Didactiek - Samenvatting
1. HOE LESGEVEN IN EEN WERELD VOL COMPTENTIES
Een uitdagende leeromgeving = een leeromgeving waarin de leerlingen uitgedaagd worden om iets
bij te leren en waarin de voorwaarden tot leren zo optimaal mogelijk worden georganiseerd.
‘didactisch model’ = Een model waarin onderwijspedagogen proberen samen te vatten wat er
allemaal hoort bij een uitdagende leeromgeving.
Zie pagina 13
Bij het opzetten van een uitdagende leeromgeving houd je best steeds 2 bakens voor ogen:
Beginsituatie van waaruit je vertrekt
De doelen die je wenst te bereiken
Wat zijn de sleutelelementen waaruit een uitdagende leeromgeving bestaat?
De rol van de leraar, de media, de leerprocessen, de leerinhouden, didactische werkvormen en
evaluatie.
Wat zijn didactische handvatten en wat is hun doel?
Sfeer en klasklimaat, concreet aanschouwelijk werken, leerling initiatief, …
Richtinggevend voor wat je onder een uitdagende leeromgeving kan verstaan
Bedoeld als een beknopte samenvatting, een rugzak met basisuitrusting, een
overlevingspakket
Een eerste invalshoek om naar het lesgebeuren te kijken
Eerste didactische bril, een eerste houvast
1. Het opzetten van een uitdagende leeromgeving
Sleutelelementen van een uitdagende omgeving;
Leraar Leerinhouden
Media Didactische werkvormen
Leerprocessen Evaluatie
Wat zijn (basis)competenties?
De (basis)competenties zijn een omschrijving van de kennis, vaardigheden en attitudes, waarover
iedere afgestudeerde moet beschikken om op een volwaardige manier als (beginnende) leraar te
kunnen functioneren.
Bij welke twee onderwijsvisies sluiten de didactische handvatten die in het handboek worden
uitgewerkt aan?
1
, het (sociaal-) constructivisme
het ervaringsgericht onderwijs (zie pdf bestand!)
Wat is het (sociaal-) constructivisme?
Leerlingen nemen kennis niet passief op, ze nemen de kennis niet rechtstreeks op
De leerling speelt een actieve rol bij het verwerken van informatie, bij het verwerven van
kennis, vaardigheden en attitudes
Een uitdagende leeromgeving is een omgeving waarin:
o Leerlingen actief kunnen zijn
o Leerlingen zelf mee verantwoordelijkheid zijn voor de manier waarop kennis
verwerkt wordt
o De leraar aansluit bij de voorkennis van de lerlingen
o De leerlingen en de leraar samen de doelen bepalen.
Wat is het ervaringsgericht onderwijs?
E.G.O
Prof. Ferre Laevers
Wanneer men spreekt over visie op onderwijs, heeft men het vaak over het onderwijsaanbod
(methodes) of producten (testgegevens)
Men richt zich hoofdzakelijk op het dynamische proces dat zich afspeelt tussen kinderen
onderling en tussen kinderen leraar
Men bekijkt hoe iemand zich voelt (welbevinden) en hoe iemand iets doet (betrokkenheid)
Men kan pas spreken van een uitdagend onderwijs als de leerlingen zich goed in hun vel
voelen (welbevinden) en geconcentreerd bezig zijn (betrokkenheid)
Als leerlingen betrokken zijn, is dat omdat de leeromgeving hen uitdaagt om te leren
De ervaringsgerichte leraars nemen interventies op basis van die observaties, waardoor
fundamenteel leren tot stand kan komen
De betrokkenheid van de leerlingen kan je verhogen door werkt te maken van een goed
voorbereide omgeving (rijk milieu), ruimte voor initiatieven van kinderen (vrij initiatief) en
door aandachtig te zijn voor kinderen en inlevend in gesprek met hen te gaan
(ervaringsgerichte dialoog)
Jouw belangrijkste opdracht als leraar is een uitdagende leeromgeving creëren voor jouw leerlingen
zodat zij gemotiveerd en betrokken kunnen bijleren.
