnemen in psychiatrische ziekenhuizen en meer
inzetten van mensen in hun eigen woonomgeving
 Via art. 107 verschuiving van middelen van residentiële sector naar gemeenschapszorg
 Erkende projecten in verschillende regio’s
 Heeft ook wel nadelen voor mensen die een klein sociaal netwerk hebben

De functies van de geestelijke gezondheidszorg (model voor volwassenen)
1) Preventie, vroegdetectie en vroeginterventie
o Eerstelijnszorg bv. huisartsen (vaak eerste die signalen opvangt, zal vaak doorverwijzen)
o Outreachfunctie: hulpverlener komt tot bij de mensen
2) Acute en langdurige zorg door ambulante behandelteams
o Mobiele teams: begeleider komt aan huis
3) Herstel en sociale inclusie
o Alle organisaties en voorzieningen die mensen ondersteuning bieden op integratie in de
samenleving en het beroepsleven
o Bv. arbeidstrajectbegeleiding
4) Acute en langdurige zorg in opname
o Indicatie en diagnosestelling
o Intensieve behandeling (multidisciplinaire teams)
5) Specifieke woonvormen
o Beschermde woonplaatsen
o Beschut wonen

, 1.2.3 Nieuw geestelijk gezondheidsbeleid voor kinderen en jongeren

De functies voor kinderen en jongeren:
1) Vroegdetectie, screening en oriëntatie:
 Vroegdetectie: analyse van een mogelijke psychische of psychiatrische problematiek
 Screening: exploratie van de signalen
 Oriëntatie: het actief richten van het kind of jongere en zijn context naar een gepast
hulp- of zorgaanbod
2) Diagnostiek bv. observaties, testen, vragenlijsten,…
3) Behandeling
4) Inclusie in alle levensdomeinen
 Inclusie: gelijkwaardigheid en volwaardig burgerschap
 Kinderen en jongeren zo volwaardig mogelijk te laten participeren in de samenleving
adhv ondersteunings- of ontwikkelingsactiviteiten
5) Uitwisselen en samen inzetten van de expertise
 Professionelen in netwerken gaan samenwerken om een zo goed mogelijke zorg uit te
bouwen voor kinderen

1.2.4 Enkele definities

Enkele belangrijke begrippen:
 Geestelijke gezondheid = “een toestand van welzijn waarin het individu, zijn of haar
competenties realiseert, kan omgaan met de normale druk van het leven, productief en
vruchtbaar kan werken en bekwaam is een bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap” of
anders gezegd “een toestand die een persoon toelaat zich optimaal de ontwikkelen op psychisch,
intellectueel en emotioneel vlak”
o Wanneer is gedrag normaal en wanneer is iets pathologisch?
 Het gedrag is afwijkend (cultureel, sociologisch, maatschappelijk)
 Het gedrag veroorzaakt lijden, ongemak of een beperking
 Het gedrag beïnvloedt het functioneren op vlak van relaties, arbeid, ontspanning
en liefde negatief
 Bovenstaande voorwaarden hebben een duurzaam karakter
 Psychiatrie = “de medische discipline die zich bezighoudt met de studie en behandeling van
psychiatrische stoornissen” of anders gezegd “de geneeskunde van de psychiatrische stoornissen
met een lichte, matige of ernstige graad”
o Stoornissen kunnen betrekking hebben op:
 De stemming bv. depressie
 Een gestoorde waarneming en interpretatie van de werkelijkheid bv. psychose
 De relaties met medemensen bv. gedragsgestoord en agressief gedrag
 Psychopathologie = ‘ziekteleer van de geest’ en onderzoekt de oorzaken, de symptomen en het
verloop van psychiatrische stoornissen