Samenvatting wijsbeheerte

Hoofdstuk 3: Griekenland - Rome

Deel 1: Filosofisch denken

A. Religieuze grondslag

Vroege Griekse geschiedenis  2 delen:
 Mykenische beschaving
o Geen centraal georganiseerde staat, verschillende stadsstaten
o Verhaal over ondergang door dichter Homeros (Ilias & Odyssea)
o Melampus:
 Zet traditie voort van Egyptische artsen
 Therapeutische slaap
 Stichter van lange, opeenvolgende generatie van zieners




Apollo Nimf Koronis
= God-arts


Asklepios



Machaon Podilarius 3 dochters
(chirurg) (arts) - Jaso
- Panakeia
- Hygeia


 Duistere periode

 Griekenland: uitzonderlijk door de structuur van de Griekse wetenschap

B. Filosofisch denken (natuurfilosofen)

Oerprincipes definiëren, uitleg over de natuur.
Men wilt alles daar elementaire begrippen leiden (nu nog steeds).
 Natuurfilosofen (Egeïsche kust van Klein Azië & Magna Graeca)




13

,  Thales van Milete
o 3 ! stellingen
 Oerstof is water
 Aarde rust op water
 Alles is vol Goden

 Anaximander van Milete
o Leerling van Thales
o Oerstof = archè
o Onbepaalde = Apeiron
 Beginpunt van de oerstof
 Onveranderlijk, eeuwig en goddelijk
o Tegengestelde = contraria = enantia (polariteit)
 Moeten in evenwicht blijven
o Echte basis van Griekse natuurfilosofie

 Anaximenes van Milete
o Oerstof = lucht = pneuma
o Eeuwig, goddelijk en oneindig
o Verschillende dingen door verdichting en verdunning

C. Pythagoras en de Pythagorieërs

 Pythagoras
o Wiskunde in de zin van sluitende bewijsvoering
o Geboren in Samos, emigreerde naar Kroton (stichtte daar school)
o Zoon van invloedrijk burger
 Polykrates!  en val door zijn hebzucht & dictatuur
o Specifiek wiskundig systeem
o Religieuze genootschap (eten van bonen = verboden = favisme)
o Alles kan verdeeld worden in 2 tegengestelden
o Harmonie (= harmonia) is zeer belangrijk

 Alkmeon van Kroton
o Bioloog & arts
o Experimentele fysiologie & psychologie
o Dissectie van levenden (verboden om in lijken te snijden)
o Lokaliseerde denkvermogen
o Legt verband tussen hersenen en zenuwen
o Gevoel en verstand onderscheiden
o Lucht nodig voor waarneming van geluid
o Kippen embryologie
o Evenwicht is noodzakelijk voor gezondheid
o Harmonisch samenleven tussen systemen van 2 tegengestelde krachten

 Philolaus van Kroton
o Tijdgenoot van Socrates
o Doceerde in de Pythagorische gemeenschap van Thebe
o Fysiologie!
o Volledige gelijkheid tussen mens en heelal (microkosmos vs macrokosmos)

14

, o Oerprincipe = vuur (mens blust het vuur door te ademen)
D. Heraklitus van Efese

 Tijdgenoten: Pythagor as & Xenophanes
 De duistere “ho skoteinos” : stijl + somber en hooghartig karakter
 Belangstelling: moraal, politiek & godsdienst (ruim)
 Dialectisch denker: alles heeft een tegengestelde
 Aforismen = gedrongen, raadselachtige zinnen
 Panta rei kai oedem menei:
o Alles verandert en niets blijft hetzelfde
o Metafysica: achter elke werkelijkheid schuilt een andere, meer belangrijke
 De tegengestelden zijn één en de realiteit is een synthese van tegengestelde
o Tegengestelde zijn op elkaar betrokken en verlenen aan werkelijkheid hun eigen
dynamiek
 Concrete totaliteit: verschillende aspecten van de werkelijkheid hun eigenheid bewaren en
zo tot de betekenis van het geheel bijdragen
 Vrij van rationalisme!


E. Eleaten

Natuurfilosofische school te Elea.
 Parmenides (Zuid-Italië)
o Grondlegger metafysica  het denken, de vragen achter de verschijnselen
o “Over de natuur” (leerdicht)  het zijn
 Weg van de waarheid
 Allegorie = ontleend vorm aan religieuze openbaringsliteratuur
 Louter abstracte argumentatie
 Weg van de mening
o Formele kennis!
o Is het of is het niet? 3 alternatieven:

Alternatief 1: Het is en kan niet anders dan zijn
Het is een feit

Alternatief 2: Het is niet en kan onmogelijk zijn
We kunnen niet denken wat niet bestaat

Alternatief 3: het is en het is niet
Weg van de gewone sterveling, voortduren twijfelen en betrouwen op zintuigen

 Aposteriori (vroeger)
o Achteraf
o Komt binnen door zintuigen (= ervaring)
o Mogen we niet vertrouwen
 Apriori (Parmenides)
o Voordien
o Kunnen we voorstellen uit onze gedachten
o Wat we denken moet bestaan
o Rationele evidentie


15

,  Leven is een vermenging van koude en warmte (Elaut)
o Vrouwen meer warmte
o Knaapjes in rechterhelft uterus tot ontwikkeling  meisjes
 2 volgelingen:
o Zeno van Elea
o Mellesus van Samos

F. Pluralisten
Presocratici: zijnde = ongeboren, onvergankelijk & onveranderlijk.

 Empedocles van Agrigentum
o Bedreven in geneeskunde en menselijke fysiologie
o Lucht = afzonderlijke substantie
o Middelpuntvliegende kracht
o Selectieve evolutieleer: overleven van de best aangepaste
o WATER LUCHT AARDE VUUR: in de levende mens maar ook de basis ervan (theorie
bleef leven tot de ontdekking van Boyle)
o Ongeboren, onveranderlijk en onvergankelijk maar onderling kwantitatief
verschillend
o  Parmenides: man bezit meer warmte
o Ontleedde menselijk oog en lokaliseert het orgaan voor gehoor

 De Atomisten
o Demokritos van Abdera:
 Alles bestaat uit kleine niet waarneembare deeltjes die ondeelbaar zijn
(=atomen)
 Dissecteerde dieren (boedhoudend en bloedloos)  biologie & geneeskunde
 Paring en menstruatie
 Hersenen = oorsprong van het denken
 Ontsteking = opstapeling van slijm of etter
 Eerste echte ethicus:
 Tevredenheid (euthumei) = toestand van de ziel  de verstandigste
is hij die het genot vindt in de goederen van de ziel
 Gemoedsrust (athambiei)
 Welzijn (euestoo)
o Leukippos van Milete

G. Anaxagoras van Clazomenae
 Ten tijde van Perikles
 Proces wegens goddeloosheid (trok zich terug aan Hellespont)
 Nous = verstand (oorzaak voor de wereld)
  Levensbeginsel van alle dieren, werking van de zintuigen & beweging komt op gang
 Hersenventrikels + lever rol in ontstaan van acute ziekten
 Verdedigt doelmatigheid in bouw levende wezens  foetus wordt gevoed door navelstreng




16