2
,2. De didactische handvaten
2.1 Een eerste kennismaking met de didactische handvaten als opwarmertje …
2.2 De didactische handvaten op een rijtje
Didactische handvaten
Actief en constructief leren - De leerlingen moeten de mogelijkheid krijgen om actief te
handelen, denken, onderzoeken, spelen, discussiëren, enz. (actief
deelnemen aan leerproces)
- Door uiterlijke activiteiten (handelen, bewegen, …) en innerlijke
activiteiten (denken, willen, voelen, …)
- Leerlingen ontwikkelen zich vooral als ze zelf bezig zijn met de
vragen en uitdagingen die hen bezighouden
- De inhoud beter begrijpen, toepassen, integreren
- Het leren wordt zo meer een persoonlijke zaak van de leerlingen
- Verhoogt de motivatie
- Vertrekken vanuit een uitdagende instap, een probleemstelling
…, iets wat kinderen aanzet om actief zelf iets te doen met de
leerinhoud
- bv. Brandnetelsoep, waarom prikt deze soep niet?
Integratie - De kennis die een leerling bezit heeft invloed op de manier
waarop ze denken
- Leerlingen gaan zelf hun kennis ombouwen en omstructureren en
brengen zelf ervaringen mee om een kennisinhoud te verwerken
- Nieuwe kennis aansluiten bij voorkennis, interesse,
aanknopingspunten met buitenschoolse ervaringen
- Hoe meer verbanden , hoe makkelijker te onthouden
- Nieuwe kennis integreren in een cognitief systeem (= structuur
van de reeds aanwezige kennis) van de leerling
- Leerlingen ervaren dat ze een ruimere greep krijgen op de voor
hen moeilijk ontwarbare wereld
- Integratie bevorderen door:
Het opfrissen van vorige lessen
Samenvattende overzichten te maken
Verbanden te leggen
Te situaren in een context
Gevarieerde situaties te gebruiken
- Bv. klassiek volksverhaal Belle en het Beest, het spreekt de
leerlingen aan. De leerlingen zagen alreeds de film
Individualiseren - Als leraar zoveel mogelijk rekening houden met de eigenheid van
3
, elk kind
- Kinderen verschillen van elkaar op tal van eigenschappen die
belangrijk kunnen zijn voor het onderwijzen en leren:
- Elke leerling vormingskansen bieden waardoor het kind zich
maximaal kan ontwikkelen
- De leraar zal zijn leerlingen in die mate moeten kennen en volgen
zodat hij voor elk van hen de geschikte hulp kan bieden
- Differentiëren:
Slaat op de concrete maatregelen die in de lespraktijk
genomen worden om recht te doen aan de eigenheid van
de leerlingen
Op die manier kunnen de kinderen tot optimale
zelfrealisatie komen
- bv. individueel met groep samenwerken
Concreet-aanschouwelijk - Leerinhouden zo concreet mogelijk voorstellen (zintuigelijke
werken waarneming)
- Heeft te maken met denkniveaus bij leerlingen
- 3 verschillende niveaus van denken van laag naar hoger
niveau:
o Laagste: het concreet-aanschouwelijke denkniveau
Gevaar: blijven hangen
o Midden: schematische niveau
Deels innerlijk, deels uiterlijk
Bv. een schematische voorstelling van
splitsingen door middel van
kwadraatbeelden
o Hoogste: abstracte denken
Volledig inwendig, het innerlijke
aanschouwing
Bv. leren splitsen aan de hand van blokken
Leerlingeninitiatief - Mate waarin kinderen een eigen inbreng hebben in de
activiteiten
- De betrokkenheid van kinderen wordt groter als ze bezig zijn met
dingen waar ze zelf belangstelling voor hebben, die ze zelf mogen
kiezen
- Wanneer men alleen maar moet uitvoeren wat iemand zegt, gaat
de motivatie en betrokkenheid dalen
- mee kunnen bepalen waarover gehandeld wordt
(keuzemogelijkheid)
Doelgericht leren - Doelgerichtheid = doelen nestreven
4
1. HOE LESGEVEN IN EEN WERELD VOL COMPTENTIES
Een uitdagende leeromgeving = een leeromgeving waarin de leerlingen uitgedaagd worden om iets
bij te leren en waarin de voorwaarden tot leren zo optimaal mogelijk worden georganiseerd.
‘didactisch model’ = Een model waarin onderwijspedagogen proberen samen te vatten wat er
allemaal hoort bij een uitdagende leeromgeving.
Zie pagina 13
Bij het opzetten van een uitdagende leeromgeving houd je best steeds 2 bakens voor ogen:
Beginsituatie van waaruit je vertrekt
De doelen die je wenst te bereiken
Wat zijn de sleutelelementen waaruit een uitdagende leeromgeving bestaat?
De rol van de leraar, de media, de leerprocessen, de leerinhouden, didactische werkvormen en
evaluatie.
Wat zijn didactische handvatten en wat is hun doel?
Sfeer en klasklimaat, concreet aanschouwelijk werken, leerling initiatief, …
Richtinggevend voor wat je onder een uitdagende leeromgeving kan verstaan
Bedoeld als een beknopte samenvatting, een rugzak met basisuitrusting, een
overlevingspakket
Een eerste invalshoek om naar het lesgebeuren te kijken
Eerste didactische bril, een eerste houvast
1. Het opzetten van een uitdagende leeromgeving
Sleutelelementen van een uitdagende omgeving;
Leraar Leerinhouden
Media Didactische werkvormen
Leerprocessen Evaluatie
Wat zijn (basis)competenties?
De (basis)competenties zijn een omschrijving van de kennis, vaardigheden en attitudes, waarover
iedere afgestudeerde moet beschikken om op een volwaardige manier als (beginnende) leraar te
kunnen functioneren.
Bij welke twee onderwijsvisies sluiten de didactische handvatten die in het handboek worden
uitgewerkt aan?
1
, het (sociaal-) constructivisme
het ervaringsgericht onderwijs (zie pdf bestand!)
Wat is het (sociaal-) constructivisme?
Leerlingen nemen kennis niet passief op, ze nemen de kennis niet rechtstreeks op
De leerling speelt een actieve rol bij het verwerken van informatie, bij het verwerven van
kennis, vaardigheden en attitudes
Een uitdagende leeromgeving is een omgeving waarin:
o Leerlingen actief kunnen zijn
o Leerlingen zelf mee verantwoordelijkheid zijn voor de manier waarop kennis
verwerkt wordt
o De leraar aansluit bij de voorkennis van de lerlingen
o De leerlingen en de leraar samen de doelen bepalen.
Wat is het ervaringsgericht onderwijs?
E.G.O
Prof. Ferre Laevers
Wanneer men spreekt over visie op onderwijs, heeft men het vaak over het onderwijsaanbod
(methodes) of producten (testgegevens)
Men richt zich hoofdzakelijk op het dynamische proces dat zich afspeelt tussen kinderen
onderling en tussen kinderen leraar
Men bekijkt hoe iemand zich voelt (welbevinden) en hoe iemand iets doet (betrokkenheid)
Men kan pas spreken van een uitdagend onderwijs als de leerlingen zich goed in hun vel
voelen (welbevinden) en geconcentreerd bezig zijn (betrokkenheid)
Als leerlingen betrokken zijn, is dat omdat de leeromgeving hen uitdaagt om te leren
De ervaringsgerichte leraars nemen interventies op basis van die observaties, waardoor
fundamenteel leren tot stand kan komen
De betrokkenheid van de leerlingen kan je verhogen door werkt te maken van een goed
voorbereide omgeving (rijk milieu), ruimte voor initiatieven van kinderen (vrij initiatief) en
door aandachtig te zijn voor kinderen en inlevend in gesprek met hen te gaan
(ervaringsgerichte dialoog)
Jouw belangrijkste opdracht als leraar is een uitdagende leeromgeving creëren voor jouw leerlingen
zodat zij gemotiveerd en betrokken kunnen bijleren.
2
,2. De didactische handvaten
2.1 Een eerste kennismaking met de didactische handvaten als opwarmertje …
2.2 De didactische handvaten op een rijtje
Didactische handvaten
Actief en constructief leren - De leerlingen moeten de mogelijkheid krijgen om actief te
handelen, denken, onderzoeken, spelen, discussiëren, enz. (actief
deelnemen aan leerproces)
- Door uiterlijke activiteiten (handelen, bewegen, …) en innerlijke
activiteiten (denken, willen, voelen, …)
- Leerlingen ontwikkelen zich vooral als ze zelf bezig zijn met de
vragen en uitdagingen die hen bezighouden
- De inhoud beter begrijpen, toepassen, integreren
- Het leren wordt zo meer een persoonlijke zaak van de leerlingen
- Verhoogt de motivatie
- Vertrekken vanuit een uitdagende instap, een probleemstelling
…, iets wat kinderen aanzet om actief zelf iets te doen met de
leerinhoud
- bv. Brandnetelsoep, waarom prikt deze soep niet?
Integratie - De kennis die een leerling bezit heeft invloed op de manier
waarop ze denken
- Leerlingen gaan zelf hun kennis ombouwen en omstructureren en
brengen zelf ervaringen mee om een kennisinhoud te verwerken
- Nieuwe kennis aansluiten bij voorkennis, interesse,
aanknopingspunten met buitenschoolse ervaringen
- Hoe meer verbanden , hoe makkelijker te onthouden
- Nieuwe kennis integreren in een cognitief systeem (= structuur
van de reeds aanwezige kennis) van de leerling
- Leerlingen ervaren dat ze een ruimere greep krijgen op de voor
hen moeilijk ontwarbare wereld
- Integratie bevorderen door:
Het opfrissen van vorige lessen
Samenvattende overzichten te maken
Verbanden te leggen
Te situaren in een context
Gevarieerde situaties te gebruiken
- Bv. klassiek volksverhaal Belle en het Beest, het spreekt de
leerlingen aan. De leerlingen zagen alreeds de film
Individualiseren - Als leraar zoveel mogelijk rekening houden met de eigenheid van
3
, elk kind
- Kinderen verschillen van elkaar op tal van eigenschappen die
belangrijk kunnen zijn voor het onderwijzen en leren:
- Elke leerling vormingskansen bieden waardoor het kind zich
maximaal kan ontwikkelen
- De leraar zal zijn leerlingen in die mate moeten kennen en volgen
zodat hij voor elk van hen de geschikte hulp kan bieden
- Differentiëren:
Slaat op de concrete maatregelen die in de lespraktijk
genomen worden om recht te doen aan de eigenheid van
de leerlingen
Op die manier kunnen de kinderen tot optimale
zelfrealisatie komen
- bv. individueel met groep samenwerken
Concreet-aanschouwelijk - Leerinhouden zo concreet mogelijk voorstellen (zintuigelijke
werken waarneming)
- Heeft te maken met denkniveaus bij leerlingen
- 3 verschillende niveaus van denken van laag naar hoger
niveau:
o Laagste: het concreet-aanschouwelijke denkniveau
Gevaar: blijven hangen
o Midden: schematische niveau
Deels innerlijk, deels uiterlijk
Bv. een schematische voorstelling van
splitsingen door middel van
kwadraatbeelden
o Hoogste: abstracte denken
Volledig inwendig, het innerlijke
aanschouwing
Bv. leren splitsen aan de hand van blokken
Leerlingeninitiatief - Mate waarin kinderen een eigen inbreng hebben in de
activiteiten
- De betrokkenheid van kinderen wordt groter als ze bezig zijn met
dingen waar ze zelf belangstelling voor hebben, die ze zelf mogen
kiezen
- Wanneer men alleen maar moet uitvoeren wat iemand zegt, gaat
de motivatie en betrokkenheid dalen
- mee kunnen bepalen waarover gehandeld wordt
(keuzemogelijkheid)
Doelgericht leren - Doelgerichtheid = doelen nestreven
4
